१८६० मेरेन तिखें हें खर्चिक उत्पादन आशिल्लें.ताकालागून तें उण्या प्रमाणांत तयार करताले.उपरांतच्या काळांत उद्दयोगधंद्दांतले तिख्याचे सुवातींत खूब फरक पडलो.बेसेमर पद्दतींत वितळिल्लें पिग लोखण भट्टेंतल्यान भायर काडटकच तातुंतल्यान हवा फुफून ताचें तिख्यांत रुपांतर करप जातालें.हवेच्या झोताक लागून पिग लोखणांतले कार्बन आनी सिलिकॉन जळून वतात आनी ताकालागून वितळिल्ल्या धातुचें तापमान वाडटा.हें तिखें पत्र्यांखातीर आनी रेल्वेच्या रुळांखातीर वापरताले.१८९० च्या उपरांत बेसेमर पद्दती जाग्यार सीमेन्स हाच्यो उक्त्यो रांदनी आयल्यो. १८६७ मेरेन उक्ते रांदनींत पीग लोखणासावन आनी लोह धातुकापसून तिखें मेळोवपाक ताका यश मेळ्ळें.त्याच वर्सा एमील आनी प्येअर मारतँ हांणी फ्रांसांत सीमेन्स भट्टी वापरुन उक्ते रांजनींत घडीन लोखण आनी लोखणी मोड(भंगार) हांचेपसून ब-या दर्जाचें तिखें तयार केलें.उक्ते रांदनीचे पद्दतींत पिग लोखण,धातुक आनी मोड वापरुपांत येतात आनी ती सीमेन्स मारतँ पद्दत ह्या नांवान वळखूंक लागले.१८७७ त एस्.जी. टॉमस आनी पी. गिलख्रिस्ट हांणी १८७७ त चुनखडयेच्या चुणीचो अस्तरा खातीर उपेग केल्यार तिख्यांतलें फोस्फरस तांडूक येता असो सोद लायलो. ताकालागून बेसेमर आनी उक्ते रांदन हे दोनूय पद्दतींचो फायदो जालो आनी फॉस्फरातें उच्च प्रमाण आशिल्ल्या धातुकाचोय तिख्यानिर्मितीखातीर उपेग करपाक मेळूंक लागलो.
उच्च गुणवत्तेचें मिश्र तिखें तयार करपाखातीर विसाव्या शतकांत मूस प्रक्रिया म्हत्वाची आशिल्ली.उपरांतच्या काळांत मूस प्रक्रियेच्या जाग्यार विद्दुत भट्टेचो व्हड प्रमाणार वापर जावंक लागलो.
संवसारांतले लोहधातुकाचे साठे:संवसारांतल्या लोह धातुकाच्या साठ्यांत सुमार २५% साठे रशियेंत,१५% ब्राझीलांत, ९३% भारतांत, सुमार १२% अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांत आनी ७% कॅनडांत आसात.तेभायर ऑस्ट्रेलिया, चीन, फ्रांस, दक्षिण कोरिया, जर्मनी आनी आफ्रिकेंतले कांय देश हे नदरेन म्हत्वीचे आसात.
संवसारांत दर वर्सा वेगवेगळ्या प्रकारचीं सुमार ५५ कोटी टन लोह धातुकां काडटात.१९८५ च्या सुमाराक हातूंत २५% धातुकां रशियेंत, १४% अमेरिकेंत ९.६% फ्रांसांत, ६.४% चीनांत आनी ६% कॅनडांत काडटाले. तेभायर स्वीडन, भारत, ब्राझील, व्हेनेझुएला, लायबीरिया, ब्रिटन, पेरु आनी ऑस्ट्रेलिया हे देशय लोह धातुकाच्या उत्पादनाचे नदरेन म्हत्वाचे आसात. लोह धातुकांची आयात करपी कांय देश अशे आसात-फ्रांस, अमेरिका, ब्रिटन, जर्मनी, जपान आनी इटली.
भारतांतले लोहधातुकाचे साठे:भारतांतले लोह धातुकाचे साठे सुमार १९.१६६ अब्ज टन आसून ते चडकरुन हेमॅटायट (१३.०६६ अब्ज टन) आनी मॅग्नेटायट (६ अब्ज टन) आनी कांय लिमोनायट रुपांतले आसात.हे साठे मुखेलपणान व्दीपरल्पांत आसून घारवाडी आनी कडप्पा संघांतल्या स्फटिकी आनी सुभाज फातरांत मेळटात.हे साठे कँब्रियन उदेंत काळांतलेम म्हळ्यार सुमार ६० कोटी वर्सापरस पोरने आसून सामान्यपणान ते दाट थराच्या आनी भिंगाकार राशींच्या रुपांत मेळटा.हातुंतले कांय साठे संवसारांतले सगळ्यांत व्हड आनी संपन्न साठे. देखीक-सिंगभूम बस्तर,केओंझार, बोनई आनी मयूरभंज ह्या पट्यांतले बडा जामडा विभागांतले साठे हे अमेरीकेच्या संयुक्त संस्थानांतल्या लेक सुपीरियर साठ्यांपरस व्हड आसात.ह्या वाठारांतल्यो कांय ठिकाणाच्या धातुकांत लोखणाचें प्रमाण ६० ते ६८% आसा.
भारतांतल्या लोह धातुकाचे कांय साठे हेमॅटायट-व्कॅार्टझायट ह्या फातरापासून तयार जाल्ले आसात.हिमालयांत कांयकडे फातरी कोळशावांगडा लोह धातुकाचे ल्हान साठे मेळटात.दक्षिण ट्रॅपांतल्या बेसाल्ट फातराचेर वातावरणक्रिया जावन तयार जाल्ली अस्तंत किनारी वाठारांतली रेंव, मुरुम आनी जांभा फातर हांच्यांत लोखण हो म्हत्वाचो घटक आसा.आर्यन ओअर माला हें ब-या दर्जाचें लोह धातुक आसून अस्तंत बंगालांतल्या दामुदा माळेच्या आयर्न स्टोन शेल फातरांतय मोलाचे धातुक साठे आसात. राणीगंज क्षेत्रांतल्या आयर्न स्टोन फातरांतलें लोह धातुक उण्या पावंड्याचें (४० ते ४५% लोखण) आसून तांचो उपेग गौण धातुक म्हणून जाता.भारतांतल्या लोह धातुकांच्या कैंय म्हत्वाच्या साठ्यांची म्हायती अशी-
आंध्रप्रदेश: ह्या राज्यांत धारवाडी व्कॅार्टझायट, कडप्पा संघांतले वालुकाश्म आनी व्कॅार्टझायट ह्या फातरांत हेमॅटायटयुक्त धातुक मेळटा. तेभायर चित्तूर, नेल्लोर, करीमनगर, वरंगळ आनी अदिलाबाद जिल्ह्यांतल्या धारवाडी संघाच्या फातरांतय अशे तरेचे हेमॅटायट आनी मॅग्नेटायट युक्त साठे मेळ्ळ्यात.
ओरिसा: हांगाचे साठे हेमॅटायटयुक्त आनी उच्च दर्जाचे (५५ -६८% लोखण)आनी २.२५ अब्ज टनांपरस चड आसात. सुंदरसगढ, मयूरभंज, कटक, संबळपूर आनी कोरापूट हे जिल्हे तशेंच केओंझार हे थळ हांगाच्या साठ्याखातीर म्हत्वाचे आसात.
कर्नाटक:हांगा खूब कडेन लोह धातूक मेळटा.मंगलोर लागसारच्या देगे भागांनी उच्च दर्जाचें धातूक मेळटा. बाबाबुढण दोंगुल्ल्यो, कुद्रेमुख आनी बळ्ळारी - होसपेट क्षेत्रांतले साठे उच्च दर्जाचे आसात.सारगळ, कुनीगळ, हरियुर आनी शंकरगुड्डा ह्या जिल्ह्यांत उण्या पांवड्याचीं धातुकां मेळटात.
केरळ:एर्नाकुलम (५५% लोहयुक्त), जिचूर (३०-४०% लोहयुक्त)आनी कनन्नोर ह्या जिल्ह्यांतल्या मुरुमांत लोखणाचें प्रमाण चड आसा.कोझिकोडे जिल्ह्यांत लोह धातुकांचे साठे मेळटात.
तमिळनाडू:सेलम आनी तिरुचिरापल्ली जिल्ह्यांत
