तो प्रकर्षकाळ आशिल्लो. फ्रांसांतल्या वर्सभराच्या राबित्यांत हे क्रांतीचो ताचेर व्हड प्रभाव पडलो. फ्रांसांत आसतनाच आनेत व्हेलाँ हे चलयेच्या सांगतान ताणें कुटुंबीक जीण सारली. तिचेपासून ताका एक चलीय जाली. उपरांत ताणें मेरी हचीनसन हे आपले इश्टीणीकडेन लग्न करून संसार थाटलो.
१७९२ चे अखेरेक तो इंग्लंडाक परत आयलो. 'अॅन इंव्हनिंग वॅाक' आनी 'डिस्क्रिप्टिव्ह स्केचिस' ह्यो ताच्यो काव्यकृती १७९३ त प्रसिद्द जाल्यो. १७९५ च्या ऑक्टोबरांत डॅार्सेट हांगा ताणें एक घर घेतलें आनी थंय तो ताची भयण डॅारोथी हिचेवांगडा रावपाक लागलो. (१७७१ - १८५५). ती एक लेखिका आशिल्ली. तिणें बरयल्ले अॅल्फॅाकसडन जर्नल १७९८ आनी ग्रासमिअर जर्नलस १८०० - ०३ हे रोजनामे वर्डस्वर्थच्या व्यक्तिमत्वाचेर उजवाड घालपाचे नदरेन म्हत्वाचे आसात. 'द बॅार्डरर्स' हें आपलें शोकात्म पद्यनाटक ताणें १७९५ - ९६ ह्या वर्सा वरयलें.
कोलरिज आनी वर्डस्वर्थ एकमेकांचे इश्ट आशिल्ले. तांच्यो कविता 'लिरिकल बॅल्ड्स' ह्या नांवान १७९८ त प्रसिद्द जाल्यात.
वर्डस्वर्थ आपलो राबितो जायते खेप बदलिल्लो. १७९९ च्या डिसेंबरांत तो आनी डॅारोदी वेस्टमोरलंडांतल्या ग्रासमिअर हांगा रावपाक आयलीं. १७९६ ते १८०६ हो ताच्या जिवितांतलो महान काळखंड मानतात. ताची जायती बरी काव्यनिर्मिती ह्याच दशकांत जाली. द प्रील्ड (१७९९ - १८०५) हें ताचें काव्य ह्याच दशकांतलें. मागीर मात १८११ पसून तो रायड्ल माऊंट हांगाच स्थायिक जालो. १८१३ त ताका 'डिस्ट्रिब्यूटर ऑफ स्टँप्स फॅार द काऊंटी ऑफ वेस्टमोरलंड' हें विनाश्रम पद दिलें. १८४३ त इंग्लंडचो राजकवी जावपाचो मान ताका फाव जालो.
'अॅन ईव्हनिंग वॅाक' आनी 'डिस्क्रिप्टिव्ह स्केचिस' ह्या वर्डस्वर्थच्या सुरवेच्या कवितांचेर अठराव्या शेंकड्यांतल्या कवींचो प्रभाव दिसता. 'हिरोइक कप्लेट' आनी 'स्पेन्सरिअन स्टँझा' हे अठराव्या शेंकड्यांतले लोकप्रिय वृत्तप्रकार आशिल्ले. वयर दिल्ल्यो दोनय कविता 'हिरोइक कप्लेटां' त रचल्यात, जाल्यार 'गिल्ट अँड सॅारो ऑर इन्सिडंट्स अपॅान सॅाल्झबरी प्लेन' हे कवितेखातीर ताणें 'स्पेन्सरिअन स्टँझा' चो वापर केला.
वर्डस्वर्थ हो सैमकवी आसलो तरी मनशाक आनी मानवी जीवनाक ताणें सैमाइतकेंच म्हत्व दिलां. सैम आनी मनीस हांच्यांमदलो अतूट संबंद हे ताचे विशय आशिल्ल्या. 'अॅन ईव्हनिंग वॅाकां'त ताणें विपन्नावस्थेंतली आवय आनी तिचीं उपाशी भुरगीं हांचें चित्रण केलां. 'डिस्क्रिप्टिव्ह स्केचिस' ही कविता ताणें फ्रांसांत आसतना, फेंच राज्यक्रांतीच्या वातावरणांत बरयली. तातूंत राजकीय विचारांचें स्पश्ट सूचन व्हडा प्रमाणांत दिसता. '..सॅाल्झबरी प्लेन'त हें चड दिसता. हे कवितेचे मूळ संहितेंत वर्डस्वर्थान जायते खेप बदल केले. हे कवितेचो कांय भाग 'द फीमेल व्हॅग्रंट' ह्या शीर्शकान लिरिकल बॅलड्सांत प्रसिद्द जाला. वर्डस्वर्थाच्या सगळ्या कावयसंकलनांत ही कविता 'गिल्ट अँड सॅारो' ह्या नांवान प्रसिद्द जाल्ली आसा. आत्मचरित्रात्मकता हें ताचे वट्ट कवितेचें एक लक्षणीय अशें खाशेलेपण आसा. इंग्लीश साहित्याक स्वच्छंदतेचें नवें वळण दिवपी लिरिकल बॅलड्स ह्या काव्यसंग्रहांत वर्डस्वर्थ आपले कवितेंतल्यान अतिमानुषतेकडेन समधर्मी अशी भावना साधपाखातीर आपले फुडें आशिल्ली डगांतली सोबीतकाय आनी अद्भुतता हांचेकडे आस्वादकांची मनां ओडून घेवपाक पळयतालो. सांकेतिक जिवीताच्या वाज हाडपी गजालींपसून पयस वचपाचो हो ताचो यत्न आसा अशें कोलरिजान ताच्या 'बायोग्राफिआ लितरारिआ' ह्या ग्रंथांत म्हटलां.
वर्डस्वर्थ सैम गुरूस्थानी आशिल्लो. तातूंत ताका ईश्र्वराचो साक्षात्कार जातालो. 'लायन्स रिटन अबव्ह टिटर्न अॅबी' आनी 'ओड ऑन द इंटिमेशन्स ऑफ इम्मॅारटॅलिटी' हांचेसारक्यो कविता ते नदरेन म्हत्वाच्यो आसात. वर्डस्वर्थाच्यो गांवगिऱ्या परिसरांतल्यो साद्याभाबड्या बायल - दादलो हांचेर बरयल्ल्यो भावकविताय लक्षणीय आसात. सुनीत ह्या काव्यप्रकारांतय ताणें वेगवेगळ्या तरांच्यो उत्कृश्ट रचना केल्यात.
- कों. वि. सं. मं.
वर्णवेवस्था : चार वर्णांचेर आदारिल्ली समाजसंस्था. हिंदू समाजाची रचना प्राचीन काळासावन चातुर्वर्ण्याचेर आदारल्या. चातुर्वर्ण्य म्हळ्यार चार वर्ण. ते म्हणजे ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य आनी शूद्र. हे संबंदीचे उल्लेख धर्मग्रंथांत चडकरून स्मृतिग्रंथांत स्पश्ट केल्यात. परमेश्र्वराच्या तोंडांतल्यान ब्राह्मणांची उत्पत्ती जाली, भुजांपसून क्षत्रिय, छातय्पसून वैश्यांची निर्मिती आनी पांयांपसून शूद्र उत्पन्न जाले अशी चार वर्णांची उत्पत्ती धर्मग्रंथांत मेळटा. ह्या चार वर्णांचो समाज जाता. ह्या चार वर्णांचो प्रतिलोम संकर निशिध्द मानला आनी ह्या चार वर्णांचो अनुलोम लग्नान जावपी संकर निशिध्द न्हय. अनुलोम संकर म्हळ्यार फंचेल्या वर्णांतलो दादलो आनी सकयल्या वर्गांतली बायल हांचें लग्न. उंचेल्या वर्गांतली बायल आनी सकयल्या वर्गांतलो दादलो हांचेपसून निर्माण जाल्ली संतत म्हळ्यार प्रतिलोम संकर. सगळ्यांत ऊंच ब्राह्मण, ताचे फाटल्यान क्षत्रिय, वैाश्य आनी शूद्र असो उच्च नीच भाव धर्मशास्त्रान मानला. ह्या अनुलोम - प्रतिलोम संकरांच्या योगान भारतीय समाज घडला. हें लग्न खूब प्रशस्त मानलां. ब्राह्मण दादलो आनी क्षत्रिय बायलेपसून 'मूर्धावसिक्त' नांवाची जाती निर्माण जाता. ब्राह्मण दादलो आनी वैश्य बायलेपसून जाता ती 'अंवष्ठ' जात, ब्राह्मण दादलो आनी शूद्र बायलेपसून जाता ती 'पारशव' वा 'निषाद' क्षत्रि, दादलो आनी शूद्र बायलेपसून जाता ती 'उग्र' जात अशें
