Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/695

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

आयलें.

देवराज वोडेयर (इ.स.१६५९-१६७३)कंठीरव नरसराज उपरांत ताचो पुतणयो,राज वोडेयरच्या सवती भावाचो पूत,देवराज हो गादयेर आयलो,तेन्ना तो बत्तीस वर्सांचो आशिल्लो.गादयेर येनाफुडें ताका दुस्मानांच्या हल्ल्यांक तोंड दिवचें पडलें.सगळ्यांत पयलीं ताणें बिदनूरच्या शिवप्पा नाईक आनी ताचो मांडलिक श्रीरंग राजा हांचो पराभव केलो.उपरांत ताणें मदुरेच्या नायक राजाक हारयलो आनी ताचोय मुलूख बळकायलो.तशेंच ह्या शत्रुंकडल्यान मेळिल्ल्या लुटींतल्या रत्नांणि ताणें आपलीं जोतीं सजयलीं आनी उरिल्ली लूट आपल्या सैनिकांक वांटली.आपल्या राज्यांतल्यान भोंवपी भोंवडेकारांक आनी यात्रेकरू लोकांक ताणें ब-योचशो सवलती उपलब्ध करून दिल्यो.तो सतत प्रजेचें हित पळयतालो देखून प्रजाय ताचेर संतुस्ट आसताली.ताचे कारकीर्दींत म्हैसूराक साम्राज्याचो दर्जो फाव जालो.


चिक्क देवराज वोडेयर (इ.स.१६७३-१७०४)देवराजा उपरांत ताचो पुतणयो चिक्क देवराज राजा जालो.गादयेर बसलो तेन्ना तो अठ्ठावीस वर्सांचो आशिल्लो.आपले कारकीर्दींत ताणें मदुरेचो चोक्कनाथ नायक,सत्यमंगलम,धारापुरम ्शा राजांचो पराभव करून जैत मेळयलें.उपरांत इक्केरीच्या राजावांगडा जाल्ल्या झुजांत मात ताका यश मेळ्ळेंना.हाचे उपरांत विजापूरच्या राजावांगडा ताचीं झगडीं जायत उरलीं.


इ.स.१६७७ वर्सा शिवाजी महाराजान घाल्ले घुरयेन ताणें व्हडा धीरान तोंड दिलें आनी ताच्या सैन्याक आपल्या राज्यांतल्यान धांवडावन घालें.उपरांत ताणें स्वता मदुरेचेर चाल करून त्या राजाचे दोन किल्ले आन बरोचसो मुलूख घेतलो.इ.स.१६८२ वर्सा संभाजीराजान घाल्ली घुरी पुराय मपडून काडली.इ.स.१६८६ वर्सा ताका म्हैसूरचो सम्राट म्हणून नामना मेळ्ळी आनी पुराय दक्षिण भारताचेर तो शेक गाजोवंक लागलो.इ.स.१६८७ वर्सा तुमकूरच्या मोगल राजान म्हैसूराचेर स्वारी केली पूण ताका जैत मेळ्ळेंना.एकोजीन बंगलोर चिक्क देवरायाक विकलें.ताका लागून बंगलोर म्हैसूर राज्याचो एक वांटो जालें.


चिक्कदेवरायान गादयेर येनाफूडे मंत्र्यांचें एक मंडळ सल्लामसलती खातीर नेमलें.आपल्या राज्यांत टपालाची वेवस्था सुरू केली.तशेंच वेवस्थित राज्यकारभारा खातीर योग्य अधिका-यांची नेमणूक केली.अर्थीक वेव्हारांत बारकायेन लक्ष घालें.ताणें बरीचशी देवळां बांदलीं.

तो स्वता विद्वान आनी कवी आशिल्लो.ताच्या नांवाचेर चिक्कदेवराजबिन्नपम आनी गीतगोपालम् हे दोन आनी हेर कांय ग्रंथ आसात.

कंठीरव नरसराज वोडेयर(इ.स.१७०४-१७१४) चिक्क देवरायाचो मोनो पूत ताचे उपरांत गादयेर आयलो.ताचे वतीन ताची आवय आनी प्रधान तिरुमलेंयंगार हांणी कारभार चलयलो.हो गादयेर येतकच औरंगजेबान व्हड सैन्य घेवन म्हैसूराचेर स्वारी केली तेन्ना ताणें देड कोटी रुपया दिवन कबलात केली.


दोड्डकृष्णराज वोडेयर(इ.स.१७१४-१७३२)कंठीरवाचो पूत ताचे उपरांत गादयेर आयलो.तेन्ना तो फकत बारा वर्सांचो आशिल्लो.सगळी सत्ता सेनापती आनी मुखेल सर्वाधिकारी नंजराजिय्या हांच्याव हातांत गेली.इ.स.१७२४ वर्सा अर्काटच्या नवाबान म्हैसुराचेर घुरी घालतकच एक कोटी रुपया दिवन राजान ताचेकडे कबलात केली.उपरांत पयल्या बाजीराव पेशवान म्हैसुराचेर घुरी घाली आनी तशेंच तो विद्वान आनी संगीत वाङ्मय हांचो भक्त आशिल्लो.ताणें विद्वानांक आलाशिरो दिलो आनी खुबशा देवळांक देणग्यो दिल्यो.

चामराज वोडेयर(इ.स.१७३२-१७३४)दोड्डकृष्णराज हाका पूत नाशिल्ल्यान ताचे बायलेन चामराज ह्या सोय-याक पोसको राज्यकारभार चलोवंक सुरवात केली.पूण कांय तेंपान सेनापती बंड करून चामराजाक ताचे बायलेसयत बंदखणींत उडयलो.तेन्ना विधवा राजमाता देवजम्मन्नी हिणें आनीक एक भुरगो पोसको घेतलो आनी ताका इम्मडी कृष्णराज वोडेयर ह्या नांवान गादयेर बसयलो.इम्मडी कृष्णराज वोडेयर (इ.स.१७३४-१७५७)हाचे कारकीर्दींत निजाम,पेशवे,फ्रेंच,इंग्रज हांणी म्हैसुराचेर खूब घुरयो घाल्यो.पूण हैदर अली ह्या सैनिकान राज्य सुरक्षित राखलें.ताचे इपरांत सेनापती जालो आनी राज्यकारभार चलोवंक लागलो.इ.स.१७६२ वर्सा ताका मरण येतकच ताचो पूत टीपू हाणें मात म्हैसुरचें राज्य बळकायलें आनी स्वता सूलतान जालो.टीपूक गादयेवयल्यान सकयल देंवोवन म्हैसूरचें राज्य घेवपाखातीर महाराणी लक्षम्मण्णीन कूब यत्न केले,तिणें खूब राजकीय डावपेंच रचले.निमाणें इंग्रजांच्या आदारान तिणें म्हैसुराचेर आपलो शेक गाजयलो.


महाराणी लक्षम्मण्णी (इ.स.१७९९-१८१०)ही महाराज कृष्णराज वोडेयर हाची कर्तबगार आनी राजकारणी बायल.राजा मरतकच राजसत्तेची आनी राजघराण्याची तिचेर जापसालदारकी पडली.तिणें राजनिश्ठ प्रधान तिरुमलराव आनी नारायणराव हांच्या आदारान मद्रासच्या इंग्लीश सत्तेकडे संधान सादलें आणी तांचेकडे जाल्ले कबलातीप्रमाण म्हैसूराचेर परतून वोडेयर राजघराण्याची सत्ता प्रस्थापित केली.फुडें धा वर्सां तिणें अज्ञान युवराजाचो कारभार व्हड हुशारेन चलयलो.इ.स.१८१० वर्सा तिका मरण चआयलें.


मुम्मडी कृष्णराज वोडेयर (इ.स.१७९९-१८३१)इ.स.१८१० वर्सा मुम्मडी कृष्णराज सोळा वर्सांचो आशिल्लो.ताचो बदिवाण पूर्णिया हो १२ वर्सां राज्यकारभार पळेतालो.ताणें म्हैसूरचो दिवाणी आनी लश्करी कारभार बरे रितीन पळयलो आनी राज्याच्या उत्पन्नांत