गांठी मारून जाळयेप्रमाण कपडो तयार करूं येता आनी धागे चिकटावन आनी लाटुनूय कपडो तयार करतात.
- कों. वि. सं. मं.
वहाबी पंथ : मुसलमानांचो एक पंथ. मुहंमद इब्न अब्दुल वहाब हाणें अरबस्थानांत इ.स. १७६० च्या सुमाराक ह्या पंथाची स्थापना केली. इस्लाम धर्माचे स्थापने उपरांत १००० वर्सांत मुसलमान लोकांचे आचार - विचार इस्लामाच्या तत्त्वांपसून वेगळे जाले. एका अल्लाची उपासना करपाजाग्यार ते जायते पीर, बली आनी साधुसंत हांची भक्ती करूंक लागले. चैन, विलास, व्यसनां हातूंतच चडशे लोक मग्न उरताले. तांच्यो त्यो वायट चाली, अंधश्रध्दा आनी दुराचार पळोवन ताका वायट दिसलें. सनातन इस्लाम धर्माचें पुनरपज्जीवन करपाखातीर ताणें कुराण आनी अहादीस हांचेवयल्यान मूळ धर्मत्त्वांचो खोलायेन अभ्यास करून सनातन धर्माचो प्रचार सुरू केलो. ह्या कामाक ताका दरैयाचो सरदार महंमद इब्न सय्यद हाचो आदार मेळ्ळो. फुडें महंमद सय्यदाच्या वंशजानी बळजबरीन वहाबी पंथाचो प्रसार सुरू केलो. १८०३ - ४ वर्सा ह्या पंथान मक्का आनी मदीना हीं शारां जिखून सनातन धर्माचें पुनरुज्जीवन केलें. ह्या पंशाच्या अनुयायांनी व्हड व्हड कबरी आनी मकबरे नश्ट करून उडयले. अमीर आनी औलिये हांचो ह्या पंथाक सुरवेक सावन विरोध आशिल्लो. तुर्कस्थान, इजिप्त आदी देशांतल्या राजकर्त्यांकडे ह्या पंथाचो संघर्श सुरू जावन, तातूंत तांची हार जावन ताचो प्रभाव उणो जालो. तरीय मक्का आनी मदीना हांगा पुराय संवसारांतले मनीस यात्रेखातीर वताले. तांकां सनातन धर्माचो उपदेश करपाचें काम वहाबी पंथाच्या प्रचारकांनी चालू दवरलें.
इ.स. १८२२ त रायबरेलीचो सय्यद अहंमद बरेलवी हो मक्केक वचून आयलो आनी ताणें भारतांत वहाबी पंथाची स्थापना केली. ताका जायते अनुयायी मेळ्ळे. ताणें शिखांआड जिहाद उबारून अफगाण आनी पठाण टोळ्यांक निमंत्रण दिलें आनी कलकत्त्यासावन पेशावर मेरेन मुसलमान समाजांत उठाव करून एक लाख तरणाटे धर्मझुजाखातीर तयार केले. तांच्या बळार ताणें राज्य स्थापन केलें आनी तो खलिफा जालो. ताणें आपली पुराय शक्त वापरून शीख राज्यार घुरी घाली. पूण रणजितसिंहान ताका हारोवन इ.स. १८३१ त ताका बालाकोटाच्या झुजांत जिवो मारलो.
हिंदुस्थान हो 'दार-उल-हरब' आसा, तो 'दार-उल-इस्लाम' जायमेरेन जिहाद चालू उरूंक जाय अशी इस्लामाची आज्ञा आसा. हें वहाबी पंथाचें मुखेल सूत्र आशिल्लें. तेप्रमाण ह्या पंथान इंग्लीश सत्तेआड इ.स. १८६५ मेरेन जायतेखेपे उठाव केल्लो. ब्रिटीश सरकारान वहाबी पंथाच्या फुडाऱ्यांआड खर कारवाय केल्ली. तरीय ह्या पंथान आपली जिद्द सोडली ना.
वहाबी पंथाचें मुखेल कार्य धर्मीक स्वरुपाचें आसलें. अमीर उमराव आनी मुल्लामौलवी हांचो तांकां विरोध आसलो तरी सामान्य जनतेचेर ताचो बरो प्रभाव पडिल्लो. भारतांत बंगाल, बिहार, गुजरात ह्या वाठारांत ह्या पंथाचे जायते अनुयायी जाले. दक्षिण भारतांतय ह्या पंथाचो बरोच प्रचार जालो. कालांतरान ह्या पंथाच्या कार्याक राजकीय आंदोलनाचें रूप मेळ्ळें. ब्रिटीश सरकाराआड ह्या पंथान एक गुपीत संघटना उबारली. तिचें मुखेल केंद्रस्थान बिहारांत पाटणा हांगा दवरून बंगाल , बिहार वाठारांतल्या सगळ्या जिल्ह्यांनी तिचीं केंद्रां उबारिल्लीं. पाटणा हांगच्या मुखेल्याक खलीफा म्हण्टाले. थंयच्या केंद्रांत जायत्या स्वयंसेवकाक वेगवेगळ्या प्रकारचें शिक्षण दिवप जातालें. शेंकड्यांनी प्रचारक भारतांतल्या वेगवेगळ्या वाठारांतनी फिरून आपल्या तत्त्वांचो उपदेश करताले आनी संघटनेखातीर नीधी जमयताले. तांच्या प्रचारांत धर्मीक आनी समाजीक सुदारणेचेर भर दिल्लो आसलो तरी तातूंत परके सत्तेआड झूज दिवपाची चिथावणी आसताली. पूण ताच्या प्रचारांत अशे तरेची भाशा आसताली की, कोणच तांचेर राजद्रोहाचो आरोप दवरूंक शकनासले. तांच्या उपदेशांक लागून हजारांनी मुसलमान कट्टर धर्माभिमानी सरकारद्रोही जाले.
गांवगिऱ्या वाठारांनी वेगवेगळे तरेन एकठांय जाल्ले आदार पाटणा हांगाच्या केंद्रांत एकठांय करून ती वायव्य शीमेवाठारांत ब्रिटीश सरकाराआड झुजपी पंगडाकडेन धाडप जाताली. ह्या सगळ्या कामांखातीर पंथाच्या फुडाऱ्यांनी एक गुपीत आनी घटमूट अशी संत्रणा उबी केल्ली. तांणी एक गूढ सांकेतीक भाशाय तयाक केल्ली. १८६३ त अकस्मात ब्रिटीश सरकाराक हे संघटनेचो सुगावो लागलो. उपरांत फुडाऱ्यांक धरले आनी तांकां ख्यास्त केली.
- कों. वि. सं. मं.
वळवईकर, नरहरीबुवा : (जल्म : १० मे १९२० जुवें, सांतइस्तेव्ह ; मरण: १५ मे १९९४,बांदोडें).
गोंयचो नामनेचो उत्कृश्ट गायक नट. ताचे आवयचें नांव सुबोधिनी आनी बापायचें नांव विनायक. पूण 'दादी' ह्या नांवानच ताका वळखताले. नरहरीचें भुरगेपण आनी चवथी यत्तेमेरेनचें मराठी - पुर्तुगेज शिक्षण बांदोड्यां जालें. नरहरी पांच वर्सांचो आसतना, ताचे आवयक मरण आयलें. बापायन (दादीन) ताका
