Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/165

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

खनीज संपत्तीच्या मळार हो देश गिरेस्त आसा. थंय फातरी कोळसो, अशुध्द खनीज तेल, सैमीक वायू, लोहधातू, मँगॅनीज, तांबें, शिंशें, जस्त, निकॅल, बॉक्सायट, टंगस्टन, पारो, अभ्रक, पोटॅश सॉल्ट हांचे सांठे हेर देशां परस चड आसात. तशेंच, फॉस्फेट, टिटॅनियम, मॉलोब्डेनम, युरेनियम आनी गंधक हांचेय व्हड सांठे थंय आसात.

देशाक व्हड दर्यादेग लाबिल्ली आसून, व्हड यांत्रिकी बोटींच्या आदारान नुस्तें मारप जाता. देशाच्या उत्तरेकडच्या बॅरंट दर्या आनी वायट दर्यांत कॉड, हॅडोक्, आनी सालमॉन उपगणांतलें नुस्तें खूब मेळटा, जाल्यार स्टर्जन जातीचें नुस्तें कॅस्पीयन दर्यांत चड प्रमाणांत मेळटा. पॅसिफीक, अॅटलांटीक, बाल्टीक आनी काळ्या दर्यांतूय व्हड प्रमाणांत नुस्तेमारी चलता.

अमेरिके फाटल्यान रशियेचो उद्देगीक क्षेत्र म्हणून उल्लेख जाता. मॉस्को हें देशांतलें मुखेल उद्देगीक क्षेत्र. सेंट पिटर, वॉल्गा न्हंयेचे देगेर आनी उराल पर्वताचेरूय देशांतले व्हड कारखाने आसात. वेगवेगळीं रसायनां, सारें, पॅट्रोकॅमिकल्स, प्लास्टीक, सोडा अॅश आनी कृत्रीम रेझीन उत्पादनां खातीर रशियेची नामना आसा.

सुरवेक सोव्हिएत युनियनाचे वेपारी संबंद मुखेलपणान बल्गेरीया, झॅकोस्लावाकिया, हंगेरी आनी पोलंड ह्या कम्युनिस्ट देशांकडेनूच आशिल्ले. पूण कम्युनिस्टांचो शेक काबार जाले उपरांत रशियेन ह्या देशां कडेन आपले वेपारी संबंद तशेंच दवरून हेर देशांकडेनूय वेपारी संबंद प्रस्थापीत केल्यात. भारत आनी रशिया हांचे भितरले वेपारी संबंदूय बरे आसात.

येरादारी आनी संचारणः देशाचो व्हड आवाठ आनी थंयचो कडक शिंयाळो हांकां देशाची येरादारी आनी संचारण वरवस्था कांय खाशेल्या भागांतूच विकसीत जाल्ली आसा. देशांतली येरादारी मुखेलपणान रेल्वे मार्ग आनी रस्ते हांच्या माध्मांतल्यान जाता. हांगाच्यो न्हंयो वर्साचे चडशे म्हयने गोठील्ले स्थितींतूच आशिल्ल्यान, न्हंयांतल्यानूय येरादारी उण्या प्रमाणांत जाता. आर्खांगेल्स, कॅलिनंग्रॅड, मरमांस्क, नाखोडका, सेंट पिटर्सबर्ग आनी व्लादिवॉस्तॉक हीं देशांतलीं मुखेल बंदरां. अॅरोफ्लोट हे संस्थेवरवीं देशाभितरली आनी आंतराश्ट्रीय हवाई येरादारी चलता. अॅरोफ्लीट ही विमान येरादारी संस्था संवसारांतली सगळ्यांत व्हड.

लोक आनी समाजजीणः रशियन समाज हो वेगवेगळ्या वंशीक गटांसावन तयार जाला. तातुंतले रशियन, युक्रेनियन, बेलोरशियन, पोलंडी, उझबॅक, कझाक, तर्तार, आझरबैजानी, आर्मेनियन, जॉर्जियन, मॉल्डेवियी, ताजीक, लिथ्युआनीयन, तर्कमेनी, जर्मन, खिरगीझ, ज्यू, लाटवीयन, बश्कीर आनी अॅस्टोनीयन हे वंशीक गट मुखेल. सोव्हिएत युनियनाचे कूडके जावन बेलोरशिया, युक्रेन, आर्मेनिया आनी हेर राज्यां वेगळीं जाल्लीं आसलीं तरी ह्या वंशगटांतले कुब लोक रशियेंत मेळटात. सद्या देशाचे वट्ट लोकसंख्येंत 83% रशियन लोकांचो आस्पाव जाता. रसियन आर्थोडॉक्स इगर्ज हो देशांतलो सगळ्यांत व्हडलो क्रिस्तांव धर्मसमूह. मुसलमान, प्रॉटॅस्टंट, रोमन कॅथलीक आनी ज्यू धर्माचेय लोक थंय आसात.

शिक्षणीक मळार खूब उदरगत जाल्ली आसा. 1917चे क्रांती उपरांत धर्मीक श्रध्दा आनी कल्पना हांचो पुरस्कार करपी शिक्षण वेवस्था बदलून ज्ञानविज्ञानाचेर चड भर दिवप जालें. रशियेंत सगळ्या पांवड्यांवयलें शिक्षण फुकट आसा. रशियेंत शंबरापरस चड वेगवेगळे वंशीक समूह आशिल्ल्यान देशांतलें शालेय शिक्षण वट्ट 46 भाशांनी दिवप जाता. दर एका नागरीकाक आपआपले आवय भाशेंतल्यान शिक्षण घेवपाक मेळटा.

कों. वि. सं. मं.

रस (रससिध्दांत) : नाट्य- काव्यांतलें एक प्राणभूत तत्व. ‘रस्यत इतिहासः’ = जाचो आस्वाद (सुवाद) घेता तो रस, अशी ताची व्याख्या आसा. रसनेंद्रियांवरवीं आस्वाद येवपी रस – कोडू, तीख, तोरट, गोड, खारट आनी बट अशे आसात. ह्या रसांनी भरिल्ल्या जेवणाक षड्रसभोजन (स रसांनी युक्त जेवण) अशें म्हण्टात. नाटक, कविता ह्या साहित्यांतूय सुवादीकपण ह्या लक्षणांक लेखून कांय रस मानल्यात. श्रृंगार, हास्य, करूण, रौद्र, वीर, भयानक, बीभत्स आनी अदभूत हे आठ मुखेल रस. कांय काव्य शास्त्राज्ञांनी हांची संख्या चड – उणी मानल्या.

भरताचें नाट्यशास्त्र हो रस प्रक्रियेचें स्वरूप सांगपी पयलो ग्रंथ अशें मानतात. पूण भरताचेय पयलीं द्रुहिण आनी वासुकी ह्या दोन आचार्यांच्यो दोन वेगळ्यो रसरंपरा आशिल्ल्यो अशें दिसता, भरताचें विवेचन नाटकांत त्या रसामेरेनच शिमीत आसा. भरताचें रससूत्र अशें-

विभावानुभावसंच्चारीसंयोगाद्रस निष्पात्तिः। (ना. शा.6.32)

अर्थ- विभाव, अनुभाव आनी संचारी भाव हांच्या संयोगांतल्यान रसनिर्मणी जाता. हांगा निर्मणी (निष्पत्ति) ह्या उतराचो अर्थ अभिव्यक्ती, उत्पत्ती, पूर्णताय, वा परिपक्वताय असो आसा. संयोग (मेळा) खातीर ताणें दृश्टांत दिला, तो असो - ‘जे प्रमाण तेल, तिखट (मिरसांगो) मीठ, मसालो हे जिनस घालून तयार केल्ल्या भाजी- कालवण्यान जेवणाक एके तरेची सुरबूससाण (रूच) येता. ते प्रमाण खंयच्याय नाटकांत विभाव, अनुभाव आदी सामग्री आयिल्ल्यान रसाची निर्मणी जाता.


काव्यांतलें मुखेल तशेंच कवितेचो जीव म्हळ्यार रस. उतरांक जें काव्यत्व येता, तेम ह्या रसाकलागूनच. जातूंत रस आसा तेंच काव्य नासून ती काव्याची नकल,