तो गर्भाची राखणूय करता.हें सगळें मतींत घेवन एक वैदिक ऋषी म्हण्टा-दोंगरांनी रावपी आनी मेकळेपणान वावुरपी शींव जसो आपल्या पराक्रमान नामना जोडटा तसोच विष्णुय आपल्या पराक्रमांक लागून मनशांकडच्यान तूस्त करपाक योग्य थारला.
पूण विष्णु जरी कितलोय बळीश्ट आसलो तरीय ऋग्वेदांत तो उपेंद्रच आशिल्लो.इंद्राचो आज्ञाधारक अशाच प्रकारचें दुय्यम स्थान ताका ऋग्वेदांत आशिल्लें.पूण यजुर्वेदाच्या काळांत इल्लो इल्लो विष्णुचो लौकिक वापपाक लागलो.ब्राम्हणकाळांत हे प्रक्रियेन नेट दरलो.ब्राह्मणांनी यज्ञो वै विष्णु := यज्ञ म्हणजेच विष्णु वा विष्णु म्हणजेच यज्ञ अशें समीकरण थारायलें.ऎतरेय ब्राह्मणांत घोशणा केल्ली आसा ती अशी-
अग्निर्वै देवानामवमो विष्णु :परम:। तदन्तरेण सर्वा अन्या देवता:।
अर्थ:अग्नी ही सगळ्यांत सकयल्ली देवता,विष्णु हो सगळ्यांत वयलो देव आसा.ह्या दोगांच्याच मदीं सगळ्यो देवता आसात.
ब्राह्मणकाळांत विष्णुच्या तीन पावलांचो संबंद धर्तरी,अंतराळ आनी मळब हांचेकडेन जपडला.ताका विष्णुक्रम अशें नांव मेळ्ळें.यज्ञकर्त्या यजमानाचो विष्णुकडेन एकचार कल्पिल्लो.यजमानान वेदयेचेर तीन पावलां दवरून विष्णुक्रमाचें अनुकरण करचें असो विधी तयार केलो.तीन पावलांनी तीनूय लोक व्यापप हें ऋग्वेदांतलें कथाबीज,ब्राह्मणग्रंथांनी वाडयलें.ताच्यो दोन कथा आसात, त्यो अशो- १)देव आनी दैत्यांचें एक खेप झगडें जालें तातूंत दैत्य जिखले.ते सगळी धर्तरी हातासपाक लागले.तेन्ना आमकांय इल्लो धर्तरेचो वांटो दी अशें देवांनी तांचेकडेन मागलें.हाचेर दैत्यांनी म्हळें तुमच्यामदलो विष्णु आपल्या तीन पावलांनी जितली भूंय व्यापतलो तितलीच भूंय आमी तुमकां दिवं. तें आयकून विष्णुन आपल्या तीन पावलांनी सगळो लोक,वेद आनी वाणी हीं तीनूय व्यापलीं आनी तांकां मुक्त केले.
२)देव आनी दैत्य हे दोगूय प्रजापतीचे पूत.नत्या दोगांय मदीम सत्ता आनी वैभवाची सर्त चलताली.ते सर्तींत एक खेपै दैत्य जिखले.सगळें जग तांणी आत्मसात केलें.देवांक इल्लोय जागो इरलो ना.मागीर ताणी एक युक्ती केली.तांणी एक गुपीत अशी येवजण केली.तांच्यांतलो विष्णु हो वामन(खुजो)आशिल्लो.ताच्या वांगडा देव दैत्यांकडेन गेले आनी जमीन मागपाक लागले.
दैत्यांनी म्हळें,बरें आसा हो तुमच्या सगळ्यांमदलो जो वामन आसा ताका आड पडपा इतली भूंहय आमी तुमकां दिंव.देवांक तितलेंच जाय आशिल्लें.तांणी तें मान्य केलें.रोखडेंच तांणी त्या वामन विष्णुक उदेंतेक व्हरून न्हीदयलो.उपराऩत ते गायत्री छंदांनी ताचें स्तोत्र गावपाक लागले.त्या स्तोत्राच्या बळग्यान तांणी वामनाक खूब लांब केलो,जाकालागून सगळी धर्तरीच ताच्या आंगाखाला आयली.ताकालागून दैत्यांक भूंय उरली ना.तांची सगळी सत्ता आनी संपत्ती देवांक मेळ्ळी.
फुडें उपनिषदकाळांत तत्वज्ञानाच्या मळार रिगलो.सगळ्या सैमाचें धारण पोशण करपी अन्नरुपी परब्रह्म म्हणजे विष्णु अशें मैत्री उपनिषदांत म्हळां.तशेंच साधकाचें निमणें साध्य जें श्रेय तेंच विष्णुचें परमपद अशें कठोपनिषदांत म्हळां.गृह्यसुत्रांच्या काळांत विष्णु हो नित्यपुजेचो देव जालो.ताच्या फुडल्या काळांत ताका पंचायतनांत मुखेल स्थान फाव जालें.उपनिषदकाळांत ब्रह्मा=विष्णु-महेशांच्या त्रिमूर्तींची कल्पना प्रचलित जाली.सांख्यमताप्रमाण हे तीन व्हड देव क्रमान सत्व-रज-तमांचीं प्रतीकां थारले.विष्णुच्या सत्व गुणांक लागून सैमाचे स्थितीचें म्हळ्यारूच पालन-पोशण करपाचें काम ताचेकडेन आयलें.ॐकाराचे उपासनेंत तातुंतल्या उकाराकडेन विष्णुचें तादात्म्य मानलें.
महाभारतांत विष्णुची कीर्त हाच्यापरस चड वाडली.विष्णु सगळ्या सैमाचो स्वामी थारलो.परमेश्र्वर ही पदवी ताका ब्रह्मदेवाच्या तोंडान दिल्ली.
शांतीपर्वांतलें नारायणीय उपाख्यान निर्मून व्यासन नारायणाक म्हणजे विष्णुक परम उपास्य केलो.उपासनेचें एक साधन आशिल्लें विष्णुसहस्त्रनाम हें स्तोत्रय महाभारतकारांनीच रचलें.अनुगीतेंत विष्णुचें वासुदेव कृष्णाकडेन तादात्म्य सांगपांत आयलें.
अष्टादश महापुराणांतलीं गरुड,नारद,विष्णु,विष्णुधर्मोत्तर आनी भागवत हीं पुराणां चैश्णव आसात.तातूंत भागवत पुराणाचो आंकडो सगळ्यांत वयर लागता.ह्या भागवतादी पुराणांनी विष्णची किर्त जायत्या पटींनी वाडयली.नित्य,अव्यय,अक्षय,एकरस आनी एकमेवाद्वितीय अशा परब्रह्म्याकच पुराणकारांनी विष्णु ही संज्ञा दिली.विष्णु हो प्रकृतीपरस पर,परमश्रेश्ठ,अंतरात्म्यांत स्थित तशेंच रुप, वर्ण,नांव सारकिल्ल्या विशेशणांनी विरहीत आनी षड्विकारहीत आसा.ब्रह्मा तोच आनी शिवूय तोच.
पुराणकारांनी विष्णुचें भक्तीवात्सल्य निमणें अवस्थेक पावयलें.गजेंद्राच्या मोक्षाखातीर तोच धावलो.देव-दैत्य संघर्शांत देवांक अमृत मेळोवन दिवपाखातीर तोच मोहिनीरुपान प्रगट जालो.ध्रुवाक ताणेंच अढळपदार बसयलो.प्रल्हादाखातीरय तोच नरसिंहाच्या रुपान खांब्यातल्यान प्रगटलो.दुर्वास मुनीन तुका धा जल्म घेवचें पडटले हो अंबरिष ह्या एकांत भक्ताक दिल्लो शाप भगवंतान भवक्ताचें बरें करपाखातीर आपल्याचेर ओडून घेतलो.वासुदेव,संकर्षण,प्रद्दुम्न आनी अनिरूध्द ह्या चार व्युहांच्या रुपान तोच चतुरात्मो जालो.सगळीं वैश्णव पुराणां अशा जायत्या विष्णुकथांनी भरिल्लीं आसात.विष्णुच्या गुणमाहात्म्यांचें दर्शन तातुंतल्यान जाता.ह्याच पुराणांत विष्णुच्या रुपाची आनी ताच्या पुजापद्दतीची वेवस्थीत मांडावळ केल्या.
