Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/308

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

स्वरुप, अकार्बानी लवणांचो विखयाळो परिणाम आनी प्राणशरीरांतली उश्णतेची निर्मिती आनी तिचें नियंत्रण हे संबंदीं म्हत्वाचें संशोधन केलें. 1878 वर्सा ताणें जठररसाच्या गुणधर्माविशीं एक व्यापक टिपणी उजवाडायली आनी तातूंत पचनक्रियेच्या सगळ्या बाबींचो नियाळ घेवन सस्तन प्राणी, नुस्तें आनी फाटीचो कणो नाशिल्ले ते अपृश्ठंशी प्राणी हांच्या पचनक्रियांतल्या फरकाचें वर्णन केल्लें. ताणें श्र्वसनासंबंदींचें शरीरक्रियाविज्ञान, अपस्मार (मोडणें) आनी क्षयरोगावयल्या उपचारांत हरव्या मांसाचो आहारांतलो उपेग ह्या विशयांचेरुय संशोधन केलें. ताचें सगळ्यांत म्हत्वाचें कार्य रोग प्रतिकारक्षमताय आनी रक्तचिकित्सा हेसंबंदीं आशिल्लें. हाचेखातीर ताणें आनी ताचो वांगडी पॉल पोर्टिएर हाणें समुद्रपुष्प ह्या प्राण्यांच्या विखाची सुण्यांत किदें प्रतिक्रिया जाता हाचो पयली अभ्यास केलो. ज्या सुण्यांक ह्या विखाच्या मूळ इंजसांव उपरांत कांयच त्रास जावंक ना अशा सुण्यांभितर खर प्रतिक्रिया प्रवर्तीत करुं येता अशें तांकां दिसलें. जर मेरक मात्रेपरस उणें मात्रेचें इंजेसांव दोन ते तीन सप्तकांनी परतून दिलें जाल्यार तो सुणो 25 मिनटांभितर मरता. हाचेवयल्यान ह्या विखाची प्रतिकारक्षमताय गुणधर्म रक्तरस, हतप्रभ सक्ष्मजंतंचीं संवर्धनां आनी हेर विखां हांचेआड आसात म्हळ्यार उपरांत दिल्ल्या उणे मात्रेच्या इंजेसांवाक लागून प्राण्याची प्रतिकारश्कत ताचेफुडल्या इंजेसांवाआड वाडपाबदल उणी जाता अशो ताणें निश्कर्श काडलो. हाचेवयल्यान ह्या गुणधर्माक रीशे आनी पोर्टिअर हांणी अँनाफिलॅक्सिस अशें नांव दिलें आनी तें संरक्षणाच्या आड ह्या अर्थान वापरिल्लें.

15 फेब्रुवारी 1902 ह्या दिसा हो प्रयोग दोन सुण्यांचेर, सोसियेत द बियॉजी हे संस्थेचे बसकेंत तांणी प्रत्यक्ष करुन दाखयलो. 1903 म्हळ्यार तांणी होच परिणाम विखयाळ्या आनी वीख नाशिल्ल्या खंयच्याय प्राथिनांनी उत्पन्न करुं येता पूण दोन इंजेसांवांमदीं दोन ते चार सप्तकांचो काळ आसूंक जाय अशें दाखयलें. रीशेच्या ह्या कार्याक लागून पराग जोर आनी दमो हेसारके अँलर्जीचे विकार वखदाची प्रतिक्रिया आनी रक्तरस दुयेंसां तशेंच गुंगी येवपाच्यो कांय गूढ अवस्था आनी तातुंतल्यान येवपी मरण हांचें स्पश्टीकरण मेळ्ळें.

1911 वर्सा रीशे हाणें स्वताच्या आनी हेर शास्त्रज्ञांच्या अपायितेवयल्या कार्याचो नियाळ घेवपी एक म्हत्वाचो लेख बरयलो. ताच्या अपायितेवयल्या कार्याक लागून त्या वेळार नव्यानूच जल्माक आयिल्ल्या रोगप्रतिकारक्षमताय विज्ञानाक सखोल अर्थ प्राप्त जालो आनी हेचखातीर ताका नोबॅल पुरस्काराचो भोवमान मेळ्ळो. राशेक खूब गजालींनी आवड आशिल्ली. ताका शरीरक्रियावैज्ञानिक म्हणून खूब नामना मेळ्ळी. पूण तेचवांगडा तो सूक्ष्मजंतुवैज्ञानिक, विकृतिवैज्ञानिक, मानसशास्त्रज्ञ आनी वैजकी सांख्यकीविज्ञ (संख्याशास्त्रज्ञ) आशिल्लो. ताणें केल्ल्या विंगड विंगड क्षेत्रांतल्या कार्याक लागून ताका विमानविद्येंतलो एक आद्यप्रवर्तक, शांतिकायेखातीर वावुरपी एक कळकळीचो कार्यकर्तो, गूढ आविश्कारांसंबंदीं वैज्ञानिक संशोधन करपी शास्त्रज्ञ तशेंच कवी, कादंबरीकार आनी नाट्यलेखक म्हणुनूय नामना मेळ्ळी.

1913 वर्सा अपायिता, लॅक्टिक आम्लाचें किण्वन (fermentation), मांसरस चिकित्सा आनी हेर विशयांवयलें आपलें संशोधन रीशेन चालूच दवरलें. पयल्या म्हाझुजांत कांय काळ आघाडीचेर रावन ताणें रक्ताधानांतल्या अडचणींविशीं संशोधन केलें. 1926वर्सा लिज्यन ऑफ ऑनरच्या क्रॉसाचो ताका भोवमान मेळ्ळो. ताणें आपल्या संशोधनासंबंदीं 11 ग्रंथ आनी बरेचशे निबंद बरयले. झुजाक लागून व्देशबुध्दी पातळटा हें दाखोवपी इतिहासावयलीं कितलींशींच पुस्तकां ताणें बरयल्लीं. पी लांगल्वा आनी हेरांच्या आदारान ताणें शरिरक्रियाविज्ञानाचो शब्दकोश (10 खंड, 1895- 1928) तयार केलो. 1881 वर्सा Revue Scientifique ह्या नेमाळ्यचो सहसंचालक म्हणून ताची नेमणूक जाल्ली. -कों. वि. सं. मं.

रुझारियु, जोसेफ आल्बेर्टा दु : अमरावतीचो पयलो गोंयकार धर्मगुरु. तो मूळचो वेरें – बार्देसांतलो. 1944त धर्मीक शिक्षण घेतलेउपरांत तो पाद्री जालो. 1959 वर्सा धर्मगुरु म्हणून ताची नेमणूक जाली. -कों. वि. सं. मं.

रुढी : विशिश्ट अशा समाजीक, कुटुंबीक आनी वैयक्तिक सुलभ जिवीत वेव्हाराखातीर, समाजमान्य अशा नेमांच्या आशिल्ल्यो सांस्कृतिक, समाजिक चालिरिती. समाजवेव्हार ही एक नित्याची प्रक्रिया आशिल्ल्यान तिचें नियमन करपाक उपेगी पडपी, तयार अशी आनी अणभवान जाल्ली सोंपी अशी आचार – विचारांची प्रणाली गरजेची लागता. कालांतरान हे प्रणालींतले सोपस्कार (चालीरिती) समाजमनांत रुढ जातात. हे रुढींतल्यान समाजाक आयती आनी कार्यपद्दतीक कालांतरान परंपरेचें आनी दायजाचें प्राप्त जाता. सामाजिक वेव्हाराचे थिरायेच्या म्हत्वाक लागून चालिरितींचें पालन करप गरजेचें थारचा. हें पालन बंधनकारक जावचें म्हणून धर्मिक अधिश्ठान दिवन नैतिक अनैतिकतेचो संदर्भ दिवपी जाला आसूं येता. ह्या संदर्भाक लागून बऱ्याचशा रुढींत अंधश्रध्देचो अंश भरसला. चडशा रुढींचे निर्मिती फाटल्यान त्या त्या काळांत फावोसारकें समाजीक कारण आसा अशें धरलें तरी कांय रुढी ह्यो निव्वळ धर्मीक सोपस्कारचो एक वांटो म्हणून अस्तित्वांत आयल्यात आसूं येता.