Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/168

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

इ. स. पयल्या शेंकड्यायांपसून सुमार पंदराव्या शेंकड्यामेरेनच्या काळांत कांय रसायनशास्त्रज्ञांच्या यत्नांक लागून नवे नवे अम्लधर्मी (acidic) आनी क्षारधर्मी (alkali) पदार्थ, जायतीं लवणां आनी हेर विक्रियाशील पदार्थ तयार करपाच्यो कृती मनशाक कळ्ळ्यो आनी वेगवेगळ्या उपकरणांचोय सोद लागलो. ह्या पदार्थांचो उपेग वेव्हारांत जावपाक लागलो. तशेंच उपयुक्त वखदां करपाची कल्पना मुखार आयली. फिलिपस ऑरिओलस पॅरासेल्सस (सुमार इ. स. 1500 ते 1700 च्या अदमासाक) ह्या स्वीस वैजान ते नदरेन यत्न केले आनी ताच्या वांगड्यांनी ते फुडें व्हेले. तांच्या यत्नांतल्यान वेगवेगळ्या प्रक्रियांनी उपेगी पदार्थ तयार करप आनी ऊधर्वपातन (distillation) घडोवप ह्यो क्रिया प्रचारांत आयल्यो आनी तांचीं वर्णनां करपी पुस्तकांय प्रसिद्द जावपाक लागलीं. आंद्रेअस लिबठव्हियस हाचें अल्केमिया (1597) हें अशे तरेचें पयलें पुस्तक.

बुध्द काळा पासून (इ. स. प. 623-543) ह्या शास्त्राचेर ग्रंथ आसात. भारतीय रसायनशास्त्राची वाड वैजकीचो वखदी फांटो म्हणून जाल्ली आसा. धातूंचीं भस्मां तयार करप आनी तांचो दुयेसां ना करपा खातीर आनी शारिरीक बळगें वाडोवपा खातीर कसो उपेग करचो हाचो विचार तातूंत मुखेलपणान आसा.

भारतीयांक अप्रत्यक्षपणान सायट्रिक टार्टारिक आनी ऑक्झॅलिक हीं अम्लां आनी कार्बनी अम्लां खबर आशिल्लीं. तेच प्रमाण सलफ्युरिक, नायट्रिक सारकिल्लीं खनीज अम्लांय भारतांत तयार करताले म्हणपाचें समजलां. द्रव्यां विरगळावपी सगळे विद्रावक जलराज (अॅक्वा फॉर्टिस) तांकां खबर आशिल्ले. लोखण, जस्त, तांबें हांच्या धातुकांपसून ते ते धातू वेगळे करपाच्यो क्रियाय तांकां खबर आशिल्ल्यो. मोरचूद, तुरटी, हिराकस, ररसकापूर (कॅलोमेल) सारकिल्ले रसायनीक पदार्थ तयार करपाचे कारखाने पुर्विल्ल्या काळांत भारतांत आशिल्ले. शुध्द धातूंपसून तांची ऑक्सायडां, सल्फायडां, क्लोरायडां तयार करपाचि कृतीय तांकां खबर आशिल्ली. आयज रसायन शास्त्रज्ञ एकाद्र्या धातवीय कंयचो धातू आसा हें वळखुपा खातीर जी ज्योत – कसोटी वापरतात तीय कांय प्रमाणामत तांकां खबर आशिल्ली. आधुनिक रसायनशास्त्रीय प्रयोगशाळेंतल्या ऊधर्वपातन उपकरणा सारकें ऊधर्वपातन यंत्रूय तांणी तयार केल्लें. पुर्विल्ल्या भारतीयांच्यो अणू आनी परमाणूविसींच्यो संकलपना अनुक्रमान रेणू आनी अणू हांच्या व्याख्यांकडेन जुळपी आशिल्ल्यो. रसायनीक समस्लेशण क्रियाय तांकां खबर आशिल्ल्यो.

सतराव्या शेंकड्यांत वेगवेगळ्या मार्गांनी वा वेगवेगळ्या पदार्तांपसून तयार केल्ले जायते पदार्थ एकूच तरेचे आसात हें दाखोवपांत आयलें. अम्ल आनी क्षारंक हांच्या विक्रियांत विक्रियासमाप्ती दाखोवपा कातीर वनस्पतिज रंगाचो उपेग दर्शक म्हणून करूं येता हें रॉबर्ट हाणें दाखयलें. ताणेंच पदार्थाची वळख पटोवपा खातीर अवक्षेपण (precipitation) पद्दतीचो पयलीं वापर केलो. अशेतरेन गुणात्मक विश्लेशण आनी जातूंत रंगांचो उपेग केला अशा विश्लेशण पद्दतीचें मुळावण घालें. तापमान तशेंच दवरल्यार वायुच्या घनफळाचेर दाबाचो परिणाम कसो जाता हाचेविशींचे नेमूय ताणें सकेप्टिकल केमिस्ट (1661) हो ग्रंथ प्रसिद्द केलो.

अठराव्या शेंकड्यांत ज्वलनाचें स्पश्टीकरण करपाक पळोवपी ‘फ्लॉजिस्टॉन’ उपपत्ती प्रचारांत आयली. तशेंच ह्या शेंकड्यांत हवेचे घटक आनी हेर वायू हे संबंदींचें बरेंच मुळावें समसोदन जालें. खडू वा मॅग्नेशिया अल्बा (मॅग्नेशियम कार्बोनेट) तापयल्यार जांव ह्या पदार्थाचेर अम्लाची विक्रिया केल्यार जो वायू (कार्बन डायऑक्सायड) तयार जाता, ताचो संयोग भाजिल्ल्या चुनखडीकडेन केल्यार खडू जाता म्हणपाचें जोसेफ ब्लॅक हाणें दाखयलें. ह्या वायूक ताणें ‘थीर हवा’ हें नांव दिलें हेन्री कॅव्हेंडिश हाणें ह्या वायुची घनता, उदकांत विरगळपाची तांक ह्या गुणधर्मांचो अभ्यास केलो. तेचप्रमाण 1766 त हायड्रोजन वायू करून ताचो अभ्यास केलो आनी ताका ताणें ‘ज्वालाग्राही’ वायू हें नांव दिलें.

इ. स. 1774 त जोसेफ प्रीस्टली हाणें मकर्युरिक ऑक्सायड तापयलें आनी निर्माण जाल्लो ऑक्सिजन वायू एकठांय केलो. तशेंच ताणें अमोनिया, हायड्रोजन क्लोरायड, नायट्रोजनाचीं तीन ऑक्सायडां,