190
“!An Dios, an Katinubdan asin an Pamahalaan dai matorogot na dumatong an aldaw na iyén!” an sim- bag ni Criséstomo na napalépé su boot minsan ngani habé nya. “Maki-Dios an Filipinas asin mahal nya an Espafia; makakadram an Filipinas kan ano man na gini- bo kan bans4 huli saiya. Oh6 may mga palabilabi, may mga kakundian, dai ko iyan susuhayon, alagad an Es- pafia naghihinguha na makapalaog nin mga kabaklean na makasagwé kan mga iyan, naglalang nin mga mok- na, bakong pakabig sa girdray.”
“Aram ko, asin ta ini lalong mardot. An gabos na mga pagbaklé na mga halé sa kalangkawan pinapa- daihan nin halaga pagdatong sa ibabé huli sa dai nin datang ugalé nin kagabsan, siring baga, halimbawa, kan bulanos na pagmawot na magkayaman sa halipot na panahén asin dai pakasabét kan banwaan, na pina- pabayaan l4mang an and man. An mga kapalabila- bihan dai masasagwé nin sa hadeng pagboot sagkod na an paggibo kaiyan dai pangatamanon nin sarong ma- imon na may katongdan, sagkod na dai itao an kata- lingkasan sa pagtaram laban sa mga kapalabilabihan kan mga nasa kapangyarihan: an mga mokna magda- dardnay na mokna, an mga kapalabilabihan mga kapa- labilabihan man girdray, asin an namomongayahan na may katongdan matotérog sa lubés na kamonino- ngan. Labis pang gayo, kun, sakalé, may dumatong na sarong may halangkaw na katongdan na may darakula asin mga mabansay na kaisipan, minapoén tolos nin paghinanyog, alintanang sa likod ibinibilang syang sa- rong mangmang: ‘Dai midbid kan Saimong Kahalang- kawan an Kaporéan, an Saimong Kahalangkawan dai tatao kan ugalé kan mga indio, mararaot an ugalé kan mga iyan huli sa Saimong Kahalangkawan, orog kara- hay kun an Saimong Kahalangkawan magtiwala ki fu- lano, ki zutano asin sa iba pa,’ asin maniniwalang bula- nos an Saiyang Kahalangkawan, ta talagang dai nya midbid ining Kaporoan ta haléy sya sa America, laén pa kaini, igwa sya nin mga kakundian asin mga kalu- yahan siring sa tawong siisay man. Nakakagirom- dom man an Saiyang Kahalangkawan na sa pagkamit kan saiyang minamawot, dinaplés sya nin marhay asin nagtios sya nin makuri na tolong (8) taén lamang syang magdadanay sa saiyang kamugtakan, na sya nag-
gugtrang asin kaipuhan na dai sya magisip nin mga
