Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/694

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

मताप्रमाण वैशाली नगर हें तीर्थरूप थरलां.

युआन च्वांग हाच्या वर्णनावयल्यान कळटा तें अशें :वैशालींत,बुध्दाचे मुखेल शिश्य आनंद आनी वसारीपूत मोग्गलायन हांचे यादीखातीर स्तूप बांदले.एका व्हडल्या तळ्याचे देगेर ५० फूट ऊंच असो एक खांबो आसून,ताचेर एक शींवाची मूर्ती आसली.ह्या गौतम बुध्दाच्या महापरिनिर्वाणा उपरांत सुमार ११० वर्सांनी वैशालींत एक बौध्द धर्मपरिशद भरली तातूंत सुमार सातशें बौध्द भिक्षूंनी वांटो घेतिल्लो.वैशालीच्या लिच्छवी गणांनीय बुध्दाच्या अवशेशाचेर वैशआलीक एक स्तूप उबारिल्लो तो ७ व्या शेंकड्यांत अस्तित्वांत आशिल्लो.पूण फुडें मात तो केन्नातरी भूयेंच्या पोटांत गडप जालो.

वैश्य:(पळेयात वर्णवेवस्था).

वोडेयर राजघराणें : पयलींच्या म्हैसूर संस्थानाचेर राज्य करपी एक घराणें.ह्या घराण्याविशीं एक कथा आसा ती अशी-इ.स.१३९९ वर्सा मथुरा हांगाच्या घराण्यांतलो यादव राजदेव नांवाच्या राजाचे दोन पूत यदुराय आनी कृष्णराय हे दक्षिणेंत आयले.म्हैसूरांत येतकच तांणी भोंवतणच्या देवतांचें दर्शन घेतलें.तेन्नाच म्हैसूराचेर राज्य करपी चामराज ह्या स्थानिक राजाक मरण आयलें आनी मार नायक ह्या मनशान राजाची वसत्ता बळकावन चामराजाचे बायलेक आनी धुवेक त्रास दिवंक लागलो.चामराजाचे बायलेक जेन्ना यदुराय आनी कृष्णराय ह्या चराजपुरसांच्या आगमनाची खबर कळ्ळी तेन्ना तिणें तांचेकडे आदार मागलो.कृष्णराय आनी यदुराय हांणी तिका आदार करपाचें उतर दिवन मार नायकाचेर हल्लो केलो आनी ताका जिवो मारलो.उपरांत यदुरयान राजकन्येवांगडा लग्न केलें.यदुराय म्हैसूरचो राजा जालो.ताणें चोवीस वर्सां राज्य केलें.मेलकोटे हांगाच्या देवीच्या प्रसादान आपल्याक हें राज्य मेळ्ळें असो भावार्थ आशिल्ल्यान दोंगराचेर एक किल्लो बांदून ताका ताणें मेलकोट अशें नांव दिलें.यदुराया उपरांत ताचो व्हडलो पूत चामराज हो गादयेर बसलो.ताणें इ.स. १४२३ ते १४५९ अशीं छत्तीस वर्सां राज्य केलें.उपरांत ताचो पूत थिम्मराज वोडेयर १४५९-१४७८ आनी चामराज वोडेयर दुसरो १४७८-१५१३,चामराज वोडेयर,तिसरो १५१३-१५५३,थिम्मराज वोडेयर दुसरो १५५३-१५७२,चामराज वोडेयर,चवथो १५७२-१५७८ ह्या राजांणि राज्य केलें.पूण तांचेविशीं चड म्हायती मेळना.

हांचें उपरांत राज ववोडेयर (१५७८-१६१७)ह्या पराक्रमी आनी मुत्सद्दी राजान भोंवतणच्या मांडलिक राजांक जिखून घेतले.इ.स.१६१० वर्सा ताणें श्रीरंगपट्टम हांगाच्या विजयनगराचे राजप्रतिनिधीक धांवडावन घालून थंय आपली राजधानी व्हेली.हो राजा धर्मनिश्ट,विद्वान आनी सुसंस्कृत आशिल्लो.श्रीरंगपट्टम,म्हैसूर आनी मेलकोटे हांगाच्या देवळांचो ताणें जीर्णोध्दार केलो आनी तांच्या खर्चाखातीर जमनी लावन दिल्यो.प्रजेचें हित पळोवपी ह्या राजाक इ.स.१६१७ वर्सा मरण आयलें.

चामराज वोडेयर-पयलो(इ.स.१६१७-१६३७) ईआजो राज वोडेयर हाका मरण आयलें तेन्ना चामराज चवदा वर्सांचो आशिल्लो.देखून राज्याचो कारभार,सेनापती बेट्टेड अरसू हो पळेतालो.चामराजाचे कारकीर्दींत म्हैसूरचें राज्य चारूय वटांनी वाडलें.हो राजा सैन्याची खूब जतनाय घेतालो.त्या काळांत प्रचलित आशिल्ल्या शैव,वेश्णव आनी जैन ह्या तीनूय पंथांक ताणें आलाशिरो दिल्लो.तो स्वता शैव आनी वैश्णव ह्या दोनूय देवतांक भजतालो.ताणें श्रीरंगपट्टणालागसार कावेरी न्हंयेक आशिल्ल्या कालव्यांचें पुनरुज्जीवन केलें आनी कावेरीचेर एक पूल बांदलो.मेलकोटे हांगाच्या कल्याणी ह्या पवित्र तलावाचेर यात्रेकरूंक न्हावपाखातीर घाट बांदलो.चामराज स्वता मल्लविद्यानिपुण,उत्तम घोडेस्वार,साहित्यमोगी आनी वीणावादक आशिल्लो.ब-याचशा विद्वानांक ताणें आलाशिरो दिल्लो.चामराजान स्वता ब्रह्मोत्तरखंड हो शैव तत्वज्ञान आनी आचार हेसंबंदींचो ग्रंथ रचलो.तशेंच ताणें रामायणाची कथा चामराजोक्तिविलास ह्या नांवान कन्नड गद्यांत बरयली.

राज वोडेयर दुसरो (इ.स.१६३७-१६३८) ईचामराजाक इ.स.१६३७ वर्सा मरण येतकच राज वोडेयरचो पूत राज वोडेयर दुसरो ह्या नांवान गादयेर बसलो.त्या वेळार तो पंचवीस वर्सांचो आशिल्लो.ताचो सेनापती विक्रमराय हाचें आनी राजाचें वायटपण जालें आनी राजा दुयेंत आसतना सेनापती वैद्याचेवतीन ताका वीख घालून जिवो मारलो.

रणधीर कंठीरव नरसराज वोडेयर (इ.स.१६३८-१६५९)ईराज वोडेयर दुसरो हाका पूत नाशिल्ल्यान ताचे उपरांत राज वोडेयर पयलो हाचो भाव बेट्टड चामराज हाचो पूत रणधीर कंठीरव नरसराज हो गादयेर बसलो.हो खूब बळिश्ट आशिल्लो.आपले सेनापती तो सतत बदलतालो.आपले वीस वर्सांचे कारकीर्दींत ताणें धा सेनापती बदलले.राज वोडेयर हाणें सुरू केल्ले राज्यपद्दतीचो ताणें योग्य अधिका-यांची नेमणूक केली.तो खूब धर्मिकूय आशिल्लो.ताणें श्रीरंगपट्टण,म्हैसूर,मेलकोटे,नंजनगुड हांगा शिवाचीं आनी विष्णुचीं नवीं देवळां बांदलीं,पोरन्या देवळांचो जीर्णोध्दार करून तांच्या खर्चाखातीर देणग्यो दिल्यो.कलाकारांक ताणें आलाशिरो दिलो.संस्कृत आनी कन्नड भाशेंतल्या विद्वानांक ताणें सदांच उर्बा दिली.ताका धा राणयो आशिल्ल्यो पूण एकूच पूत आसिल्लो.ताकाय पिरायेच्या पांचव्या वर्सा मरण आयलें.कंठीरवाक इ.स.१६५९ वर्सा पिरायेच्या पंचेचाळिसाव्या वर्सा मरण