परशुरामाचें स्थान आशिल्लें. अर्नाळा किल्ल्यावयले रेणुकादेवीची स्थापना परशुरामान केल्ली अशोय कांय दंतकथा थंयचे लोक सांगतात.
गोकर्णाच्यान प्रवासाक वतना अर्जुनान हांगा मुक्काम केल्लो. हांगाच्या राबित्यांत ताणें लागीं आशिल्ल्या एका जुंव्यावयल्या जमदग्नीच्या वेदीचें आनी वैवस्वत, कुबेर, इंद्र ह्या देवतांच्या देवळांचें दर्शन घेतलें आनी दर्यावटेनच्यान तो काठीयावाडाक पावलो अशी कथा महाभारतांत आयल्या.
बौध्द वाङ्मयांत सोपाऱ्याचे जायते उल्लेख सांपडटात. शूर्पारक जातक ह्या नांवाचें जातक आसा. तातूंत सोपाऱ्याचो सुपरगपट्टण ह्या नांवान उल्लेख केल्लो आसून, ताच्या भोंवतणच्या भागाक सूपलक्षित दर्याप्रदेश म्हळा. पूर्ण नांवाच्या एका मनशान गौतमबुध्दाकडल्यान बौध्द धर्माची दिक्षा घेवन बौध्द धर्माचो प्रसार केलो. हाच्या सन्मानाखातीर सोपाऱ्याच्या व्यापाऱ्यांनी देवूळ बांदलें तेन्ना बुध्द थंय येवन ताणें पांचशें ब्राम्हणांक आनी पांचशें विधवांक आपलीं नाखटां आनी केंस दिले आनी तांणे तांचेर एक स्पूत उबारलो. ताका विधवांचो स्पूत म्हणटात. सोपाऱ्याभोंवतणी परत परत लुटालूट करपी कृष्ण आनी गौतम ह्या नागराजांकय बुध्दान धर्माची दीक्षा दिली.
सम्राट अशोकाच्या काळांत दर्यावटेन मध्यउदेंतेकडे जावपी वेपार खूबच भरभराटीक आयलो. तेन्ना त्या बंदरांतल्यान भांगर, हतयाचे दांत, मसल्याचे पदार्थ, कापूस, कातडें, रत्नां ह्या वस्तुंची निर्यात जाताली. सुमार देड हजार वर्सां ह्या बंदरांतल्यान वेपार चलतालो.
इ.स. 1882 वर्सा पं. भगवानलाल इंद्रजी हाणें हांगाच्या एका स्तुपाचें उत्खनन केलें तेन्ना ताका एका भांगराच्या करंडकांत मातयेच्या आयदनाचे कुडके मेळ्ळ्यात. हे कुडके गौतम बुध्दाच्या भिक्षापात्राचे आसूं येतात असो अदमास आसा. थंय प्रस्तर, ताम्र, रजत, स्फाटिक आनी भांगर हांचीं आयदनां एकांत दुसरें अशीं दवरिल्लीं सांपडलीं. तांब्याच्या आयदनांत बुध्दाच्या वेगवेगळ्या अवस्थांतल्यो तांब्याच्यो आठ मूर्ती, रजतमुद्रा, भांगराच्या आयदनांत हिरकणी, पाचू हीं रत्नां, मातयेच्या पात्रांचे अवशेश अशो वस्तू सांपडल्यात. तशेंच अशोकाच्या चवदा शिलाशासनांतल्या सवव्या शिलाशासनाचो भग्नांश हांगा सांपडला.
बायबलांत ओफीर-सोफीर हें सुवर्णसंपन्न शार शूर्पारक म्हूण ताचो उल्लेख आयला.
पेरिप्लस आनी टॉलेमीच्या ग्रंथांत शूर्पारकाचे सुप्पारक, सौपर आनी सोपारग ह्या नांवान उल्लेख आयल्यात.
शूर्पारक हें एक जैनांचें क्षेत्र म्हण ताची नामना आसा.
-कों.वि.सं.मं.
शृंगार: एक रस. हाका रसराज अशी पदवी आसा. श्रृंगार हो परस्परानुरक्त अशा बायल-दादल्याचेर आदारून आसता. ताची व्याख्या अशी-दादल्या बायलेची परस्पर अनुरागवृध्दी म्हळ्यार शृंगार.
रती हो शृंगाराचो स्थायीभाव आसा. रतीचें भोजकृत लक्षण अशें-‘मनाक अनुकूल अशा विशयांच्या जाग्यार सुखाची संवेदना जावप म्हळ्यार रती‘. ही भावना ह्या रसांत सुरवाती सावन शेवट मेरेन मुखेलपणान आसता. हो रस परस्पराचेर अनुरक्त जाल्ल्या दोन वेगवेगळ्या लिंगी व्यक्तींचेर आदारून आसता म्हणून त्यो व्यक्ती ह्या रसाचें आलंबन विभाव जाता. पिठासारखें चान्नें, वसंत ऋतुचें आगमन, सानुराग संभाशण, कामक्रीडेचीं चित्रां. ओडलायणें न्हेसप, मोग गीतांचे श्रवण, एकांत ह्या गजालीनीं रतीचें उद्दीपन जाता, म्हूण ताका विभाग म्हणटात. कामाचे उद्दीपन जाल्या उपरांत भुंवयो आकुंचित करप, आलिंगन दिवप, उमो घेवप ह्यो ज्यो गजाली घडतात ते ह्या रसाचे अनुभव आसात. हास्य उत्पन्न जावप, लज दिसप, शरीर गळील्ल्या भाशेन जावप, आळक येवप, बेजार येवप हे ह्या ‘रसाचे व्यभिचारी भाव जातात.
शृंगाररसाचे संभोग आनी विप्रलंभ अशे दोन प्रकार आसात. शृंगार रसाचे प्रक्रियेच्या स्पस्श्टीकरणा खातीर दुष्यंत-शकुंतलेची कथा देख म्हण घेवं येता. परस्परानुकूल कामिजनांचें रतियुक्त दर्शन, स्पर्धन आलिंगन हांका संभोग ही संज्ञा आसा. वयर दिल्लें दुष्यांत-शकुंतलेचें उदाहरण संभोग शृंगाराचें आसा.
जंय मोगी जोडपें परस्परानुरक्त आसून सुध्दां खयंचेय अडचणीक लागून तांचो एकवट जावंक शकना, अशे अवस्थेक विप्रुलंभावस्था म्हणटात. कालिदासाचे मेघदूत हें विप्रलंभ शृंगाराचें उत्कृश्ट उदाहरण आसा.
शृंगाराचे अशे दोन भेद करप योग्य आसलें, तरी वास्तवांत तशे भेद जायनात. कारण संभोगावस्थेंतय सूक्ष्म तरेन विप्रलंभाची भावना जागृत आसता आनी विप्रलंभावस्थेंतय संभोगाचें मनांत अनुसंधान जाता. ह्यो गजाली अणभव सिध्द आसल्या कारणान शृंगार हो सदांच उभयसंवलितूच आसता.
शृंगार रसीचे आलंबन विभाग म्हळ्यार नायक नायिका हीं दोगांय आसतात. पूण तातूंत नायिकेक चड प्राधान्य आसा अशें अभिनव गुप्तान म्हळां, कारण नायिका हीच शृंगार रस निर्माण करपी आसता.
नायकाचे अशेच भेद आसात. शृंगाराक अनुकूल आसपी नायक धीरोद्वत, धीरललित, धीरोदात्त आनी धीरप्रशांत आसूंक जाय अशें भरत म्हणटा. रुद्रटान आपल्या शृंगारतिलकांत नायकाचे सर्वमान्य अनुकूल, दक्षिण, शठ आनी घृष्ट अशे चार प्रकार सांगल्यात.
शृंगाराचो कामाकडे लागिंचो संबंद आशिल्ल्यान त्या रसाक
