जीवरसायनशास्त्रः ह्या काळांत रसायनशास्त्रज्ञांचें लक्ष जैव सैमांतल्या फकत पदार्र्कडेन आशिल्लें अशें ना. तशेंच सैमांत पदार्थ निर्माण जावपाच्यो ज्यो प्रक्रिया आसात तांचेविशींय तांकां कुतुहल आशिल्लें. ह्या हेतून तांणी केल्ल्या यत्नांतल्यान उजवाड संश्लेशण, वनस्पतींच्या वाडी खातीर लागपी पोशक मूलद्रव्यां, अल्कोहॉलाच्या किण्वनांत उपेगी पडपी एंझायमां आनी तांचें स्वरूप हांचेविशीं मोलादीक मेळयली.
भौतिकीय रसायनशास्त्रः पदार्थांचे भौतिक गुणधर्म आनी रससायनीक समरचना हांचो संबंद जोडपाचे यत्न हरमन कोप हाणें 1840-60 ह्या अदमासाक केले. तशेंच आल्कोहॉलाच्या समजात श्रेणींतल्या संयुगांच्या भौतिक गुणधर्मांत पध्दतशीरपणान आनी नियमीत प्रमाणांत बदल जायत आसतात म्हणपाचेंय ताणें ते उपरांत दाखयलें. रसायनीक विक्रियांनी जावपी उश्णता बदलाकडेनूय रसायन शास्त्रज्ञांचें लक्ष पयलींपसून आशिल्लें. ज्वलन – उश्णतेचो विस्तारीत अभ्यास कोपन हेगनांतल्या एच्.पी.जे.टॉमसेन आनी पॅरिसांतल्या बर्थेलॉट हाणें केलो. रसायनशास्त्रांत ऊश्मा गातिकीचो उपेग ए.एफ्.हॉसर्टमान हाणें 1868 त केलो. विशमांगी पदार्थांच्या समतोलावस्थे खातीर उश्मा गतिकीचें उपयोजन जोसिआ विलर्ड गिब्ज हाणें केलें. ताणें प्रावस्था नेमाचो प्रस्ताव केलो. मिश्रधातूंचो अभ्यास करतना एच्. डब्ल्यू. बी. रोझेबोम हाणें ह्या नेमांचो विस्तारीत तरेन उपेग केलो.
व्हांट – हॉफ आनी फ्रेंच रसायनशास्त्रज्ञ एच्.एल्.ल शातल्ये हांणी जीं ऊश्मागतिकेचीं तत्वां थारायलीं तांचो उपेग करून फ्रिट्स हाबर हाणें वातावरणांतलो नायट्रोजन आनी हायड्रोजन हांचेपसून उद्देगीक प्रमाणाचे4र अमोनिया निर्माण करपा खातीर सगळ्यांत बरी आनी वेवहार्य परिस्थिती थारायली. पदार्थांची एंट्रॉपी निरपेक्ष शून्य तापमानाक शून्य आसता म्हणपाचें व्हॉल्टर हेर्मान नेन्सर्ट हाणें ऊश्मा गतिकी तत्वांचो विस्तार करून 1906 त सुचयलें. हो सिध्दांत मर्यादित भौतिकी स्थिरांकांच्या उपेगान रसायननीक प्रणालींचो समतोल थारावपा खातीर व्यापक प्रमाणाचेर वापरलो.
गत्यात्मक रेणवीय सिध्दांताचो विकासय ह्या शेंकड्यांत जालो. वायू हे गतिमान कणांचे जाल्ले आसुंये असो अदमास सैमीक तत्वज्ञानांनी पयलीं केल्लो. तरीय ताचें खात्री दिवपी विवेचन एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या मध्यामेरेन जावंक नाशिल्लें. यम, बॅरन विल्यम टॉमसन केल्व्हिन आनी जेम्स क्लार्क मॅक्सवेल हांच्या कार्यान जालें.
गत्यात्मक सिद्धांताचें म्हत्व वायूंच्या द्रवीकरणांतूय आसा. फ्रान्सांत ऑक्सिजन आनी नायट्रोजन हांचें पयलें द्रवीकरण 1877त केलें. जेम्स देवार (ड्यूअर) हाणें लंडन हांगा जाल्यार एस्. एफ्. फोन व्हरुब्लेफस्की आनी के. एस्ए ओल्सझेवस्की हांणी क्रको (पोलंड) हांगा हे प्रक्रियेचो व्हडा प्रमाणाचेर वापर केलो. हिलीयमाचें द्रवीकरण मात 1908 त लायडन हांगाच्या हायके कामर्लिंग ऑनेस हाणें केलें. दर एका आयनाक खाशेली गती आसता म्हणपाचें फ्रीड्रिख हाणें 1874 त दाखयलें. स्वांट ऑगस्ट अऱ्हेनियस हाणें 1884 त आयनीभवन (lonisation) हो म्हत्वाचो सिंध्दांत मांडलो. ह्या सिध्दांताक लागून विद्रावांच्या स्वरुपाविशींच्या गिन्यानांत व्हड प्रगती जाली. योहान दि टॉर्फ हाचोय ह्या मळावयलो सोद म्हत्वाचो आसा.
यूरेनियम हें मूलद्रव्य उत्सफूर्तपणान क्ष-किरणा सारकें प्राण भायर सोडटा असो सोद एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या निमण्या काळांत लागलो. आंत्वान आंरी बेक्रेल हो प्रस्फुरक (phosphor) पदार्थांचो अभ्यास करता आसतना अचकीत ताचे नदरेक हें आयलें. युरेनियमाच्या सगळ्या प्रकारांत हो आविश्कार दिसता म्हणपाचें मागीर रोकडेंच स्पश्ट जालें. थोरियमाचीं संयुगांय किरणोत्सर्गी आसतात अशें मारी क्यूरी हिका दिसलें. मागीर मारी क्यूरी आनी तिचो घोव प्येअर क्यूरी हाणें पोलोनियम आनी रेडियम हीं किरणोत्सर्गी मूलद्रव्यां वेगळीं केलीं.
विसावो शेंकडोः रेडियो रसायनशास्त्रः किरणोत्सर्गी मूलद्रव्यांचो अभ्यास केले उपरांत 1899 त अर्नेस्ट रदरफर्ड आनी ताचे वांगडी हांकां ह्या मूलद्रव्यांपसून भायर सरपी प्रारणां एकसारकीं नासतात म्हणपाचें दिसून आयलें. तातूंत सहज शोशण जावपी भाग (आल्फा कण), एक चुंबकीय क्षेत्रान विचलित जावपी चड भेदनक्षम भाग (बीटा कण) आनी क्ष-किरणांसारको सामको भेदनक्षम असो एक भाग (गॅमा किरण) आसात. 1903 त सर विल्यम रॅम्झी ह्या इंग्लीश संशोधकाक रेडियम क्लोरायडापसून हिलीयम थीर वेगान भायर सरता म्हणपाचें दिसून आयलें. रदरफर्ड आनी टॉमस रॉयड्स हांणीं आल्फा कन हे दुप्पट घन विद्युत् भार आशिल्ले हिलीयम आयन आसतात म्हणपाचें सिध्द केलें. रदरफर्ड आनी सॉडी हांणी थेरियमापसून थेरियम – एक्स हें एक किरणोत्सर्गी द्रव्य वेगळें केलें. तशेंच क्षय जावपी प्रमाणाचें स्वरूप अर्द आयुश्यान म्हणजे सुरवातीक आशिल्ल्या द्रव्यांतलें निम्म्या द्रव्याचो क्षय जावपाक लागपी काळांत व्यक्त करुं येता म्हणपाचें किरणोत्सर्गी द्रव्यांपसून वेगळीं केल्ल्या मूलद्रव्यांची वळख पटली तेन्ना खबर आशिल्ल्या मूलद्रव्यांकडेन तांचें सारकेपण दिसून आयलें. ताचे उपरांत रेडियो रसायनशास्त्रांत जायते सोद लागले. तातूंत जे.जे. टॉमसन, फ्रान्सिस विल्यम अॅस्टन, नील्स बोर, ल्वी व्हीक्तॉर द ब्रॉग्ली, एव्हीन श्रोडिंजर, व्हेर्नर कार्ल हायझेनबेर्क, हेन्री ग्विनजेफ्रिझ मोझली, सर जेम्स चॅडविक, गिलबर्ट न्यूटन ल्यूइस आनी अर्विग लँगम्यूर हांणीं म्हत्वाचे सोद लायले.
रसायनशास्त्रासंबंदीत कांय मुखेल संस्थाः 1919 वर्सा ऑक्सफर्ड हांगा इंटरनॅशनल युनियन ऑफ प्युअर अँड अॅप्लायड
