फायदो मेळोवपा खातीर अशा रत्नांचें चूर्ण आनी भस्म करून तें पोटांत घेवपाची पद्दत अठराव्या शेंकड्यामेरेन चालू आशिल्ली. उपरांत मात रत्नाभोंवतणचे हें गुढतायेचें वलय उणें जावन रत्नां हीं खनिजांची एक तरा हे नदरेन ताच्या प्रणमनाक (उजवाडाचो दिल्ल्या माध्यमांतलो वेग आनी ताचो मेकळ्या आकाशांतलो वेग हांचें गुणांत्तर) स्फटीकरचणूक, रसायनीक संघटन, आदी गुणधर्माचो अभ्यास जावंक लागलो आनी आतां ‘रत्नविद्या’ हो रत्नांचो पद्दतशीर असो अभ्यासाचो एक स्तंवत्र शास्त्रफांटो जाला.
रत्नां मेळपाच्यो सैमीक सुवातीः- सैमांत वेगवेगळे तरांचे भूंय – वैज्ञानिक परिस्थितींत आनी फातराच्या तरांमदीं रत्नां दिश्टी पडटात. कितलीं तरी दुर्मीळ (चुकून मेळपी) आनी मोलादीक रत्नां हीं अग्नीज खडपाचीं मुळावीं घटक खनिजां आसतात. ह्या खडपाची झीज आनी धुंवर जावन तयार जाल्ल्या गाळ आनी मातयेच्या थरांत हीं रत्न-खनिजां फाफशिल्ले स्थितींत मेळटात. देखीक, वज्रां पेरिडोटायट ह्या अल्यल्पसिकत (सिलिकेचें प्रमाण सामकें उणें आशिल्लें) खडपाच्या किंबर्लायट हे तरेच्या अग्नीज खडपांत एक मुळावो घटक अशा खनीज स्वरुपांत दिसतात. हो फातर सादारण रितीन ज्वालामुखी नळाच्या स्वरुपांत आनी केन्ना केन्नाय वण्टी आनी शीलापट्याच्या रुपांतय दिसता. वज्रां आशिल्ले किंबर्लायटाचे ज्वालामुखी नळ दक्षिण आफ्रिका, टांझानिया, काँगो, सिएरा, लिओन, भारत, लेसोथो, रशिया आनी उत्तर अमेरिकेंत आरकॅन्सॉसांत आसात. वज्रांनी भरिल्ले गाळमातयेचे जलोढ थर घाना, आंगोल, गायाना, आयवरी कोस्ट, नामिबिया, ब्राझील, व्हेनेझुएला, भारत आदी प्रदेशांत आसून तातूंत प्लेसर पद्दतीच्या खणकामान हिरे मेळटात. वज्रां भायर हेर रत्नखनिजां आसपी मुखेल मुळावे फातर म्हळ्यार पेग्मटायट वण्टी आनी शिलारसाच्या अंतर्वेशनाक लागून संस्पर्शी रुपांतरण जाल्ले फातर. चुन्याच्या फातरांत फातररसाचें अंतर्वेशन जाल्ल्यान चुनफातराचो भरडकणी संगमरवर जाता. ह्या फातरांत स्पिनेल, कुरूविंद, गार्नेट, स्कॅपोलायट, एन्स्टॅटायट. हे सारकिलीं बरींच आकर्शक स्वरुपाचीं खनिजां तयार जातात. ब्रह्यदेशांत (मियानमारांत) मोगॉक नगरांत मेळपी माणिक रत्नांचे सांठे अशेच तरेन तयार जाल्ले आसात. ह्या प्रदेशांत माणिक, निल आनी वेगवेगळ्या रंगाचे सफायर हे कुरुविंदाच्या रत्नप्रकारा वांगडाच पेरिडोट, पुश्कराज, क्वार्टझ, गार्नेट, अशीं जायत्या तरांची रत्नखनिजां तयार जाल्लीं आसात.
रत्नांचें भुगोलीक वितरण : रत्नखनिजांचें वितरण
