वल्लुवराची क्षमा मागली, तेन्ना वल्लुवरान ताका सांगलें, कपडो पिंजल्यार दुसरो करूंक मेळटा. पूण आयूश्य एकदां फुकट गेल्यार तें परत मेळना. आतां तूं असलीं पिशेपणां केन्नाच करूं नाका.
दुसरे दिसा सावकार आपल्या पुताक घवन वल्लुवरागेर आयलो आनी ताणें आपल्या वाळेस पुताक सन्मार्गान लायिल्लेखातीर ताचे उपकार मानले. तशेंच ताका सदांच असो उपदेश करूंक लायलो.
दुसऱ्या दिसाच्यान सावकाराल्या पुताक तो वेगवेगळ्यो देखी दिवन तरेतरेच्यो गजाली सांगूक लागलो. ल्हव ल्हव करून ताच्या ह्या नीतिवचनांचो संग्रह तयार जालो आनी ह्या नीतिवचनाक 'कुरळ' नांवाच्या ग्रंथ रुपान वळखूंक लागले.
- कों. वि. सं. मं.
वसंतपंचम : माघ म्हयन्यांतले शुध्द पंचमीक वसंतपंचम ह्या नांवान वळखतात. हे तिथी सावन वसंतोत्सवाक सुरवात जाता. सादारणपणान चैत्र - वैशाख हो जरी वसंतऋतुचो काळ आसलो तरी मकरसंक्रमणा सावन उत्तरायण सुरू जाल्लें आशिल्ल्यान माघ म्हयन्यांतल्यान वसंतऋतुचीं लक्षणां दिसूंक लागतात. ताका लागून ही तिथी वसंतारंभाची तिथी मानतात. पुर्विल्ल्या काळांत त्या दिसा सुवसंतक नांवाचो उत्सव जातालो. उत्तर भारतांत हो दीस वेगवेगळे तरेन मनोवप जाता.
कामदेव मदनाचो जल्म ह्याच दिसा जालो अशें म्हण्टात. देखून ह्या दिसा मदन - रतीची पुजा करपाची चाल आशिल्ली. पुराणांत वसंत आनी मदन हांचो लागशिल्लो संबंद वर्णिल्लो आसा. घोव - बायलेची जीण सुखाची जांवची देखून लोक रती - मदनाची पुजा आनी प्रार्थना करताले. वसंत पंचमीक नवानेश्टी करपाची प्रथाय कांय कडेन आसा. पिकांचीं कणसां हाडून तीं घरांतले देवतेक ओंपतात. उपरांत नवान्न भक्षण करतात.
हेच तिथीक सरस्वतीदेवी उत्पन्न जाल्ली देखून तिचीय पुजा करतात. तेचपरी भुरग्यांच्या शिक्षणाकय ह्याच दिसा सुरवात करतात. हो लक्ष्मीचोय दीस मानतात आनी हे तिथीक श्री पंचमी म्हण्टात.
वसंतपंचमीक तशें धर्मीक व्रत विधान चडशें नासता. सैमाचें नवें रूप आनी नवी निर्मणी हाका लागून जाल्लो आनंद उक्तावपाक मजा करप होच हे परबेचो उद्देश आसता.
- कों. वि. सं. मं.
वसंत ऋतू : वर्साच्या ऋतुचक्रांतलो पयलो ऋतू. चैत्र - वैशाख ह्या दोन म्हयन्यांच्या काळाक ह्या नांवान पुर्विल्ल्या काळपसून वळखतात. ह्या ऋतूंत झाडांक फुलां फळां येतात, वखदी वनस्पत उत्पन्न जाता अशें शतपथ ब्राह्मणांत वर्णन आसा. ह्या ग्रंथांत वसंत ऋतूक संवत्सराचें दार मानलां जाल्यार तैत्तिरीय ब्राह्मणांत ताका तोंड मानिल्लें आसा. देवतेक पंचामृताचें न्हाण घालतना मधुस्नानाच्या वेळार ऋग्वेदांत जे मंत्र म्हण्टात, तातूंत वसंत ऋतुचें वर्णन आसा तें अशें -
मधु वात ऋतायते मधु क्षरन्ति सिन्धव:|
माध्वीर्न : सन्तोषधी: |
मधु नक्तमुतोषसो मधुमत्पार्थिवं रज: |
मधु द्यौरस्तु न: पिता ||
अर्थ : आमी नियतमार्गी उपासकांखातीर सुखकारक वायू आनी मधूर रस भरून न्हंयो व्हांवनी; तशेंच वखदी वनस्पत सुमधूर जावनी; आमकां उपासकांखातीर रात आनी सकाळ, धर्तरी आनी अंतरिक्ष, तशेंच आमचो सगळ्यांचो बापूय द्यू सुखमय जावनी. (वसंत ऋतू येतकच सगळें वातावतण आनंददायी जाता असो ह्या मंत्राचो अर्थ जाता).
शतपथ ब्राह्मणाच्या काळांत सूर्य कृत्तिका नक्षत्रांत आयलो म्हणजे वसंतऋतूक सुरवात जाताली. सूर्य कृतिका नक्षत्रांत आसलो म्हणजे फांतोडेचेर उदेंत क्षितीजाचेर उदेवपी नखेत्र अश्र्विनी आसतालें. ताचेवयल्यान अश्र्विनीचो उदेंत हो वसंतागमनाचें चिन्न समजताले.
गीतेंत श्रीकृष्णान ऋतूनां कुसुमाकर: ऋतूंत हांव वसंत आसा अशें म्हणून ह्या ऋतुचो गौरव केला. संस्कृत साहित्यांत वसंतऋतूक खाशेलें म्हत्व दिल्लें दिश्टी पडटा. कालिदासान तर आपल्या काव्यांत वसंताच्या उन्मादक सोबितकायेचें खाशेलें प्रभावी शैलींत वर्णन केल्लें आसा. माघ, भारवी, श्रीहर्ष ह्या सारक्या कवींच्या महाकाव्यांत वसंतश्रीचें सोबीत वर्णन वर्णिल्लें आसा.
- कों. वि. सं. मं.
वसंतोत्सव : माघ म्हयन्यांतल्या वसंतपंचमीसावन फाल्गुन पुनवेमेरेन हो उत्सव करतात. शियांळो सोंपून जाल्ल्या प्रसन्न उबदार अशा वातावरणाकलागून लोकांक खोशी आनी उमेद जाता. पुर्विल्ल्या काळांत वसंत ऋतुच्या येवकाराखातीर सुवसंतक, वसंतोत्सव, मदनोत्सव, अशोकोत्सव, हे उत्सव करताले. पूण आतां उत्तर भारतांत चडकरून राजस्थानांत आनी ब्रजमंडळांत वसंत पंचमीसावन वसंतोत्सव मनयतात. त्या उपरांतचो होलिकोत्सव चडकरून सगळ्याक जाता.
संस्कृत साहित्यांत वसंतोत्सवाचीं वर्णनां मेळटात. वसंतोत्सवांत वनविहार, जलक्रिडा, नाच, संगीत, नाटक हे वेगवेगळे मनोरंजनाचे कार्यक्रम आयोजीत करताले. पयलींचे राजा आपल्या कुटुंबासयत अशा उत्सवांत भाग घेताले. सामान्य नागरीक नाच, गायनांत सहभागी जाताले. सगळेजाण हळदुव्या रंगाचीं वस्त्रां वापरताले आनी हळदुवो रंग एकामेकांच्या आंगार उधळटाले. बायलां झोंपाळ्यार बसून धोलत वसंताविशींचीं पदां गायतालीं.
अशा ह्या खोशयेच्या उत्सवांत, श्रृंगाराक भार येवन सगळ्या
