Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/761

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

घेवन तो आनी हेर सरदार मारवाडांतल्या पहाडी रानांत लिपून बसले. तांचे राखणे खातीर राजसिंहान तांकां खूब आदार केलो. हें कळटकच औरंगजेब व्हड फौज घेवन अजमीराक आयलो, तेन्ना राजसिंह आपल्या सैन्यासयत पहाडी प्रदेशांत वचून रावलो. बादशहान उपरांत उदयपूर घेतलें, थंयचीं देवळां उडयलीं आनी शाहजादा अकबर हाका थंय दवरून तो परत आयलो. रोखडेंच राडपूत सैन्यान दोंगरी भागांतल्यान भायर येवन मुसलमानी सैन्याचेर हल्ले केले. औरंगजेबान परतून व्हड सैन्य मेवाडाचेर धाडलें. पूण राजपुतांनी लिपून हल्ले करून तांकां सतावन सोडले. इ.स. 1680 वर्सा राजसिंहाक मरण आयलें. शिसोदिया वंशांतलो राजसिंह हो निमाणचो पराक्रमी राजा.

जयसिंह (इ.स. 1680-98):राजसिंहा उपरांत ताचो पूत जयसिंह मेवाडचो राजा जालो. ताणें मोगलांकडे आपलें झूज चालूच दवरलें आनी शाहजादा अकबराक बादशाहा करपाचें उतर दिवन खोशी दवरलो. इ.स. 1681 वर्सा अकबरान स्वताक दिल्लीचो बादशाहा म्हूण घोशीत केलो. औरंगजेबान ताका फटीचें पत्र धाडलें आनी ताच्यांत आनी ताच्या साथीदारांभितर फूट घाली. पूण हें कारस्थान रोखडेंच उक्तें जालें. उपरांत जयसिहांन मांडलगडाचेर चढाई करून तो घेतलो. सगळ्या घडणुकांक लागून बादशाहाक चिंता जावपाक लागली. तेवटेन दक्षिणेंत मराठ्यांचो नेट वाडलो. हेवटेन अकबराकडे वायटपण जाल्लें. तेखातीर बादशाहान जयसिंहाकडे कबलात केली. ते प्रमाण बादशाहान आपलें सैन्य मेवाडांतल्यान काडून घेवंचें, जयसिंहान जिझिया कराबदला बादशाहाक कांय प्रदेश दिवंचो आनी राणा राठोड हाका आदार करचो न्हय अशें थारलें. उपरांत बादशाहा दक्षिणेंत गेलो आनी थंयच रावलो. जयसिंहान उपरांत बरींच वर्सां राज्य केलें, देवळां आनी तळीं बांदलीं. इ.स. 1698 वर्सा ताका मरण येतकच ताचो पूत अमरसिंह गादयेर बसलो.

अमरसिंह(दुसरो, इ.स. 1698-1710): हाणें मेवाडभर आपली सत्ता प्रस्थापित केलीं. ताणें राजवेवस्थेंत खूब सुदारणा केल्यो आनी सरदारांचे जहांरिरीं खातीर नेम तयार केलें. इ.स. 1707 त औरंगजेब मरतकच, शाहजादो आजम आनी मुअज्जम हांच्यांत झूज जालें. तेन्ना अमरसिंहान मुअज्जमाचो पक्ष घेतलो आनी मुअज्जम जैतिवंत जावन दिल्लीच्या तख्ताचेर बसलो. इ.स. 1710 वर्सा अमरसिंह मरतकच ताचो पूत संग्रामसिंह गादयेर बसलो.

संग्रामसिंह (दुसरो, इ.स.1710-34): रामपुरा परगणा अकबर बादशाहाच्या काळासावन मेवाडांतल्यान वेगळो जाल्लो तो संग्रामसिंहान परतो घेतलो. बादशाहा फरुकसियर हाणें ताका मान्यताय दिल्ली.तेन्ना दिल्लीची सत्ता सय्यद भावांकडे आशिल्ली. दुर्गादास राठोड हो जोधपूराक महाराजा अजितसिंह हाच्या म्हऱ्यांत आशिल्लो आनी तोच मारवाडाचो खांबो आशिल्ल्यान हेर दुस्वासी सरदारांनी अजीतसिंहाक ताचे विशीं फट खबरो सांगून ताका शिमेभायरो करपाक लायलो. तेन्ना राठोड, महाराजा संग्रामसिंहाकडे आयलो. राजान ताची रामपुरा परगण्याचेर नेमणूक केली आनी विजयपूरची जहांगीरय दिली. संग्रामसिंहाचें मराठ्यांकडे बरेंपण आशिल्लें. छत्रपती शाहू मेवाडच्या वंशांतलो आशिल्ल्यान संग्रामसिंहाक मान मेळटालो. ताणें राज्याचो विस्तार केलोना, पूण खुबशीं देवळां बांदलीं आनी बरी राज्यवेवस्था करून शेती, वेपार आनी उद्देगधंद्यांक ऊर्बा दिली. धर्मीक आनी समाजीक नदरेन ताका राजस्थानांत खूब मानतात.

जगतसिंह (दुसरो, इ.स. 1734-1751): संग्रामसिंहा उपरांत ताचो व्हडलो पूत जगतसिंह गादयेर बसलो. राजस्थानांतल्या सगळ्या मुखेल राजांनी इश्टागतीची केल्ली कबलात ताच्या कारकिर्दींतली पयली म्हत्वाची घडणूक. पूण दर एकल्याच्या सुवार्थाक आनी दुस्वासाक लागून ही कबलात कोणेंच पाळ्ळीना.

उपरांत, बाजीराव पेशवा माळव्यांतल्यान मेवाडांत गेलो. तेन्ना महाराणा जगतसिंहान ताका देड लाखाची वर्सुकी खंडणी दिवपाचें मान्य केलें. आमेरचो सवाई जयसिंह मरतकच थंय भावांभितर झगडीं सुरू जालीं. तातूंत जगतसिंहान माधवसिंहाक आनी होळकरांनीय ताका आदार केलो आनी निमाणें माधवसिंहाक जयपूची गादी मेळ्ळी. इ.स. 1751 वर्सा जगतसिंहाक मरण आयलें आनी ताचो पूत प्रतापसिंह(दुसरो) गादयेर बसलो. ताणें फकत तीन वर्सां राज्य केलें आनी उपरांत ताचो पूत राजसिंह (दुसरो) हाणें सात वर्सां राज्य केलें. ताचे कारकिर्दींत मराठ्यांनी मेवाडाचेर घुरयो घालून बरीच खंडणी वसूल केली. राजसिंह इ.स. 1761 वर्सा मेलो. ताका पूत नाशिल्ल्यान ताचो बापोलभाव अरिसिंह (जगतसिंह, दुसरो हाचो पूत) गादयेर बसलो. पूण तो सरदारांचो मान राखनासलो. ताणें कर्तबगार प्रधान अमरचंद हाका कामावयल्यान काडून उडयलो. तशेंच कांय राजनिश्ठ सरदारांनी ताका कुंभलगडाचेर दवरून तोच मेवाडचो राजा म्हूण घोशींत केलें. अरिसिंहान सिंध आनी गुजरातांतल्या मुसलमानांक आपल्या सैन्यांत घेतिल्ले. तेन्ना रतनसिंहाच्या सरदारांनी शिंद्यांक 10 लाख रुपया दिवन ताचो आदार घेतलो. अरिसिंहान कांय मराठे सरदारांक आदाराक आपयले. पूण शिंद्यांनी तांकां हारयले आनी उदयपूराक वेढो घालो. त्याच वेळार मुसलमान शिपायांनी पगाराखातीर ताच्या महालाक वेढो घालो. अशे परिस्थितींत ताणें अमरचंदाक आदाराक आपयलो. अमरचंदान खूब यत्न करून द्रव्य एकठायलें, शिपायांक पगार दिलो आनी शिंद्यांक व्हड खंडणी दिवन परत धाडले. बुदीचो राजा अजितसिंह हाडा हाचें अरिसिंहाकडे दुस्मानपण आशिल्लें. इ.स. 1773 वर्सा ताणें शिकारेच्या निमतान अरिसिंहाक रानांत व्हरून जिवो मारलो.