Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/127

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

दक्षिणेंत शिवाचे रथयात्रेंत शेव धर्मग्रंथ तेवारमांतले वेंचीक बाग़ गायतात. रथामुखार आनी च्रकासकयल नाल्ल फोडटात, गुलाल उधळटात आनी देवतेचो व्हडान जयजयकार करतात. ल्हव ल्हव ही रथयात्रा फुडें वता. वाटेर भावीक लोक देवतेक फुलां आनी पुजेचें सामान भेटयतात. उत्सवाच्या वेलार देवतेची जात्राय भरता. थाराविक जाग्यामेरेन हो रथ व्हरून निमाणें थंय पुजा जातकच परत तो रथ मूळ देवस्थानांत हाडटात.

वैश्णांमदीं पुरी हांगाची जगन्नाथाची रथयात्रा सगळ्यांत व्हड आनी प्रसिध्द आसा. अक्रूरान कृष्णाक आनी बलरामाक गोकुळांतल्यान रथांत बसोवन मिरयत मथुरेंत हाडले. त्या दिसापसून रथायात्रेची प्रथा सुरू जाली अशी वैश्णवांची धारणा आसा.

गोंयांतल्या भोवतेक व्हड देवळांनी वर्सुकी रथित्सव जाता. भाविकांनी आपल्या खांदार धरिल्ले चक्रांविरयत रथ आनी हातांनी ओडिल्ले चक्रांचे रथ (तेर) अशे दोन तरेचे रथ आसतात.

कों.वि.सं.मं.

पूरक नोंदः रथ

रथसप्तमः माघ शुध्द सप्तमीची तीथ. हाचेभायर अचलासप्तमी, माकरीसप्तमी हीं हेरूय नांवां हे सप्तमीक आसात. सप्तमीच्या व्रताचें न्हावन घेवन पणटी पेटोवन माथ्यार दवरून सूर्याचें ध्यान करचें. उपरांत तो दिवो उदकांत सोडचो. घरच्या आंगणांत रक्तचंदनान सात घोड्यांच्या सुर्याचो रथ आनी ताचेर अरूणा वांगडा सूर्यप्रतिमा काडप आनी उपरांत ‘ध्येयः सदा सवितृमण्डलमध्यवर्ती’ ह्या मंत्रान ध्यान करून पुजा करप. आंगणांत शेणयांचे रान्नीर मातयेच्या बुडकुल्यांत खीर शिजोवन तिचो निवेद्य ताका दाखोवप. सात धान्यां, सात रूईचीं पानां आनी सात बोरां सूर्याक ओंपचीं. अश्टांग अघ्रर्य दिवंचें आनी ब्राह्मणाक जेवण वाडचें.

महाराष्ट्रांत हें व्रत चड करून बायेलोच करतात. त्या दिसा हळदकुकूम करपाचीय चाल आसा. गोंयांतय जायत्या जाणांचेर हें व्रत करतात.

ह्या व्रताची कथा अशी- कांबोज देशांत यशोवर्मा नांवाचो एक राजा आशिल्लो. ताका म्हातारपणांत एक चलो जालो. पूण तो पिडेस्त आशिल्लो. ताचे भलायकेविशीं ताणें जेन्ना एका ज्योतिशाक विचारलें तेन्ना आदल्या जल्मांत गरिबांचो छळ केलो आनी सुर्यची पुजा केलीना, देखून ताची अशी गत जाली म्हणपाचें कळ्ळें. ताका बरी भलायकी मेळची देखून रथसप्तीक सूर्याची पुजा करची, अशें ताणें सांगलें. राजान तशें केलें आनी ताका लागून ताचो चलो सशक्त आनी सुखी जालो.

दक्षिणेंत हे तिथीक रातचें गायन, वादन, दिपोत्सव आनी रथोत्सव करपाची चाल आसा. रथसप्तमीचो दीस हो एक शुभ दीस मानून ते दिसा घर प्रवेश, नव्या आस्थापनाची, धंद्यावेवसायाची सुरवात करतात.

रदरफर्ड, अर्नेस्टः (जल्मः ३० ऑगस्ट १८७१ स्प्रिंग ग्रोव्ह (ब्रायटवॉटर), न्युझीलंड; मरणः १९ ऑक्टोबर १९३७ कँब्रिज).

नामनेचे ब्रिटीश भिकीविज्ञ. किरणोत्सर्ग आनी आणवीय संरचनेचो अणुकेंद्रीय सिध्दांत हे विशींच्या कार्याखातीर ताका खूब नामना मेळ्ळी. तशेंच किरणित्सर्गविशींच्या ताच्या कार्याक लागून ताका १९०८ वर्साच्या रसायनशास्त्राचौ नोबॅल पुरस्कार फावो जालो.

क्रायस्टचर्च हांगाच्या कँटरबरी कॉलेजींतल्यान ताणें १८९२ वर्सा बी. ए. ची आनी १८९३ वर्सा एम. ए. ची पदवी घेतली आनी थंयच एक वर्सभर ताणें उच्च कंप्रतेच्या प्रत्यावर्ती चुंबकीय क्षेत्राविशीं संशोधन केलें. हाका लागून ताका इंग्लंडांत कँब्रिज विद्यापिठांत उंचेलें शिक्षण घेवपाखातीर शिश्यवृत्ती मेळ्ळी. थंय ताणें जे. जे. टॉमसन हाच्या मार्गदर्शनाखाला सुखेक ह्याच विशयाचेर आपलें संशोधन चालू दवरलें.


१८९६ वर्सा ताणें क्ष- किरण कसल्याच वायूंतल्यान व्हेल्यार जावपी परिणामाविशीं टॉमसन हाचेवांगडा संशोधन करपाक सुरवात केली. क्ष- किरणांक लागून व्हड प्रमाणांत धन आनी ऋण विद्युत् भारीत कण तयार जातात आनी ह्या कणाचें परतून संयोजन जावन विद्युत् नदरेन उदासीन अशे रेणू जातात अशें ताका दिसलें. रदरफर्डानं ह्या घन आनी ऋण आयनांच्या संयोजनाचो वेग आनी त्वरा मेजपाचें यंत्र सोदून काडलें. युरोनियमासावन उत्सर्जीत जावपी किरणांक लागून हवेचें आयनीकरण जाता. पूण हे किरण क्ष- किरणांभाशेन नासून दोन वेगळ्या वेगळ्या तरांच्या प्रारनांचे जाल्ले आसतात अशें ताणें दाखोवन दिलें. हातूमथल्या आयनीकरणाची उच्च क्षमताय आशिल्ल्या पूण सहज तायेन शोशून घेवपी प्रारणाक ताणें ‘आल्फा किरण’ आनी आयनीभवनाची क्षमताय उणी पूण भेदन क्षमताय चड आशिल्ल्या प्ररनाक ‘बिटा किरण’ अशीं नांवां दिल्लीं. हे किरण सामके सुक्षीम कणरूपी आसुंये हो ताचो दुबाव खरो थारलो आनी उपरांत १९०० वर्सा ताणें किरणोत्सर्गी द्रव्यासावन उतसर्जीत जावपी चुंबकीय क्षेत्रान