Bold textवापरांत आशिल्ल्या धातुविज्ञानापरस वेगळ्या मार्गान वचूंक लागलें.
'कॅम'ह्या साधनाचो सोद लागिल्ल्यान जलचक्केच्या दांड्यापसून फुडें फाटी जावपी गती मेळून चेवरवीं भाचो वयर सकयल करप आनी घडायेचे तुतये वयर उखलप शक्य जालें.चवदावें शतमान म्हळ्यार जर्मनी आनी ऑस्ट्रिया हांगाचो उुंच घडाईशाळा दर दिसा ४०० किग्रॅ. लोखण तयार करताल्यो.दक्षिण फ्रांस आनी उत्तर स्पेन हांगा तेराव्या शतमानांत प्रचारांत आयिल्ल्या आनी उदका शक्तीचेर चलपी कॅटॅलायन घडाईशाळेंत हाचेपरस चड प्रमाणांत लोखण तयार जातालें.अशो घडाईशाळा एकुणिसाव्या शतमानांतय प्रचलित आशिल्ल्यो.कॅटलायन भट्टी ही आर्विल्ले झोतभट्टेचें मुळावण म्हणूं येता. स्टफूकोफेन ह्या सगळ्यांत सुरवेच्या भट्टेचो सद्दा स्टीरिया ह्या नांवान वळखुपांत येवपी वाठारांत मध्ययुगांत उदय जालो.
अस्तंत युरोपांत सोळाव्या शतमानाचे सुरवेक सगळेकडे झोतभट्ट्यो उपेगांत आशिल्ल्यो.इ.स.१५००च्या सुमाराक इंग्लंडांत पयली झोतभट्टी काडली.झोतभट्टेंत घनरुपा जाग्यार द्रवरुप लोखण मेळटा आशिल्ल्यान आयदनां,तोफो ह्या सारक्यो वस्तू ओतकामान तयार करपाखातीर ताचो उपेग जावंक लागलो. प्रबोधन काळांत युरोपांत झुजाअवस्था आशिल्ल्यान लोखण उद्देगाचे वाडीक बरो नेट आयलो.तटबंदी आनी तोफखानो हातुंतल्या सुदारणांक लागून लोखणापासून तयार केल्ल्या शस्त्रांची मागणी वाडली.सतराव्या शतमाच्या मदेगाक झोतभट्टेखातीर लागपी कोळशा जाग्यार फातरी कोळसो इंधन म्हूण वापरप बरें शक्य जालें.पूण चडशा कोळशांत गंधकाचें प्रमाण चड आशिल्ल्यान तयार जावपी लोखण सामान्य प्रतीचें जातालें.हेन्री कोर्ट हाणें १७८४ त कच्च्या लोखणाचें वर्धनशील घडीव लोखणांत रुपांतर करपाची ढवळणी प्रक्रिया सोदुन काडली. हें लोखण वितळावपाखातीर ताणें परावर्तन भट्टेचो उपेग केलो.१८७० मेरेनच्या काळांत रेल्वेपूल आनी जहाजां हांकां लागपी लोखणाची निर्मिती हेच पद्दतीन करताले.
मध्ययुगाउपरांतच्या काळांत तिख्या उद्देगांत म्हत्वाचो विकास घडून आयलो. चेकोस्लोव्हाकियांतल्या प्राग हांगा सादारण १५७४च्या आदी लोखणांतल्या कार्बन प्रमाणाचेर अदीक बारीक नियंत्रण दवपाची पद्दत उपेगांत आयली. कार्बन युक्त घडीव लोखणाच्यो कांबी लोणारी कोळशाची पूड भरिल्ले बंद पेटयेंत दवरताले आनी एक सप्तकभर तांबडे तापयल्ले स्थितींत दवरताले. तेन्ना कोळशांतलें कार्बन लोखणांत अंतप्रविश्ट जावन लोखणाचें तिख्यांत रुपांतर जातालें.हे पद्दतींत लोखणाच्या अंतर्भागांत तयार जावपी कार्बन मॉनोक्सायडाक लागून तिख्याचो मुखावयलो भाग फोड आयिल्लेवरी दिसता.देखून अशा तिख्याक पुळीदार (ब्लिस्टर)तिखें म्हण्टात.ह्या तिख्याचे ल्हान कुडके करुन वितळजोड कामान जोडल्यार कर्तन तिखें हो चड एकजिनसी प्रकार करुंक मेळटा.उच्च दर्जाची कटलरी तयार करपाखातीर ह्या पोलादाचो उपेग करताले.सतरावे शतमानाचे सुरवेक जर्मनींतलें न्यूरेंबर्ग हे कर्तन पोलाद तयार करपाचें म्हत्वाचें केंद्र जालें.अठराव्या शतमानांत इंग्लंडांतलें शेफील्ड हें तिखें आनी कटलरी उद्देगांचें मुखेल केंद्र जालें. घडीव लोखँणापसून तिखें तयार करतात देखून तातूंत चिखोल उरतालो. ह्या चिखलद्रव्याक लागून तिख्याचें बळ उणें जातालें. बेंजामीन हंटसमेन हाणें तिखें वितळावपाक येता इतली घट मूस तयार केली. तशें केल्ल्यान चिखोल वयर उफेता आनी ओतीव तिख्याचो निर्दोश पिंड ओतूंक मेळटा. एकुणिसाव्या शतमानाचे निमाणें मेरेन अशें तिखें तीक्ष्ण हत्यारा आनी कटलरी खातीर वापरप जातालें.
अमेरिकेंतले मुळचे लोक अशनींपसून मेळपी आनी ग्रीनलंडांत मेळपी शुध्द धातुरुपांतल्या लोखणाचो कांय प्रमाणांत वापर करताले.व्हर्जिनियांतल्या फॉलिंग क्रिक हांगा तशेंच १६४० वर्सा मॅसॅचूसेटसांतल्या सॉगस हांगा लोखण तयार करपाचे यत्न जाल्ले.१६४७ त झोतभट्टी, बिडाचें घडीव लोखण कामांत रुपांतर करपाची रांदन आनी लोखण कापपी यंत्र चालू केल्लें.पूण हातूंत तांकां व्हडलेंशें यश मेळ्ळें ना.
इ.स.१७२०च्या सुमाराक निर्याती खातीर आनी अंतर्गत उपेगाखातीर लोखण तयार करपाच्या कारखान्याक परत चालना मेळ्ळी. ह्या काळांत घडीव लोखण तयार करपी लोखण घडाई शाळांची संख्या सगळ्यांत चड आशिल्ली.ह्या उद्देगावरवीं अमेरिकन क्रांतीक(१७७५-८३)झुजा साहित्य पावयलें आनी उद्देगीकरणाच्या सुरवेच्या टप्प्यांतल्या लोखणाची पुरवण केली.
अमेरिकेंतल्या वनापसुन लोखणनिर्मितीक भरपूर इंधन मेळ्ळें. पूण हातूंत बरोच वेळ वतालो. पेनेसिल्व्हेनियांत खारजां बांदपांत येतकच तेवरवीं शारी बाजारपेठेंत धाडपाक येता अशी अँथ्रॅसायट ही फातरी कोळशाची जात इंधन म्हूण वापरुंक लागले. १८३० म्हळ्यार पेनेसिल्व्हेनियांत ढवळणी प्रक्रिया आनी अँथ्रेसायट हांचो वापर करपी एक भट्टी उपेगांत आशिल्ली.धा वर्सा उपरांत पेनेसिल्व्हेनियांत आनी न्यू जसींत अँथ्रेसायट इंधन वापरपी झोतभट्ट्यो तयार करपांत आयल्यो. लोखणाचे उपलब्धतेक लागून अमेरिकेच्या अंर्तगत येरादारीचें रुप बदलून रेल्वेचें जाळें पातळ्ळें.नव्या धातुकाचे आनी कोळशाचे साठे सांपडिल्ल्यान पेनेसिल्व्हेनिया वांगडाच ओहायओ, इंडियाना आनी इलिनॉय हांगा लोखणाचीं प्रगलन संयंत्रां प्रस्थापीत जालीं. १८५० म्हळ्यार पिग लोखणाचें उत्पादन वाडलें तशेंच प्रगलन भट्ट्यो कार्यान्वित जाल्यो.१८७४ म्हळ्यार भट्ट्यांची संख्या ६८० मेरेन वाडली. १९४१ त चार अमेरिकन भट्ट्यो खास उपेगाखातीर लागपी सामकें शुध्द आनी गंधकमुक्त लोखण मेळोवपाखातीर लोणारी कोळशाचो वापर करताले.
