Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/66

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

उपरांत राजकरत्याचो शेक वाडत गेलो. तशेंच वास्को द गामान उदका मार्गांतल्यान भारताचो सोद लायलेउपरांत वसणूकवादाक चालना मेळ्ळी. उपरांत साबार युरोपी देशांनी आशिया, आफ्रिका आनी अमेरिकेच्या खंडांनी आपापल्यो वसणूको उबारिल्ल्यो. ह्या देशांकडेन जावपी व्यापाराक लागून वसणुकवादी युरोपी देशांची संपत्ती वाडत गेली.

अठराव्या शेंकडयांत नव्या नव्या सोदाक लागून ग्रेट ब्रिटनांत उद्देगीक वाड नेटान जाली. एकुणिसाव्या शेंकडयाच्या मध्याक ही उद्देगीक क्रांती हेर अस्तंत युरोपी देशांनी पातळ्ळी. उद्देगीक क्रांतीक लागून भौशीक, अर्थीक आनी राजकीय बदल घडून आयले. मध्यम वर्गीयांचो आंकडो वाडत गेलो. हे क्रांतीक लागून भांडवलशायेचोय जल्म जालो. क्रांतीच्या सुरवेच्या काळांत कामगारांची खूब सतवणूक जाताली. उपरांत हातुंतल्यानूच कामगार संघटना, तशेंच कम्युनिझम सिध्दांतांची वाड जाली.

आधुनीक काळांत युरोपांतली सगळ्यांत म्हत्वाची गजाल म्हळ्यार लोकशायेची वाड. लोकशाय तत्वांचो उगम पुर्विल्ल्या ग्रीसांत जाल्लो. तरी तीं तत्वां सुरवेक उपेगांत ग्रेट ब्रिटनान हाडलीं. १६८९त ब्रिटीश पार्लामेंटान राजाचे साबार हक्क काडून ते आपल्याकडेन दवरले. १७८९त जाल्ले फ्रेंच क्रांती उपरांत फ्रांसान आपली शासन यंत्रणा लोकशाय पद्दतीचेर उबारली. फ्रांसेझ क्रांतीउपरांत थंय सैनिकी अधिकारी नॅपोलियन बोनापार्त हो सत्तेर आयलो. आपल्या विस्तारवादी धोरणाक लागून ताणें साबार युरोपी देशांचेर घुरी घालून ते फ्रांसाक जोडले. १९१४ आनी १९१५ त युरोपांत शांतताय प्रस्थापित करचेखातीर, तशेंच लोकशायेचो पुरस्कार करचेखातीर युरोपी मुखेल्यांची विएन्ना शारांत परिशद भरिल्ली.

आशिया आनी आफ्रिकेंतल्या साम्राज्य विस्ताराखातीर १८७० ते १९१४ मेरेन युरोपी राश्ट्रांभितर सर्त लागिल्ली. पयलें म्हाझूज हें हे सर्तीचो एक परिणाम जावन आसा. फ्रांस, ग्रेट ब्रिटेन आनी रशिया मेळून जर्मनी आनी ऑस्ट्रिया-हंगेरी हांचेआड झुजांत देंवलीं. १९१७ त अमेरिकाय जर्मनीआड झुजपाक लागली. ह्याच वेळार रशियेंत व्हड जावन थंय कम्युनिस्ट हुकूमशायेचो शेक सुरू जालो. १९१८ त जर्मनी आनी ताच्या इश्ट राश्ट्रांची हार जाली. १९१९ त वर्सायस कबलात जावन पयलें म्हाझूज काबार जालें. पयल्या म्हाझुजाक लागून ‘लिग ऑफ नेशन्स’ ही संस्था अस्तित्वांत आयली. ऑस्ट्रिया-हंगेरी हांचें ल्हाल ल्हान कुडके जावन नवीं राशट्रां उदयाक आयलीं. साबारकडेन राजशायेचो अंत जावन लोकशाय पद्दत अस्तित्वांत आयली.

पयल्या म्हाझुजाउपरांत युरोपांत हुकूमशाय परत वाडली. जर्मनींत हिटलराच्या फुडारणपणाखाल नाझी आनी इटलींत मुसोलिनीच्या शेकतळा फॅसिस्ट तत्वप्रणाली अस्तित्वांत आयली. त्या दोगांयनी व्हड सैन्य उबारून युरोपाची शांतताय परतून भंग केली. दोगूय हुकूमशाहा एकठांय जावन तांणी भोंवतणच्या प्रदेशांचेर घुरयो घालपाक सुरवात केली. हातुंतल्यानूच मुखार दुसरें म्हाझूज सुरू जालें. दुसऱ्या म्हाझुजांत मुखेलपणान ग्रेट ब्रिटन, फ्रांस, अमेरिका आनी रशिया एकठांय येवन जर्मनी, इटली आनी जपान हांचेआड झगडपाक लागले. ह्याय वेळार जर्मनी आनी ताच्या इश्ट राश्ट्रांचेर हार पडली. झुजा उपरांत ‘एकवटीत राश्ट्रां’ ही संस्था अस्तित्वांत आयली. तशेंच झुजांत वांटो घेतिल्ल्या राश्ट्रांची अर्थीक, भौशीक आनी राजकीय स्थिती इबाडिल्ल्यान, तांचो वसणुकांवयलो शेक उणो जायत गेलो. हाका लागून आशिया आनी आफ्रिकेंतल्या साबार वसणुकांनी आपआपलें स्वातंत्र्य जाहीर केलें. अमेरिका आनी रशिया हीं संवसारांतलीं दोन बळिश्ट राश्ट्रां म्हणून अस्तित्वांत आयलीं. रशियेन उदेंत युरोपांतल्या राश्ट्रांचेर शेक बसोवन थंय कम्युनिस्ट सरकारांची स्थापना केली. जाल्यार अस्तंत युरोपी देश अर्थीक आनी सैनिकी गरजांखातीर अमेरिकेचेर आदारून रावले. उपरांत ह्या दोनूय पंगडांभितर शीतझूज सुरू जालें. उपरांत दोनूय पंगडांतले देश स्वंत्रपणान एकामेकांकडेन वेव्हार करपाक लागिल्ल्यान १९७० मेरेन शीत झुजाचो नेट उणो जायत गेलो. १९७० उपरांत चडशा युरोपी देशांभितर वेपारी आनी सैनिकी कबलाती जावन युरोपांत शांतताय आनी उदरगत घडोवन हाडपाचे यत्न जाले. तांकां खूब प्रमाणांत यशूय मेळ्ळें.

हालींच्या तेंपार म्हळ्यार १९८० वर्साचे सुरवेक सावन सोविएत युनियन आनी उदेंत युरोपांत खूब गरजेचे अशे बदल घडून आयल्यात. सोविएत युनियनाचो मुखेली मिखायल गॉर्बाशॉव हाणें राजकीय, भौशीक आनी अर्थीक मळांचेर सुदारणा घडोवन हाडपाखातीर कांय येवजणो आंखल्यो. हाचो परिणाम म्हळ्यार पोलंड, हंगेरी, चॅक आनी स्लोव्हाकिया, जर्मनी, रूमानिया आनी बल्गेरिया ह्या देशांतल्या लोकांनी निदर्शनां करून चड स्वातंत्र्य आनी कम्युनिस्ट सत्ता बंद करपाच्यो मागण्यो केल्ल्यो. १९८९-१९९० त ह्या देशांनी उकत्यो वेंचणुको जावन कम्युनिस्टांभायर हेर पक्षांक भौमत मेळ्ळें. १९९०त अस्तंत आनी उदेंत जर्मनीचें एकीकरण जालें. १९९१त वॉरसॉ कबलात बरखास्त केली. १९९१त रशियेंतूय कम्युनिस्ट सत्तेचो अंत जालो. इस्टोन्या, लाटविया आनी लिथुआनिया हांणी रशियेसावन वेगळें जावन आपलें स्वातंत्र्य जाहीर केलें. उपरांत हेर १२ प्रजासत्ताकांनीय सोविएत युनियनासावन वेगळे जावपाचे निर्णय घेतले. १९९१-९२ त युगोस्लावियेंतल्या स प्रजासत्ताकांतल्या चार प्रजासत्ताकांनी आपलें स्वातंत्र्य जाहीर केलें. १९९२ त आल्बनियेंत जाल्ले वेंचणुकेंत कम्युनिस्टांचेर हार पडली.