Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/704

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

व्हॅनेझुएलाचे अर्थवेवस्थेचेर जाला.

व्हॅनेझुएलांत खनीट तेलाचे सांठे व्हड प्रमाणांत सांपडल्यात. माराकायबो पाणटो आनी लिंयाबोसच्या उदेंत वाठारांत ते चड प्रमाणांत आसात. व्हॅनेझुएलाचे वट्ट येणावळींतलो सुमार 80% वांटो पेट्रोलियम उद्देगासावन मेळटा. व्हॅनेझुएला खनिज तेलाची निर्यात करपी मुखेल देश. अमेरिका, लॅटिन अमेरिकेंतले हेर देश आनी युरोपी देशांक व्हॅनेझुएला पेट्रोलियमाची निर्यात करता.

1917 सावन देशांतल्या विंगड विंगड वाठारातल्या खनीज तेल काडपाक सुरवात जाली. 1920 मेरेन हो उद्देग खूब फाकारलो. पूण खनीज तेल काडपा खातीर व्हॅनेझुएलाकडेन तिंतलें भांडवल नाशिल्ल्यान, ताणें तेल काडपाचे हक्क अमेरिका आनी हेर युरोपी कंपन्यांक दिल्ले. 1960 खनीज तेल काडप आनी ताचे दरेचे नियंत्रण दवरपाखातीर व्हॅनेझुएलान, तेल काडपी हेर देशाच्या आदारान पेट्रोलियम निर्यात करपी देशांची संस्था उबारली (OPEL) उपरांत 1976त व्हॅनेझुएलान देशांतल्यो सगळ्यो परकी तेल कंपन्यो विकत्यो घेवन तांचे राश्ट्रीकरण केले.

देशांतल्या उद्येग- धंद्याभितर खूब वाड जाल्ली आसा. देशांतले सुमार 15% लोक उद्देग- धंद्यांत गुंथल्यात. तेल प्रक्रिया हो हांगचो मुखेल उद्देग. माराकायबो हें तेल शुद्दीकरणाचें मुखेल केंद्र. अॅलुमिनीयम, शिमीट, अन्न प्रक्रिया, पोलाद आनी लुगट हेय उद्देग म्हत्वाचे.

देशाच्या शेतकी वेवसायांत सुमार 15% लोक वावूरतात. हांगाचे नगदी पिकावळींत केळीं, कॉफी, मको, संत्रा आनी तांदूळ हांचो आस्पाव जाता. पशूपालन आनी कुकडां पोसपाचो वेवसाय नेटान चलयता. व्हड शेतानी यंत्र आनी साऱ्याचो चड वापर जाता. देशाची चडशी भूंय रानाखाला आसून लेगीत रानाची उस्तवारी व्हडलीशी जावंक ना. नुस्तेमारी वेवसायूय मर्यादीत आसा. देशांत सैमिकवायूचे सांठेय आसात. बॉक्सायट फातरी कोळसो, लोखण, भांगर, हिरे आनी फॉस्फेट ही खनीजाय थंय कांय प्रमाणांत मेळटात.

देशाचे- आयात निर्यात संबंद मुखेलपणान अमेरिका, जर्मनी आनी जपानाकडे आसात. निर्यात जावपी म्हालांत मुखेलपणान पॅट्रोलियम आनी पेट्रोलियम उत्पादन हांचोच व्हड वांटो आसता. जाल्या आयात जावपी म्हालांत रसायनां, उद्देगीक यंत्रसामुग्री आनी गाडयांच्या मेकळ्या भागांचो आस्पाव जाता.

येरादारी आनी संचारण : देशाची चडशी भूंय दोंगरी आसून लेगीत, दक्षिण अमेरिकेंतल्या हेर देशापरस व्हॅनेझुएलांत येरादारीच्या मळार चड सुदारणा जाल्ली आसा. काराकॅस राजधानी रुंद रस्त्यानी हेर शारांक जोडल्या. दोंगरी वाठारांक लागून रेल्वे मार्ग खूब उणओ आसात. मॅक्यूटीया हो अंतराश्ट्रिय विमानतळ. लागैरा, माराकायबो आनी पोर्तो काबॅलो ही देशांतली मुखेल बंदरा.

समाज जीण: व्हॅनेझुएलांत, स्पॅनिश लोकांनी आपली वसणूक उबारचेपयली थंय इंडियन लोकांचो साबार पंगड आशिल्ले. स्पेनिश लोकांचो शेक आयल्या उपरांत ते इंडियन लोकाकडच्या आपली कामां करून घेवपाक लागलें. स्पेनिश लोकानी अफ्रिकेंतल्यान गुलाम म्हणून खाप्री लोकांकूय हाडिल्ले. कांय तेपा उपरांत ह्या तिनूय जातींच्या लोकाभितर भरसण जावन, एक मवो समाज निर्माण जालो. सद्या देशांत दोन तृतियांश लोक ह्या नव्या मेस्तोज परंपरेतले आसात. खाप्री आनी गोरे लोक साप्प उण्या प्रमाणांत आसात. रोमन केथलिक हो देशांतलो मुखेल धर्म. पूण तो राशट्रिय धर्म न्हय. संविधानाप्रमाण लोकांक खंयचोच धर्म आपणावपाक मेकळीक आसा.

1945 ते 1950 ह्या तेंपार काम सोदपाच्या निमतान साबार युरोपी आनी कोलंबिया देशांतले लोक व्हॅनेझुएलांत आयले. युरोपी लोकांत स्पेन, इटालियन आनी पुर्तूगेजांचो आंकडो चड आशिल्लो. हेर लेटिन अमेरिकेंतल्या देशाभाशेन व्हॅनेझुएलाचे भैशिक जिणेंत वंशिक वेगळेचार दिसनात.

बेसबॉल आनी सॉकर हे देशांतले लोकप्रिय खेळ. साबारकडेन बैलांच्यो धिरयो आयोजीत करता. हेर लेटिन अमेरिकेंतल्या लोका प्रमाण व्हॅनेझुएलाच्या लोकांकूय संगिताची आनी नाचाची चड आवड. थंयच्या लोकप्रिय नाचांत लयेचेर नाचपाचो 'साल्सा' तशेंच मॅरेन्गयू आनी 'गैराच्या' ह्या कॅरेबियन नाचांचो आस्पाव जाता. जोरोपो हो व्हॅनेझुएलाचो एक प्रसिद्द लोकनाच, सद्या भुरग्याभितर रॉक संगित चड प्रसिद्द आसा.

शिक्षण: लेटिन अमेरिकेंतल्या हेर देशापरस व्हॅनेझुएलान शिक्षणिक मळार खूब इदरगत घडोवन हाडल्या. सद्या पंदरा ते विस मेरेन पिरायेचेर 85% भुरग्यांक वाचपाक बरोवपाक येता. पूण आयज लेगित कूशऴ शिक्षक आनी वैज्ञानिक हाचो थंय उणाव आसा. शिक्षणिक मळार घसघशित उदरगत जावची म्हण व्हॅनेझुएला सरकारान 1904 सावन विद्यावेतनाची व्हड येवजण आंखल्या. शिक्षणीक कायद्या प्रमाण देशांतल्या 7 ते 13 मेरेन पिरायेच्या भुरग्यांक शिक्षण घेवपाचें सक्तिचे आसा. विद्यापिठ मेरेन फुकट शिक्षण दिवपाची वेवस्था सरकारान केल्या.

साहित्य आनी कला: विसाव्या शेंकड्याच्या सुरवेक व्हॅनेझुएलाचे साहित्.आकार आनी कलाकार हाणी अंराश्ट्रिय माळार नामना जाडिल्ली. कादंबरिकार तेरेझा दे ला पार्रा आनी कवी आंदरेज एलोय ब्लान्को हे त्या वेळावयले प्रसिद्द साहत्यकार. राश्ट्रपती रोमुलो गेलेगोज हो एक श्रेश्ठ साहित्यकार ताच्या डाना बारबारा (1939), कॅनायमा (1935) आनी पोर्बे निग्रो (1937) ह्या कादंबऱ्यो खूब म्हत्वाच्यो, आलेझान्ड्रो ऑतेरा आनी जेसस सोटो हे 1900तले प्रसिद्द चित्रकार. बांदावळ शास्त्रांतूय व्हॅनेझुएलान आपली खाशेली