Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/824

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

आसता. बियांनी ३३- ४७% तेल आसता. फुलां सकाळी फुलतात आनी दनपारां चार वरां जाता म्हणसर बावतात. फुलांत स्वपरागीकरण जाता.

भारतांत १९ लाख हेक्टर सपवातीन सणबियांची लागवड आसा. हाच्यापासून ५ लाख टन बियांचें उत्पन्न मळटा. महाराश्ट्र, मध्यप्रदेश, राजस्थान, उत्तर प्रदेश, गुजरात या राज्यांनी सणबियांची लागवड व्हड प्रमाणांत आसा. जगांत अर्जेंटीना, रशिया, अमेरिका, कॅनडा, उरूगवे ह्या देशांनी सणहियांची लागवड चड प्रमाणांत आसा.

सणबियांचे लागवडीखतीर थंड हवामानाची हगरज आसता. १०- २७ सॅ तापमान, तशेंच २०- ९५% आर्हता, ढगाळ हवामान ह्या पिकाक मानवता. पिकाक सुपिक जमनीन गरज आसता. उत्तर प्रदेशांत हिमालयाच्या मुळाकडेन तशेंच गंगा न्हंयेचे देगेर आशिल्ल्या वाठारांनी सणबियांची लागवड चड प्रमाणांत जाता.गोंयचें हवामान सणबियांचे लागवडीक अनुकूल ना.

सणबियांच्यो सी-४२९, एस-३६, पुसा-२, जवाहर-२३ ह्या जाती वापरांत आसात. लागवड शीयां दिसानी नोव्हेंबराचे सुरवेक करतात. दोन ओळींमदीं २० सेंमी. अंर दवरून ओळीन लागवड करतात. हेक्टरी ४० किलो बियो लागतात. पिकाक दोन फावट उगक दितात. सुमार १०० गिसांनी पीक तयार जाता. तयार जातकच रोप कातरून वा हुमटावन काडटा. रोपयांचे गठ्ठे करून ते उदकान भिजत दवरता.

पेणीचो वापर गोरवा खावडीक करतात. तेलाचो उपेग खवपाखातीर तशेंच फॅक्टरींनी करतात. सोण्णपासून जाळयो, तुवाले, पोतयो दोरयो सारकिल्ल्यो वस्तू करतात. सोण्णाचे कागदय करतात. -विश्राम य. गांवकर.

सतार: एक तंतूवाध्य. हें सादरण तंबो-या सारकें आसता. सकयलो आकार वाटकुळोसो आनीएक लाकडाची पोकळ दांडी. ही दांडी वयले वटेन चेपटी आनी रूंदाय तीन ते साडेतीन इंच आसता. हे दांडयेर दोन अटी आनी 16 ते 21 पितळीचे पड्डे आसतात. सकयल्या दुदयाचेर बसयल्लो पाटयेचेर घोडी आसता. दांडयेच्या दुस-या

Satar.


तोंकाक सात खुंटयो बसयल्ल्यो आसात ‘संगीतकार’ ह्या ग्रंथांत पड्डे आशिल्लो तंबोरो म्हळ्यार सतार अशें म्हळां.

हें वाध्य अमीर खुसरो हाणें निर्माण केलें अशें म्हणटात. सुखातीक ह्या वाध्याक तीन तारो आसताल्यो. सेह ह्या फारसी शब्दाचो अर्थ तीन असो आसा. हाचेवयल्यान ह्या वाध्याक सितार हें नांव मेळ्ळिस्ल्लें. पूण आतां हाका सात तारो आसतात. सप्ततारां वयल्यान सतार हें नांव रूढ जालें अशें कांय पंडितांचें मत आसा.

सतारीच्यो कांय तारो तिख्याच्यो आनी कांय पितुळच्यो आसून त्यो वेगवेगळ्या स्वरांत लायिल्ल्यो आसतात. उजव्या हाताचे तर्जनीचेर घातिल्ल्या नखीन त्यो छेडटात. दाव्या हाताच्या बोटांनी पड्ड्याचेर तारो दाबून वेगवेगळे स्वर काडूंक येतात. वीणेचे पड्डे थीर आसतात, तशे सतारीचे नासतात.

सादी आनी तरफेची अशे सतारीचे दान प्रकार आसत. दुसरे तरेच्या सतारीक सहाय्यक ध्वनी निर्माण करपी तिख्याच्यो त्यो ११ ते १३ तरफो आसतात आनी ह्या तरफांच्यो तारो दांडयेचे कुशीक आशिल्ल्या ल्हान खुटयांक बांदिल्ल्यो आसतात. कांय सतारीचे वयले वटेन दांड्याक एक वाटकुळो दुदी (गुळो) लायिल्लो आसता.

१९ पड्डयांच्या सतारीक चल थाटाची आनी २१ पड्ड्यांच्या सतारीक अचल थटाची सतार म्हणटात. सतार वादनांत यश जोडपाक हे वादन कलेची खर साधना करची लागता. भारतीय सातारवादकांनी ह्या वाध्याची लोकप्रियता संवसारभर पातळ्ळ्या. पंडित रवीशंकर ह्या सतारवादकाचेते नदरेन व्हड योगदान घडला.

सती आनी सतीप्रथा: घोव मरतकच ताच्या मड्यावांगडा ताच्या सरणाचेर आत्मदहन करपी बायले सती म्हणटात. हे प्रथेक सहमरण, सहगमन, अन्वारोहण, अनुमरण अशेंय म्हण्टात. सतीप्रथा खूब पुर्विल्ली आसून जगांतल्या वेग वेगळे जातींत ता चलींत आशिल्ली. श्रोडर आनी हेर पंडितंच्या मतान ही चाल इंडो- जर्मनिक आसून भारताप्रमाण ती युरोपांतय आनी सामक्या उदेंतेकडल्या देशांनी प्रचीलीत आशिल्ली. प्रोकापियुस नांवाच्या पुर्विल्ल्या लॅटीन बरोवप्यान गॉथिक झुजां ह्या ग्रंथात सतीचो उल्लेख केला. ट्युटॉनिक ह्या जर्मन टाळयांनीय युरोवपाच्या ब-याच भागांनी ही चाज व्हेली अशें म्हण्टात. स्कँडिनोवियन लोकांत ही पद्दत अशिल्ल्याचें ग्रीम ह्या जर्मन बरोवपेयान सांगलां. तेचप्रमाण स्लाव, कल्ट, युनानी, नॉर्वेजियन, सिथियन,चीनी ह्या लोकांमदींय ही प्रथा अशिल्ली.

मनीस ह्या लोकांक जशें जिवीत अशी पुर्विल्ल्या काळांत समजूत अशिल्ली. देखून मेल्ल्या मनशावांगडा जाळून घेवंचें म्हणजे त्या दोगांकय मेल्या उपरांतय