Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/416

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

चड काम करता. लांकडापसून कोळसो तयार करपाचे क्रियेंत उश्णतायेच्या आदारान लांकडाचें विघटन करतात.हे विघटन क्रियेंत लांकडाचें कार्बनीकरण जावन कोळसो तयार जाता आनी लांकडांतली हेर कार्बनी घटकद्रव्यां धुंवर,वायू,हांचेवांगडा वयर वतात. कोळशावांगडाच तांतुतले बाश्पनशील रसायनीक पदार्थ ऊर्ध्वपतित द्रव स्हणून ताचेपरसय चड अदीक विभाजन आनी शुद्धिकरण करून शुद्ध रसायनां तयार करूंक मेळटात. जड लांकडाचे कार्बनीकरण क्रियेॆत अॅसेटीक आम्ल आनी मिथिल आलकोहॉल हीं रसायनां मेळूंक शकतात.मोव लांकडाच्या कार्बनीकरणापासून टर्पेंटायन,पायन हॉबर बी पदार्थ मेळूंक शकतात. ताभायर ब्युटिरिक आम्ल,क्रिओसोट ग्लायकोल,अॅलिल आल्कोहॉल,मिथिल अॅसिटेट,प्रतिऑक्सि़डीकारक तेलां सारकीं जायतीं रसायनां उण्या चड प्रमाणांत मेळूंक शकतात. सुमार 100 वेगवागळीं रमायनां लांकडाच्या कार्बनीकरमावरवीं मेळूंक शकतात.

1830 वर्सा लोणारी कोळसो तयार करतना तज्जन्य रसायनांचें वेगळेपण करपाचो व्हड प्रमाणांतलो यत्न सुरू जालो. 1877-1900 ह्या काळांत लांकडाच्या कार्बनीकरणाचो आनी संबंदीत रसायनां मेळोवपाच्या उद्देगांत खूब उदरगत जाली. बऱ्या बांदणेच्यो कार्यक्षम भट्ट्यो तयार कपून तांतूत कार्बनीकरणावरवीं तयार जाल्लें वायुरूप रसायनमिश्रण थंड करून पायरोलिग्निअस आम्ल मेळोवपाची सोय जाली. हांतुंतले वायुरूपी मिश्रण थंड करून द्रवीभूत जायनाशिल्लो भाग धुंवराच्या रूपान भायर सोडून दिवपाची वेवस्था भट्टेंत केली. हो धुंवर कार्बन मोनॉक्सायड,कार्बन डाय-ऑक्सायड,मिथेन आनी हायड्रॉक्सायड ह्या घटकांपासून तयार जाल्लो आसता. जायत्या भट्ट्यांनी ह्या धुंवराचो पूरक इंधन म्हणून त्याच भट्ट्यांखातीर उपेग करूंक लागले. पायरोलिग्नअस आम्लाच्या उर्ध्वपतीत विभाजन मिथिल आल्कोहॉल आनी अॅसिटीक आम्ल हांचें व्हड प्रमाणाचेर उत्पादन करप शक्य जालें. ऊर्ध्वपातन पुराय जातकच तळाक उरिल्लो दाट काळो द्रव म्हळ्यार लांकडाचें डांबर. मूळ लांकडाच्या वजनाच्या प्रमाणांत कठीण जातीच्या लांकडापासून उत्पादन मेळटा तें अशें-कोळसो 20%,पायरोलिगनिअस आम्ल 30-40%,डांबर 6-13%,पायरोलिगनिअस आम्लापासून मूळ लांकडाच्या वजनाच्या प्रमाणांत 4-6% अॅसेटीक आम्ल आनी 1.2% मिथिल आल्कोहॉल मेळटा. रेझीनयुक्त लांकडाच्या कार्बनीकरणापसून माळपी रसायनां: रेझीनयुक्त झाडाच्या लांकडाचें ऊर्ध्नपातन केल्यार जायतीं म्हत्वाचीं रसायनां तयार करूंक मेळटात.ऊर्ध्नपातीत केल्लो विद्राव थंड केल्यार ताचे दोन थर वेगळे जातात.एक थर आम्लीय उदकाचो आसता आनीदूसरो रेझीन पदार्थाचो आसता. आम्लीय उदकाच्या थरांत अॅसिटिक आम्ल आनी मिथिल आल्कोहॉल आसता. पूण रेझीनयुक्त लांकडांत हें प्रमाण उणें आसता. हो आम्लीय उदकाचो थर वेगळो काडून उडयतात आनी उरिल्ल्या रेझिनाच्या मिश्रणाच्या काळ्या थराचें ऊर्ध्वपातन करून विभाजन करप जाता. तातुंतल्यान पायन डांबर,पायन तेल,टर्पेंटायन तेल,टर्पेंटायन डायपेंटिन हे म्हत्वाचे पदार्थ मेळटात. सादारणपणान एक टन पायन लांकडापसून 200 ते 220 किग्रॅ. कोळसो, 200 ते 250 लि. वट्ट तेल, 20 ते 30 लि. टर्पेंटायन,100 ते 150 लिटर पायन डांबर मेळूंक शकता.

रेझीनयुक्त लांकडाचें वाफयुक्त ऊर्ध्वपान: वाफयुक्त ऊर्ध्वपातनापासून सेल्युलोज आनी लिग्निन हांच्या मिश्रणाचो लगदो तयार जाता. सगळीं ऊर्ध्वगामी रसायनां वाफेवांगडा वतात आनी तीं थंड करतकच विद्रावाच्या स्वरूपांत मेळटात. लांकडाचो गाळ म्हणून उरिल्लो लगदो तंतूफलक तयार करपाखातीर वापरतात. रेझीनयुक्त लांकडापसून सल्फेट पद्दतीन लगदो करपाचे क्रियेंतय टर्पेंटायन आनी तत्सम रसायनां मेळोंव येतात. वाफयुक्त ऊर्ध्वपातन क्रियेचो वापर वासाळद्रव्यां मेळोवपाखातीर व्हड प्रमाणांत जाता.

लांकडापासून कागद आनी लगदो :कागद,लगदो आनी लगद्यासावन करपाक मेळपी सेल्युलोझ पदार्थ म्हळ्यार लांकडाचेर आदारून आशिल्लो सगळ्यांत म्हत्वाचो उद्देग. अमेरीकेचीं संयूक्त संस्थानां,कॅनडा,नॉर्वे आनी हेर देशांनी कागद निर्मितीखातीर लांकडाचो लगदो वापरतात. भारतांत दिसाळ्याच्या कागदाखातीर लांकडाचो लगदो वापरतात. दिसाळ्याचीं कागदां आनी खड्डे तयार करपाखातीर लांकडाच्या लगद्याक यंत्रीक लगदो म्हण्टात. रेयॉनतयार करपाखातीर बऱ्या पांवड्याचो निर्लिग्निनीकरण केल्लो लांकडाचो लगदो लागता. निर्लिग्निनीकरण करून तयार केल्ल्या लांकडाच्या लगद्याक सेल्युलोझ लगदो म्हण्टात. सेल्युलोझापासून अॅसिटेट रेयॉन,विस्कोझ रेयॉन,प्लास्टिकां,संरक्षक लेप,नायट्रोसेल्युलोझ आनी हेर स्फोटक द्रव्यां आदी जायते पदार्थ तयार करूंक मेळटात.

लांकडापसून जलीय वा विद्रावक निश्कर्शणान मेळपी रसायनां: लांकडाच्या निश्कर्शणावरवीं टॅनिना, कार्बनी,आम्लां,कार्बोहायड्रेटां रंगद्रव्यां,वासाळ द्रव्यां,तेलां,अल्कलॉयडां,रेझिना,टर्पिंनां हीं रसायनां वेगवेगळ्या झाडांच्या जातींप्रमाण वेगवेगळ्या भागांच्या लांकडापसून उण्या-चड प्रमाणांत मेळूंक शकतात. लांकडापसून विद्रावक निश्कर्शणाच्या आदारान टॅनिना, रंगद्रव्यां आनी रेझिनां हीं सहज वेगळावपाक मेळटात. पूण तांतुतले सेल्युलोझ आनी तत्सम पदार्थ हांचेपासून उपेगी पदार्थ मेळोवपाखातीर लांकडाचें आम्लीय निश्कर्शण वापरप गरजेचें आसता. आम्लीय निश्कर्शण पद्दतींत सल्फ्युरिक वा हायड्रोक्लोरिक आम्ल हांच्या उदकांतल्यान विद्रावांत लांकडाचें निश्कर्शण करतात. सेल्युलोझाच्या विघटनाक लागून निर्माण जाल्ली शर्करा,कार्बनी, आम्लां आनी फुरफुराल हीं रसायनां निश्कर्शित