Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/760

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

प्रतापसिंह(इ.स. 1572-1597): हो राजा कुंभलगडावयल्यान, स्वाभिमानान आना स्वतंत्रपणान मेवाडाचें शासन करतालो. पूण मेवाडचो चडसो भाग आनी किल्ले मोगलांकडे आशिल्ले. राजस्थांनातल्या चडशा सगळ्या राजपूत राजांनी अकबराकडे एकचार सादून आनी ताचें मांडलिकत्व पत्करून आपल्यो धुवो ताका दिल्यो. राणा प्रताप मात एकटोच राज्य करतालो. पूण ताचें बळगें सामकें उणें आशिल्लें. जे सरदार आनी लोक ताचेकडे आशिल्ले, तांकां ताणें मोगलांकडे सख्य आशिल्ल्या राजपुतांचेर बहिश्कार घालपाची आज्ञा दिली.

अकबरान आपलें व्हड आपलें व्हड सैन्य दिवन मानसिंहाक मेवाडाचेर धाडलो. पूण राजान पहाडी जंगली प्रदेशाचो आलाशिरो घेवन मोगल सेनेचेर लिपचोरयां हल्ले सुरू केले. ताका लागून बेजारून मानसिंह परत गेलो. उपरांत अकबरान स्वताच मेवाडाचेर स्वारी केली आनी मेवाडांतल्यो बऱ्योचशो सुवाती ताणें घेतल्यो. पूण राजा प्रतापसिंह ताका मेळ्ळोना. उपरांत राजान पहाडी जंगलांतल्यान भायर येवन सगळ्यो सुवाती परत घेतल्यो. ताचे उपरांत आनीक एक फावट अकबरान कितल्याशाच मातबर सरदारांक मेवाडाचेर धाडले. पूण राजा प्रताप अजिंक्य उरलो. इ.स. 1584 मेरेन ताणें चितोडगड आनी मंगलगड मेळून चडसो सगळो मेवाड परत घेतलो. अकबरान मेवाड घेवपाचो नाद सोडिल्ल्यान सुमार 13 वर्सां राजा प्रतापाक शांतताय मेळ्ळी. इ.स. 1597 वर्सा आतकड्यांचें दुयेंस जावन ताका मरण आयलें.

अमरसिंह (इ.स. 1597 ते 1620): प्रतापसिंहाचो व्हडलो पूत अमरसिंह हो बापायफाटल्यान मेवाडचो राजा जालो. तोय बापाय भशेन हुशार आशिल्लो. प्रतापसिंह मरतकच अकबरान, सलीमाक व्हड सेनादल दिवन मेवाडाचेर धाडलो. पूण अमरसिंहान ताका हारयलो. उपरांत सलीम दिल्लीचो बादशहा जातकच ताणें मेवाडाचेर खूब घुरयो घाल्यो तरीय ताका यश मेळ्ळेंना आनी ताणें अमरसिंहाचो भाव सागर हाका मेवाडचो राजा म्हणून चितोडचे गादयेर बसयलो. पूण हे भेदनीतीक लागून एकाय राजपूत सरदारान सागराक काथ दिलीना. निमाणें ताणें चितोडचो किल्लो अमरसिंहाच्याच सुवादीन केलो. जहांगीरान मेवाडचेर सतरा घुरयो, पूण ताका जैत मेळ्ळेंना. निमाणें मेवाडचेंय मनशांचें तशेंच द्रव्याचें बळगें उणें जाल्लें तेन्ना राजपूत खुर्रम (शहाजहान) हाका व्हड सैन्य दिवन मेवाडचेर धाडलो. अमरसिंहान प्रतिकार करपाचो खूब यत्न केलो पूण तो हारलो आनी ताणें बादशहाकडे कबलात केली. ताच्यो अटी अशो आशिल्ल्यो-1)अमरसिंहान आपल्या व्हडल्या पुताक मोगल दरबारांत धाडप 2) एक हजार राजपूत स्वार शाही सैन्यांत चाकरेक दवरप आनी 3) चितोडगडाची कसलीय दुरूस्ती करप ना. अमरसिंहान सगळ्यो अटी मान्य केल्ल्यान मेवाडचें स्वातंत्र्य सोंपलें. युवराज कर्णसिंह शाहजादा खुर्रमावांगडा बादशहाक मेळपाक अजमीराक गेलो. थंय बादशहान ताका पांच हजारी मनसब दिवपाची केली. ही कबलात भोवमानान जाल्ली आसली तरीय अमरसिंहाक खूब वायट दिसलें. ताणें कर्णसिंहाचेर सगळो कारभार सोंपयलो आनी उदयपूरच्या राजवाड्यांत एकांतांत वचून रावलो. थंयच इ.स. 1620 वर्सा ताका मरण आयलें.

कर्णसिंह (इ.स. 1620-1628): कर्णसिंहान आपले राजवटींत मेवाडचो उद्ध्वस्त जाल्लो भाग परतून सारको केलो. शाहजादा खुर्रमान जेन्ना जहांगीराआड बंड केलें तेन्ना तो उदयपूराक गेलो. कर्णसिंहान आपलो धाकटो भाव भीमसिंह हाका सैन्य दिवन ताच्या आदाराक धाडलो. तो खुर्रमाचो दुस्मान पर्वेज हाचेवांगडा झुजतना इ.स. 1624 वर्सा मेलो आनी इ.स. 1628 वर्सा कर्णसिंहाक मरण आयलें.

जगतसिंह (पयलो, इ.स 1628-52): कर्णसिंहा उपरांत ताचो पूत जगतसिंह गादयेर बसलो. ताणें कबलातींतले सर्तीआड चितोडगडाची दुरुस्ती सुरू केली. पूण ती पुराय जावंचे पयलींच तो इ.स. 1652 वर्सा ताका मरण आयलें. ताणें बरींचशीं देवळां, प्रासाद आनी तळीं निर्माण केल्लीं.

राजसिंह (पयलो इ.स. 1652-1680): जगतसिंहा उपरांत ताचो पूत गादयेर बसलो. बापायच्या मरणाक लागून बंद पडिल्लें चितोडगडावयलें काम ताणें परतून सुरू केलें. देखून शहाजहान बादशहान ताचेर व्हड मागून, केल्लें बांदकाम मोडून उडयलें. बादशहान अजमीर लागसारचो मेवाडचो कांय भाग घेतिल्लो, ताचो राजसिंहाक राग आशिल्लो. फुडें शहाजहान दुयेंत पडटकच ताचे चारय पूत आपसांत झगडूंक लागले. हीच संद धरून राजसिंहान बरींच ठिकाणां परतून जिखून घेतलीं. उपरांत औरंगजेब तख्ताचेर बसलो तेन्ना ताणें राजसिंह आनी पूत सुलतानसिंह हाचो हत्ती, धोडे, जडजवाहिर धाडून भोवमान केलो आनी बदनोर, डोंगरपूर आनी बांसवाडा हे प्रदेश तांकां परत दिले. पूण राजसिंहाक हिंदू धर्माचो खूब अभिमान आशिल्ल्यान आनी औरंगजेब तितकोच हिंदू धर्माचो दुस्मान आशिल्ल्यान, तांचो एकचार चड तेंप तिगलो ना. औरंगजेबान हिंदुंचेर जिझिया कर लायलो तेन्ना राजसिंहान ताका खूब विरोध केलो. इ.स. 1662 वर्सा मेवाडच्या दक्षिण भागांतल्या मीन जमातींनी उठाव केलो तो राजसिंहान मोडून काडलो. इ.स. 1678 वर्सा जोधपूरचो महाराणा जयवंतसिंह राठोड हो काबूल हांगा मेलो. तेन्ना ताच्यो राणयो दुर्गादास राठोड नांवाच्यी सरदारा वांगडा जोधपूराक परत आयल्यो. वाटेंत एक राणी बाळंत जावन तिका चलो जालो, ताचें नांव अजितसिंह. बादशहान जोधपूरचें राज्य खालसा केलें आनी राजपूत अजितसिंहाक दिल्लीक धाडपाचो हुकूम काडलो. पूण दुर्गादासान तो मानलोना. राजपूताक