Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/433

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

आनी तिबेटाच्या प्रस्नांचेर शांततायपूर्ण उपाय काडचो म्हणून तो यत्न करीत आसा. - कों. वि. सं. मं.

लामास, कार्लोस द साआव्हेद्राः (जल्मः १ नोव्हेंबर १८७८ ब्वेनस एअरीझ (आर्जेटिना); मरणः ५ मे १९५९ ब्वेनस एअरीझ).

अर्जेटिनाचो मुत्सद्दी, विधिज्ञ आनी शांततायेच्या नोबॅल पुरस्काराचो लॅटिन अमेरिकेंतललो पयलो मानकरी (१९३६).

ब्वेनस एअरीड विद्यापिठांतल्यान ताणें कायद्याची पदवी घेतली आनी फुडें ह्या विशयांत डॉक्टरेट घेतली (१९०३). कांय वर्सा ताणें ला प्लाता आनी ब्वेनस एअरिझच्या म्हाविद्यालयांत अध्यापनाचें काम केलें. ब्वेनस एअरी नगरपालीकेचो सचीव आनी पतपेडयेचो संचालक हीं पदांय सांबाळ्ळीं (१९०६ - १९०७). हाचोच परिणाम म्हणून तो सक्रीय राजकारणांत पडलो आनी १९०८ वर्सा अर्जेटिणाचे संसदेचेर वेंचून आयलो. संसदेंत ताणें कायदो संमत करून घेवन एतद्देशीय साकार उद्देगांक पररास्ट्रीय चडाओडींपसून राखण मेळोवन दिली (१९१२). ताची कायदेमंत्री आनी उपरांत भौशीक शिक्षणमंत्री म्हणून नेमणूक जाली (१९१५). ताणें जिनिव्हा आंतरराश्ट्रीय कामगार परिशदेंत अर्जेटिनाचें नेतृत्व केले आनी अध्यक्षपदय भुशयलें (१९२८). उपरांत १९३२ - ३८ ह्या काळांत परराश्ट्रमंत्रीपदाचेर ताची नेमणूक जाली. अर्जेटिनाच्या पररश्ट्रीय धोरणांत ताणें खूब मोलादीक बदल केल.

स्पेनीश वसणुकींतल्या स्वतंत्र देशांतली इशटागत आनी सामंजस्याखातीर ताणें यत्न केले. हेखातीर रियु द जानैरू हांगाचे परिशदेंत ताणें झुजविरोध करार मांडलो (1933). हाचो मसुदो ताणेंच तयार केल्लो आनी 1934 वर्सामेरेन ह्या कराराचेर 14 राश्ट्रानी निशाण्यो केल्ल्यो. ताचो परिणाम म्हणून लॅटीन अमेरिकन राश्ट्रांतलो मतभेद सोंपलो आनी बोलिव्हिया आनी पाराग्वाय हांचेमदीं झुजविरोधी करार जालो. ह्या कार्याक लागून ताका राश्ट्रसंघाच्या सतराव्या अधिवेशनाचें अध्यक्षपद मेळ्ळें (1935). तशेंच ब्वेनस एअरिझ हांगाचे अमेरिकन परिशदेचें अध्यक्षपदय ताणें भुशयलें. ताणें राश्ट्रसंघाच्या सहकार्यान सुरक्षितताय आनी शांतताय हांचेखातीर कांय संरक्षणात्मक मार्ग सुचयले. ताच्या ह्या कार्याक लागून ताका शांततायेचो नोबॅल पुरस्कार दिवन ताचो भोवमान केलो(1936).

परराश्ट्र मंत्रीपदावयल्यान निवृत्त जातकच ताणें आपली उरिल्ली जीण अर्थशास्त्राचो प्राध्यापक म्हणून सारली. 1941 – 43त तो ब्वेनस एअरीझ राश्ट्रीय विध्यापिठाचो अध्यक्ष आनी थंयच तो प्राध्यपक जालो (1943 – 46). स्फूट लिखाणाभायर ताणें जायते ग्रंथय बरयले. ताच्या आंतरराश्ट्रीय धोरणावयल्या पोर ला पाझ द लास आमेरिकाज (1936) ह्या पुस्तकाक खूब नामना मेळ्ळी. – कों. वि. सं. मं.

लायनेन, फेओडोरः (जल्मः 6 एप्रिल 1911, म्युनिक मरनः 8 ऑगस्ट 1979, म्युनिक).

जर्मन जीवरसायनशास्त्रज्ञ. कॉलॅस्टॅरॉल आनी वसाम्लां हांच्या चयापचयाची म्हळ्यार शरिरांत सतत जावपी भौतीक- रसायनीक घडामोडिंची यंत्रण आनी नियमन हे संबंदीच्या संशोधनाखातीर ताका1964 वर्साचो शरिरक्रियाविज्ञान वा वैजकी विश्याचो नोबॅल पुरस्कार कॉनरॅड एमिल ब्लॉक हाचें वांगडा वांटून मेळ्ळो. ह्या दोगांयनी जिते कोशिकेच्या (पेशीच्या) चयापचयाच्या मध्यस्थ टप्प्यांसंबंदीं संशोधन केलें आनी कोशिका साद्या संयुगांत कशे तरेन बदल करून तांचें स्टॅरॉलां (स्टॅरॉलां आनी स्टॅरॉयडां) आनी लिपिडां हांच्या जटिल रेणूंत रुपांतर करता हाचो सोद घेवपाचे नदरेन यत्न केले. तांणी स्वतंत्रपणांन वगवेगळ्या मार्गांनी कार्य केले. लायनेन हांणें वसाम्लांकडेन चड लक्ष दिलें जाल्यार ब्लॉक हाणें स्टॅरॉलांचेर भर दिलो.

लायनेन हांणें म्युनिक विद्यापिठांत रसायनशात्राचें अध्ययन केलें. हायन्रिख व्हिलांट हाच्या मार्गदर्शनाखाल संशोधन करून 1937 वर्सा ताणें डॉक्टरेट पदवी घेतली. म्युनिक विद्यपिठांत तो 1942 वर्सा रसायनशास्त्राचो अध्यापक आनी 1947 वर्सा प्राध्यापक जालो. उपरांत त्याच विध्यापिठांत 1953 वर्सा जीवरसायनशास्त्राचो प्राध्यापक जालो. हेभायर म्युनिकांतले माक्स प्लांक इन्स्टिट्यूट फॉर सॅल कॅमिस्ट्री हे संस्थेच्या संचालकपदाचेर 1954 वर्सा ताची नेमणूक जाली. स्टॅरॉलां आनी वसाम्लां हांचें सश्र्लशण शुध्द रसायनशास्त्राचे नदरेन म्हत्वाचें आसाच. ताचेवांगडा काळजांतल्या कॉलॅस्टॅरॉलाच्य संभाव्य कार्याचेरय तें उजवाड घालता. नोबॅल पुरस्कार समितीन लायनेन आनी ब्लॉक हांची ह्या पुरस्काराखातीर निवड करतना अशें म्हळां, रगताभिसरण विकारांक लागून जावपी चडशा मरणाभितर सामान्यपणान लिपिड चयापचयांत इबाड जाल्लो मेळटा आनी हाचेवयलो उपाय लायनेन आनी ब्लॉक हांच्या कार्यांतल्यान मेळूं येता.

नोबॅल पुरस्कारावांगडा लायनेन हाका न्यूबर्ग पदक (1954), लीबिग स्मृती पदक (1955), कारूस पदक (1961), ओटो व्हरबुर्ख पदक (1963), ऑर्डर पूर ला मेरित (1971) हे भोवमान मेळ्ळे. तो अमेरिबेची नॅशनल अकॅडमी ऑफ सायन्सीस, लंडनची रॉयल सोसायटी, रशियाची अकॅडमी ऑफ मॅडिकल सायन्सीस, ह्या विज्ञानीक संस्थाचो वांगडी आशिल्लो. – कों. वि. सं. मं.

लायन्स इंटरनॅशनलः वेगवेळ्या वेवसायांतल्या आनी उद्देधंद्यांतल्या लोकांनी, परस्पर – सहकार्य आनी मानवतेचें सेवाभावी