मेळयलें आनी मनसाक संस्लेशणान सजीव सैमांतले पदार्थ तयार करूं येतात हें सिध्द करून दाखयलें.
ताका लागून कार्बनी संयुगां संश्लेशणान तयार करपाच्या यत्नांक चालना मेळ्ळी. 1865 त प्येअर यूझेअन मार्सलां बर्थेलॉट हाणें डायसल्फायड आनी हायड्रोजन सल्फायड ह्या मूलद्रव्यांपसून तयार जावपी संयुगां वापरून मिथेन, एथिलीन आनी नॅप्थॅलीन हांचे सारकिल्लीं संयुगां तयार करपाक येतात हें सिध्द केलें. तशेंच कार्बन आनी हायड्रोजन हांचेपसून अॅसिटिलीन वायू तयार करूं येता आनी हो वायू तांपयल्ले नळयेंतल्यान सोडल्यार बेंझीन हें संयुग मेळटा हें 1866 त दाखयलें. अकार्बनी रसायनशास्त्र आनी सेंद्रिय रसायनशास्त्र हांच्यांत कांयच फरक ना म्हणपाचें बर्थेलॉट हाणें 1860 त प्रसिद्द जाल्ल्या आपल्या ग्रंथांत प्रतिपादन केलें. तशेंच वनस्पत आनी जनावरां हांचेमदीं आसपी खंयचेय पदार्थ अकार्बनी रसायन शास्त्रांतल्या पदार्थांपसून रसायनशास्त्रज्ञांक तयार करपाक येतले. हणपाचेंय सांगलें. हाका लागून रसायनशास्त्रांतलो जैवशक्तिवादी सिध्दांत नश्ट जालो.
रसायनशास्त्रांतले हे उदरगतीक लागून जायते प्रश्न निर्माण जाले. तातुंतले एक चड म्हत्वाचो म्हणजे संयुगांची रेणुसुत्रां थारावप. ते खातीर कार्बनी संयुगांतलो कार्बन, नायट्रोजन सारकिल्ल्या मूलद्रव्यांचें राश्यात्मक विश्लेशण करपाची गरज आशिल्ली. 1830 त लिबिग हाणें विकसित केल्ली पद्दत हे नदरेन खूब म्हत्वाची आसा. हे पद्दतींत पदार्थातलो कार्बन आनी हायड्रोजन हांची टक्केवारी काडूं येता. नायट्रोजनाच्या मापना खातीर द्युमा हाणें एक पद्दत बसयल्ली. हे पद्दतींत नायट्रोजनाची टक्केवारी थारावपाक येता. तशेंच पदार्थांतलें आक्सिजनाचें प्रमाण प्रत्यक्ष थारायनात. तर हेर मूलद्रव्यांच्या शेंकडो प्रमाणाची बेरीज करून ती 100 तल्यान वजा केली म्हणजे ऑक्सिजनाचें शेंकडो प्रमाण कळटा. पूण पदार्थांत जर गंधक आनी हॅलोजन आसत जाल्यार तांच्या मापना खातीर जी. एल्. कॅरियस ह्या जर्मन रसायनशास्त्रज्ञान 1864 त बसयल्ली पद्दत उपेगी पडटा.
कार्बनी रसायनशास्त्रांतल्या संयुगांच्या संघटनां खातीर एकाद्री एकाकृती पद्दत आसची ह्या उद्देशान द्यूमा आनी प्येअर बौले हांणी 1828त ‘मूलक सिध्दांत’ सुचयलो. 1832 त लीबिग आनी व्हलर हांणी कोडू बदामाच्या तेला संबंदींच्या संशोधनांत बेंझाल्हिहायड हें संयुग वेगळें केलें आनी ताच्या संघटना खातीर बेंझायल हें मूलक सुचयलें. ताचे उपरांत मिथिल, एथिल, सॅलिसिल, अॅसिटील सारकिल्लीं जायतीं मूलकां सुचयलीं. रसायनीक विक्रियेंत तीं जशींच्या तशींच उरतात तरी तांच्या थीरपणाक मर्यादा आसतात अशें प्रयोगांवयल्यान दिसलें. ताचे वयल्यान द्युमा हाणें 1834त प्रतिश्ठानाचो नेम मांडलो. तशेंच ताणें इ. स. 1840 उपरांतच्या दशकांत परिशुध्द अणुभार थारायले.
इ.स. 1849 त शार्ल आदोल्फ व्ह्यूतर्स हाणें अमायनां ही कार्बनी संयुगां तयार करपाची पद्दत सोदून काडली. तशेंच अलेक्झांडर विल्यमसन हाणें ईथरे हीं कार्बनी संयुगां तयार करपाची प्रक्रिया सोदून काडली. सी. एफ्. झेरार हाणेंय आनीक कांय प्रतिनिधीक प्रकार सुचयल्ले.
मूलद्रव्यांचे अणू आनी अणुसमुच्चय हांची संयोगक्षमता (संयुजा) थरावीक आसून ती ल्हान आंकड्यांनी व्यक्त करूं येता म्हणपाचें सर एडवर्ड फ्रँकलंड हाका दिसून आयलें. हीं संयुजा संकल्पना जरी सवकास आपणायली तरीय तिका लागून संयुगांच्या रसायनीक सुत्रांचो अदमास पयलीं करप आनी तांचो अर्थ लावप सोंपें जालें. संयुजा- संकल्पनेच्या आदाराचेरूच 1858 त चार संयुजा आशिल्ले कार्बन अणु एकामेकाकडेन संयोग पावन लांब सरपळ्यो तयार करपाक शकतले अशें फोन शट्राडोनिट्स फ्रीड्रिख आउगुस्ट केकले हाणें सुचयलें. अशीच कल्पना आर्चिबॉल्ड स्कॉट कूपर हाणेंय सुचयल्ली. पूण केकलेचो हे विशींचो निबंद पयलीं प्रसिद्द जालो आनी ताणें तातूंत कांय संकल्पनांचीय भर घाली. ताका लागून हे संकल्पनेचें व्हडपण ताका दितात.
संयुजा- संकल्पनेचो आदार घेवन संयुगांच्या रेणुंची संरचना म्हणजेच रेणूंत अणूंची जोडणी एकमेकाकडेन कशी जाल्ली आसता, हें स्पश्ट करपी सूत्रां विकसित करपाच्या कामांत 1860 उपरांत चड करून कार्बनी रसायन शास्त्र विभागांत प्रगती जाली. केकले आनी रशियन रसायनशास्त्रज्ञ ए.एम्. बूटल्येरॉव्ह हाणें ह्या कामांत मुखेलपण घेतलें. हाचे पयलींच कामय शास्त्रज्ञांनी संरचनांचो उपेग केल्लो.
त्रिमितीय रसायनशास्त्रः कामय संयुगां उजवाडीय सक्रियता दाखयतात. टर्पेंटायन, लेमन ऑयल सारकिल्लीं तेलां ध्रुवित (एकाच प्रतलांत कंपन जावपी) उजवाडाचें वलन (rotation) घडयतात. टार्टारिक अम्लाच्या अमोनियम लवणाचीं दोन रुपां आसून तातुंतलें एक ध्रुवित उजवाड उजवे वटेन, जाल्यार दुसरें तितकेंच पूण दावे वटेन घुंवडायता अशें लुई पाश्चर हाणें 1848 त दाखयलें. हाचें कारण तांच्या रेणवीय फरकांत आसुयें अशी ताची कल्पना आशिल्ली. ताचे उपरांत याकोबस हेंड्रिकस व्हांट – हॉफ, जे. ए. लबेल, एमील हेरमान फिशर, जे. ए. ग्यूथर, फ्रँकलँड, बी. एफ्. डुपा, कोनराड लार, लूटव्हिख क्नोर आनी कूर्ट मायर ह्या रसायनशास्त्रांनीय जायतें संशोधन केलें.
एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या उत्तरार्धांत संश्लेशणाचीं जायतीं तंत्रां विकसीत करपांत आयलीं. तांचो उपरेग करून जायते सैमीक पदार्थ आनी तेचप्रमाण सैमांत नाशिल्ले पूण उपेगी पदार्थ संश्लेशणान तयार केले. तातूंत मॉवच्ह हें सर विल्यम हेन्री पर्किन हाणें तयार केल्लें. रंजकद्रव्य आनी अॅलिझरीन, नीळ सारकिल्ल्या सैमीक रंजकद्रव्यांचो आस्पाव जाता.
