Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/496

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

येता अशें म्हणप जाता.लोकभ्रमाक परंपरा म्हणुनूय समाजांत स्थान मेळ्ळां.अस्थिर,असुरक्षित आनी बेभरवंशाचे जीणेकडे समायोजन सादून मानसिक समाधान आनी सुरक्षिततायेचे भावनेखातीर लोकभ्रमाचो आदार घेवचो पडटा.अशें डेव्हिड ह्युम ह्या तत्वान्यान म्हळां.

                                   -कों.वि.सं.मं.

लोकर:एक प्राणिजन्य तंतू,मेंढि,बोकडी,ऊंट,सारकिल्ल्या प्राण्यांचे कातीचेर एक विशिश्ट रचणुकेचें केंसाळ आवरण आसता.त्या आवरणापसून खास प्रक्रियेंतल्यान हो तंतू निर्माण करतात.किंमती वस्त्राच्या वस्त्रोद्दोगाखातीर लोकरीचो वापर जाता.सैमीक मोवसाण,लवचीकपण आनी आर्द्ता ओडून घेवपची क्षमता ह्या गुणांक लागून लोकरिच्या तंतूंक वस्त्रोद्दोगांत आगळें म्हत्व प्राप्त जाता.तंतूंत आशिल्ल्या कोंगरेपणाकलागून लोकरीच्या वस्त्राक मिरयो पडनात.हाचोय लोकरी वस्त्रोद्दोगाक फायदो मेळटा. इतिहास:मनशाक खूब पयलींसावन लोकरीच्या धाग्याची वळख आशिल्ली.इतिहास पयलींच्या काळांत मनीस मंढराच्या कातडयांचो वस्त्राभशेन उपेग करताले.उपरांत ताका तांच्या तंतूमय धाग्वापसून सूत आनी कपडो तयार करपाची कला अवगत जाली.त्या काळांत आदिवासी सोडून हेर सगळे लोक वस्त्राखातीर मेंढ-यो आनी बोकडयो पोसताले.मेक्झिकन,इजिप्शियन,सुमेरियन आनी आर्यांपयलींच सिंधू संस्कृतायेंत लोकरीचो उल्लेख मेळटा. मध्य आनी अस्तंत आशियांतले हेडगे लोक वस्त्रां आनी तंबूखातीर फेल्ट ह्या लोकरीच्या कापडाचो उपेग करताले.ग्रीक लोक शिरस्त्राण लावपाच्या अस्तराखातीर आनी रोमन सैनिक उरस्त्राणाखातीर ह्या कपडयाचो उपेग करताले.प्लॅक्स सोडल्यार कपडयाच्या रुपांत विणकाम केल्लो लोकर हो पयलो तंतू आशिल्लो आनी ताचो उपेग नवाश्मयुगांत सगळ्यांक खबर आशिल्लो.ग्रीक कवी होमर हाच्या काळापसून (इ.स.प.णववो आनी आठवो शेंकडो) ग्रीकांचो पोशाख मुखेलपणान लोकरीच्या कपडयाचो आसतलो आनी हो कपडो दर एका व्हडल्या कुटुंबांत विणटाले.रोमन लोक तांच्या प्रजासत्ताकाच्या सुरवेकसावनच (इ.स.प.सुमार ५१० पसूनच) लोकरीचे कपडे वापरताले.'टोगा'हें नामनेचें रोमन वस्त्र थंडेखातीर जड लोकरी कपडयापसून आनी गरमेच्या दिसांनी वापरपाखातीर हलक्या कपडापसून तयार करताले. बाराव्या-तेराव्या शतमानांत प्लेमिश लोकर उद्देगाची भरभराट जाली.ह्या काळांत लंडनांतय लोकरीच्या उत्पादनांत बरीच वाड जाली.पंदराव्या शतमानाच्या निमाणें ते अठराच्या शतमानाचे निमाणेमेरेन नवें चड तलम वस्त्र प्रचारांत आयलें आनी हातान सूत कातपाच्या पारंपारीक चररव्या जाग्यार चरख्याचो आनी सुयांनी विणकाम करपाचें यंत्र हातूंत सुदारणां जाल्ल्यो.तरी हॉलंड,स्पेन आनी फ्रांस ह्या देशांत लोकर उद्देगाची भरभराट तिगून उरिल्ली.अठराव्या शतमानाच्या निमण्या काळांतल्या तंत्रीक सोदाक लागून इंग्लडच्या सगळ्यांत मोलादीक निर्यातीची लोकरीचो जागो कापसान घेतलो.

वेस्ट रायडिंग हांगाच्या गिरण्यांनी १८७०-७४ लोकरीचो उद्देग केंद्रीत जालो.कच्च्या लोकरीचो खप १८९५-९९ मेरेन वाडत गेलो.पूण १९६० मेरेन तो उणो जालो.दिसाव्या शतमानाच्या मध्या उपरांत मानवनिर्मित तंतुंचो वापर लोकरी वांगडा भरसून करपाच्या रुपांत भागावयल्या आनी सुयांनी जावपी विणकामांत वाडलो.

अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांत वसाहतकांनी सतराव्या शतमानांत लोकर उद्देगाची स्थापणूक केली.पूण यादवी झुजाच्या निमाणेमेरेन (१७६१-६५)ब्रिटनांतल्या व्हड प्रमाणांत लोकरीचो आयात करताले.तेउपरांत मात अमेरिकेंतल्या लोकर उद्देगांत खुबच वाड जाली.न्यू-इंग्लड-न्यूयॉक भागांत आनी दक्षिण अटलांटीक राज्यांत हो उद्देग केंद्रीत जाल्लो आसा. भारतीय लोकर उद्देग इतिहास:वैदिक काळासावन भारतांत लोकरीचो वापर करताले.ऋगवेद,मैत्रेयी संहिता,शतपथ ब्राह्मण,गुहिल सुत्र,मनुस्मृती हातूंत तशेंच पुराणांनी लोकरीचो उल्लेख आयला.कौटिलीय अर्थशास्त्रांत (इ.स.पयलीं चवथें शतमान)त्या काळचे लोक वापरताले.त्या लोकरी कपडयांविशीं आनी तरेकवार रंगसया आशिल्ल्या सोबित शालीविशीं म्हायती दिल्ली आसा.

लोकरीचीं विणिल्लीं वस्त्रां तयार करपाची परंपरा भारतांत जायत्या शतमानासावन चालू आशिल्ली.मोगलाच्या घुरयांवेळार भारतांतले कारागीर बरे लोकरीचीं वस्त्रां,कांबळ,शाली आनी गालिचे तयार करताले. ब्रिटीश काळांतय ह्या परंपरागत उद्देगाची भरभराट जाल्ली.१८७६ वर्सा पयली शक्ती चलीत लोकर गिरण कानपूरांत वुलन मिल्स ह्या नावांन स्थापन जाली.इ.स.१९३४ म्हळ्यार भारतांत १३ शक्तिचलीत गिरण्यो आशिल्ल्यो.दुस-या म्हाझुजाक लागून लोकर उद्देगाक खुब उत्तेजन मेळ्ळें.भारतांच्या स्वातंत्र्या उपरांत पंचवर्सुकी येवजण्यांत लोकर उद्देगाक खूब उत्तेजन दिलें.

लोकर निर्मितीची प्रकिया:लोकरीचे तंतू आशिल्ल्या प्राण्यांच्या कातीवयल्यान लोकर कापून घेतात.तातूंतली भरसण काडून लोकरीचे धागे निवळावन घेवपाखातीर तिची धुलाइ करतात.ही धुलाइ यंत्रिक तशीच रसायनीक प्रक्रियेवरवीं करतात.उपरांत सूत कताई वतीन लोकरीचे धागे विंचरतात.त्या धाग्यांचो विणकामावरवीं कपडो तयार करतात.हें विणकाम माग,यंत्र वा हातकाम अशे प्राक्रियेवरवीं जाता.

लोकरीक आपलो असो सैमीक रंग आसता आनी तो रंग कपडयाक येता.पूण कांय विशिश्ट धाग्यापसून तयार केल्ले लोकरीच्या