Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/373

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

दोन सिनेटर आनी दोन प्रतिनिधी धाडटात.


आर्थिक स्थिती : ऱ्होड आयलंड हें मुखेलपणान कारखानदारी राज्य. राज्यांतले चडशे कामगार, निर्तिती उद्देगांत आनी ल्हान-व्हड उद्देगांत गुंथल्यात. शेतवडीचें म्हत्व दिसान दीस उणें जायत आसा. कुकडां आनी गोरवां पोसपाचोय धंदो कांय प्रमाणांत चलता. बटाट हें राज्यांतलें मुखेल पीक. मको, तोमाट, पाचवीं मिरयां, कोबी, कुड्डण, सफरचंद हीं थंय जावपी हेर पिकां. नुस्तेमारी हो थंयचो पारंपारीक वेवसाय.


वसणूक काळासावन ऱ्होड आयलंड कपड्या उद्देगाखातीर प्रसिदद आसा. त्या तेंपार ह्यो गिरणी जलविद्युत् शक्तीचेर चलताल्यो. विसाव्या शेंकड्यांत राज्यांतल्या उद्देगांत खूब विंगडपण निर्माण जालें. उपरांत ल्हव ल्हव करून लुगट उद्देगाक देंवती कळा लागली. जडजवाहीर, रुप्याच्यो वस्ती, धातूकाम, यंत्रसामुग्री, अन्नसामुग्री, विधुत् साहित्य, रबर, प्लास्टिक, रसायनां तशेंच ल्हान – व्हड ताखां बांदप हे हांगचे म्हत्वाचे उद्देग. वुनसॉकिट, पटकीट, सेंट्रल फॉल्स, प्रॉव्हिडन्स, क्रॅनस्टन आनी वॉरीक हीं राज्यांतलीं म्हत्वाचीं उद्देगीक शारां, राज्यांत ल्हान-व्हड धरून तीन हजारांवयर कारखाने आसात. सद्या पर्यटन वेवसायकूच चड म्हत्व मेळ्ळां. राज्यांतली चडशी वीज उत्पादन औश्णिक स्वरुपाची.


राज्यांतली येरादारी वेवस्था उच्च दर्ज्याची आसा. न्यूपोर्ट आनी प्रॉव्हिडन्स ह्या बंदरांक संवसारंत प्रसिददी लाबल्या. वॉरीक शारांत ‘थीओदोर फ्रान्सिस ग्रीन ॲरपोर्ट’ हो हांगाचो सगळ्यांत व्हड विमानतळ. ऱ्होड आयलंडांतल्यान 30 खबरांपत्रां आनी 20 नेमाळीं उजवाडा येता. प्रोव्हिडन्स इव्हीनींग बुलेटीन, प्रोव्हिडन्स जर्नल, पटकीट टायम्स आनी वुनसॉकीट कॉल हीं म्हत्वाचीं दिसाळीं.


राज्यांतले सगळ्यांत चड लोक रोमन कॅथलिक पंथाचे. हांचेखेरीज प्रॉटॅस्टंट, एपिस्कोपल, बात्पिस्त, काँग्रेगेशनल, मॅथडिस्ट, ज्यू ह्या धर्मांचेय लोक थंय आसात. शिक्षणीक मळारूय थंय खूब उदरगत जाल्ली आसा. ऱ्होड आयलंड म्हाविद्यालयय ऱ्होड आयलंड विद्यापीठ, ब्राउन विद्यापीठ, प्रोविडन्स म्हाविद्यालय, ब्रायण्ट म्हाविद्यालय, ऱ्होड आयलंड अभिकल्प विद्यालय ह्यो राज्यांतल्यो म्हत्वाच्यो उच्च शिक्षणसंस्था.


-कों. वि. सं. मं.


ऱ्होडेशिया (झिंबाब्वे) : रिपब्लिक ऑफ झिंबाब्वे. आफ्रिका खंडांतलो एक भूवेश्टित देश. क्षेत्रफळ 390,272 चौ. किमी. विस्तार 15° 37' ते 22° 25' दक्षिण, अक्षांश आनी 25 17' ते 33° 4' उदेंत रेखांश. देशाचे उत्तरेक आनी उदेंतेक मोझांबीक, दक्षिणेक दक्षिण आफ्रिका, नैऋत्येक बोत्स्वाना, वायव्येक आनी उत्तरेक झांबिया हे देश आसात. हाररे हें देशाचें राजपाटण. 1980 सावन देशाच्या ‘झिबाब्वे’ ह्या नांवान अधिकृत रितीन मान्यातय मेळ्ळ्या.


भूंयवर्णन : भूंयरचणुकेचे नदरेन देशाचे हायव्हेल्ड, मिडल्व्हेल्ड आनी लोव्हेल्ड अशे तीन वांटे केल्ले आसात. हायव्हेल्ड भागांत देशाच्या मदल्या वाठारांत नैऋत्य – ईशान्य दिकेक पातळिल्लो सुमार 650 किमी. लांब आनी 80 ते 160 किमी. रुंदायेचो दोंगरी प्रदेश. हो प्रदेश 1,200 ते 1,675 मी. ऊंच आसून, देशाचो सुमार 25% भाग ह्या प्रदेशाखाला आसा. तातूंत ल्हान – व्हड अशा साबार दोंगुल्ल्यांचोय आस्पाव जाता. देशांतल्या मुखेल पर्वतावळींतली इन्यांग्गा ही रांक सगळ्यांत ऊंच. हे रांकेंतलें इन्यांग्गानी हें देशांतलें सगळ्यांत उंचेलें तेमूक. तें सुमार 2593मी. ऊंच. इन्यांग्गा रांकेच्या दोनय वटांनी उत्तरेक झँबीझी आनी दक्षिणेक लिंपोपो न्हंयेमेरेन पातळिल्ल्यो सुमार 600 ते 1200 मी. उंचायेच्या प्रदेशाचो मिडलवॅल्ड प्रदेशांत आस्पाव जाता. ह्या प्रदेशाचो सुमार 40% भाग रेवडिला. साबी, लुंडी, नुआनेत्सी ह्या न्हंयांच्या देगणांतल्या भागांक आनी वायव्येकडल्या उणे उंचायेच्या भागाक लववॅल्ड अशें म्हण्टात. देशांतलो सगळ्यांत उणे उंचायेचो भागाक देशाचे आग्नेयेक डुमेला शारालागीं आसा. देशांतले चडशे सडे न्हंयांनी रेवडिल्यात. देशाचे वायव्य आनी उत्तर शिमेवयल्यान व्हांवपी झँबीझी आनी दक्षिण शिमेवयल्यान व्हांवपी लिंपोपो ह्यो देशांतल्यो मुखेल न्हंयो. सान्याटी, डमन्याटी, सेंग्वा, ग्वाई, डेका, माझोए, साबी, लुंडी, नआनेत्सी, बूल्व्ये, मात्शेउमलोपे, शाही ह्यो देशांतल्यान व्हांवपी हेर न्हंयो.


हवामान : देशाचें हवामान उंचायेप्रमाण बदलता. पूण सादारणपणान ऱ्होडेशियेचो आस्पाव उपोश्ण कटिबंधांत जाता. ऊंच प्रदेशांनी तापमान लोवेल्ड परस उणें आसून थंय पावस चड पडटा. शिंयाच्या दिसांनी ऊंच भागांतलें तापमान 13° ते 12° सॅ. मेरेन सकयल देंवता, जाल्यार गिमाच्या दिसांनी तें 24° सॅ. मेरेन वयर वता. लोवॅल्ड भागांत तापमान 32° ते 38° सॅ. मेरेन वाडटा. गिमाच्या दिसांनी पावस चड पडटा. देशाचे उदेंतेक पावस चड पडटा, जाल्यार दक्षिण आनी नैऋत्य भागांत उणो पडटा.


वनस्पत आनी मेनजात : देशाचो चडसो भाग सॅव्हाना प्रदेशांत आस्पावला. चड पावस पडपी आनी उंच प्रदेशांनी उश्ण कटिबंधी सदांपाचवी आनी घट्ट लांकडाची वनस्पत आसा. साग, मॅहॉगनी, नॉबथॉर्न, अमसास, गोरखचींच हे हांगा सांपडपी व्हड रूख. वायव्य भागांत पानझडी रूख जाल्यार नैऋत्य भागांत कांट्यांची वनस्पत चड. देशाचो दक्षिण भाग आफ्रिकन आयर्नवूड वनस्पतीन रेवाडला. हांगा मेळपी फुलझाडांमदी आनी झोपांमदीं हिबिस्कस, स्पायडर लिली, लिओनोड्स, कॅशा, डॉम्बेआ हे मुखेल प्रकार आसात.


देशांतल्या रानांनी तरेकवार मोनजात आसा. शींव, बिबटो, चितळ, तरस, मुंगूस, बॅबून, चिंपांझी, गोरिल्ला, बुसबेबी, हत्ती,