Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/800

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

नेमबध्द घटक अज्ञात आसले तरी मौखिक पारंपारीक देवघेवीतल्यान एके पिळगेकडसून दुसरे पिळगेकडेन लोकसंगिताचो प्रवास जाता.प्रत्यक्ष सहभाग आणि प्रत्यक्ष अणभव हातूंत संगिताचे वयर दिल्ले सगळे घटक येतात. लोकवेदाच्या हेर प्रकारा प्रमाण लोकसंगीत हो जनपदाचो जिवीत आविश्काराचो एक वांटो आसता.

सामुदायीक आविश्कार हो लोकसंगिताचो स्थायीभाव. सामुदायीक गीत-गायन, वाद्य-नाच हो लोकसंगिताचो मुखेल आविश्कार. मुळांत लोगसंगिताची निर्मिती एकोड्या मनशाकडल्यान जावपाची शक्यता आसली तरी सामुदायिक आविश्कार जाल्या बगर अशा संगिताक लोक संगिताचे व्याख्येंत बसोवप कठीण जाता.लोकसंगिताक गीताक मध्यवर्ती सुवात आसता. अशा गीताच्या माध्यमांतल्यान मनशाच्या भावभावनेच्या आविश्कारा वांगडाच साहित्य निर्मितीची वळख जाता.

धर्मीक भावना आनी मनोरंजन अशा समीश्र उद्देशान लोकसंगिताची निर्मिती जावपाची शक्यता खूब दिसता. हें जरी खरें आसलें तरी मनशाच्या अंतर्यामी उपजत आशिल्ली संगीत आविश्काराची भावना उक्ती जावपाचें लोकसंगीत हें माध्यम जालां आसूं येता.

विशेश करून अशिक्षीत लोकांखातीर तांच्या अंतर्मनाचो हुंकार लोकसंगितांत जाणवता. उत्साह, आनंद, आतंरीक सूख लोकसंगिताच्या माध्यमांतल्यान आपसूकेंच प्रदर्शित जाता. संगीत कलेच्या आविश्काराची मानवी स्वभावांतली उपजत अशी भावना धर्मीक योगदाना खातीरची सांस्कृतिक गरज आनी सर्वसामान्याचें मनोरंजनाचें सोपें अशें साधन म्हणून लोकसंगिताकडेन पळोवप जाता.

लोकसंगिताची शास्त्रीय अशी संगीत रचना, गीत रचना पद्दतीचें लेबल लोकसंगितांत लावंक मेळळेंना तरी, अभिजात संगितासारकी लोकसंगिताची आपली अशी खाशेली शैली आनी पद्दत आसा. तिचें जनकत्त्व अज्ञात आसा. अभिजात संगीत आनी लोकसंगीत हांचो पारंपारीक नदरेन समांतर प्रवास जाता, अशें दिसले तरी दोनांतय संगिताचें मळावें शास्त्र एकच आसा. आविश्काराच्यो पद्दती वेगळ्यो आसात. म्हणून आयच्या काळांत अभिजात संगीत आनी लोकसंगीत हांचो समीश्र जावपी आविश्कार शक्य जाता.

लोकसंगिताचे व्याखेप्रमाण लोकसंगिताक बदल मानवना वा ताका आधुनिकतेचो संपर्क सोसवना. तशा तशी ही व्याख्या घेवप कठीण जाता. काळाथळाच्या संदर्भांत लोकसंगिताक आपले भितर बदल घोळोवन घेवप जमलां.

संवसारीक संगिताचो विचार करताना मखेलपणान संगिताचे सदळ अशे दोन प्रवाह मानल्यात. भारत,चीन,जपान अशा अशियाई आनी हेर उदेंती संगिताक उदेंती वा प्राच्य संगीत म्हणटात आनी युरोप अमेरिकेच्या संगीताक अस्तंती वा पाश्चात संगीत म्हणटात. ह्या दोनय प्रवाहांतली संगीत ही संकल्पना आनी ताचो अणभव सारखोच आसलो, तरी दोनय संगितांतली स्वर-माला, , बंदिशी आनी साथ-वाद्यां हांचे मदीं मळावो असो फरक आसा. दोनय तरेच्या संगिताची फुडें शास्त्रीय, लोकसंगीत आनी लोकप्रिय अशी विभागणी जाता आसली तरी मांडावळ आनी सादरीकरण हातूंत दोनांयमदीं दाखोवपा इतको फरक दिसता. भारतीय शास्त्रीय अभिजात संगीत(हिंदुस्थानी, कर्नाटकी आनी हेर) आनी पाश्चात शास्त्रीय संगीत(सिंफोनीज, ऑपेरा, बेले आनी हेर) हांचे मदीं स्वर,लय,ताल,नाद राग रागिणी हांचो सभाव वेगळो आसा. तशेंच उदेंती लोकसंगीत वा सुगम संगीत हाचेमदलो वेगळेचार स्पश्टपणान दिसपा इतलो आसा. तेभायर दोनयकडल्या साथी-वाद्यां मदीं स्वर, ताल,लय,ठेको,नाद ह्या संदर्भांत अंतर मेळटा. संगीत अविश्कार उत्स्फूर्त आंतरीक प्रतिसाद आसलो, तरी निमणेकडेन तो ते संस्कृतीचें दायज घेवनच येता. प्राच्य आनी पाश्चात ह्यो दोन वेगळ्यो संस्कृती आशिल्ल्यान, तांच्या भिन्न सभावानुसार भिन्न सभावाचें संगीत निर्माण जावप सभावीक आसा. कांय भारतीय संगीकारांनी भारतीय संगीत आनी पाश्चात संगिताचो सुमेळ सादून मिश्र संगिताचे प्रयोग केल्यात आनी ते लोकप्रिय जाल्यात.

-कों.वि.सं.मं.

संग्रहालयाः वेगवेगळ्या वस्तूंचो संग्रह, जंय शास्त्रोक्त पद्दतीन मांडिल्लो. सांबाळिल्लो आसता अशा स्थानांक संग्रहालय वा वस्तूसंग्रहालय म्हणटात. संग्रहालय हो शब्द म्यूझियम ह्या इंग्लीश शब्दाचो भारतीय प्रतिशब्द आसा. असो संग्रह करपाची कल्पना पुर्विल्ल्या टॉलेमीन इजिप्तांतल्या अलेक्झांड्रिया नांवाच्या शारांत पयलें वस्तु संग्रहालय स्थापलें आनी तातूंत ग्रीक पंडितांचे आनी शूर पुरुशांचे पुतळे, ज्योतिश शास्त्राची साधना, शल्यक्रियेंत उपेगी थारपी उपरकणां, वेगवेगळ्या प्रकारचें ग्रंथ आनी सौमांतल्यो चमत्कारीक वस्तू हांचो संग्रह करपांत आयलो असो इतिहास मेळटा.

मुखार युरोपांत खाजगी संग्रहालयां निर्माण जालीं. राजा, सरदार आनी गिरेस्त लोक आपल्या आवडीं प्रमाण वेगवेळ्या तरेच्यो वस्तू जमोवन आपल्या घरांत प्रदर्शन करूंक लागले. इ.स. 1683 त ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटीच्या स्कूल ऑफ नॅचरल, हिस्टरीचो एक विभाग अइमोलियन म्यूझियम स्थापन जालो. हें जगांतले पद्दतशीर रितीन स्थापिल्लें पयलें संग्रहालय. नामनेच्या ब्रिटिश म्यूझियमाची स्थापना इ.स. 1759 वर्सा जाली. राजक्रांती उपरांत इ.स.1793 वर्सा फ्रान्सांत राजाच्या खाजगी संग्रहालयाचें भौशिक संग्रहालयांत