Esercizi di versione dal volgare friulano in latino nel secolo XIV in una so, scuola notarile cividalese

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Esercizi di versione dal volgare friulano in latino nel secolo XIV in una scuola notarile cividalese


Esercizi di versione dal volgare friulano in latino nel secolo XIV in una scuola notarile cividalese ; Riv. III. p. 87-117.

In sero.

Lu cavo, lu qual mi dul, m’arecres gesi plen di magl amors, gli quagl, d’eser purgaç

di bon myedi, poresin, inçenera uno pustoymo.

Caput, quod ego doleo, me tedet esse plenum manis humoribus, vel malorurn humorum,

qui, purganti a bono medico, possent generare unum postoyma.

Lu prevost primo e grant - donga la Patriarcha can son pocs - è d’inpit del Patriarcha,

ogno oro chu ’l Patriarcha non è in Friyul.

Prepositus primus et magnus - penes dominum Patriarcham toti et quanti sunt pauci

- est vice domini Patriarce, omni vice qua dominus Patriarcha non est in Foro Yulij.

Quant non è del pan in archa, el no pores gessi pior nivyelo, specialmentri manchant

glu dinas a conp[er]a del forment.

Quando non est de pane in archa, non posset esse peius nonum, presentim deficientibus

denarijs ad emendum de frumento.

In mane.

Lu conestabil, apartignut gessi primo e fuart in le batagla di canpo, com s’aparten

gessi gli banderas p[er] la fe chu yo soy cristian, ven, talis oris, abatut di caval, p[er] la

prodeço degl quagll el ve arsaglut.

Comilito, cuius interfuit esse primum et fortem in belo campestri, quotos et quales

interest esse signiferorum per fidem qua sum Christianus, prosternitur intendum ad equo,

virilitate inimicorum qui agrediuntur ipsum.

In sero.

Gli viners, chu non è a vendi del pes in piscario, el si vendin pluy gl us, gl quagll,

freschi, di cha di pascho, miyor no s-in dara un pe li vornes.

In diebus veneris, in quibus non sunt de pisibus venalibus in cetario, pluri venduntur

ova, quorum, recencium, citra pasca, mayus non dabitur anum pro parvulo.

L’ago de la nuestro fontano aresorç a la montagna p[er] diviarsis avenis, lis quals,

taponadis, gllu mestris las convegneran avri, p[er] sutileço d’inçen in la loro art.

Aqua nostri fontis schaturit in monte per diversas fibras, quas, obturatas, magistros

oportebit aper[ire] ex perspicacitate ingenij in eorum arte.

In mane.

La bolp, la qual è molt pluy schartrida degl agltris animagl, ven ghaçado inimievulmentri

degl ghans.

Ad vulpen, que est sagacisimum aliorum animaliu, venantur canes ostiliter.

In sero.

​ florum, fit cucherum rosatum, quod datur infirmo, cui mederi fuit

bonum medicum.

In mane.

Fonchs e ceredans, la gnot ch’egl nasin, cresin mi[av]iglosomentri, no pudint yo conosi la roson p[er]ce.

Fungi et boleti, nocte, qua ipsi nascuntur, crescunt mirabiliter, me non valente

cognoscere racionem propter quam.

In sero.

La subiarbio, la qual [è] molt pior degl altris vicis, m’arecres regna in p[er]sono

amado di me.

Superbiam, que est peximum aliorum viciorum, me tedet regnare in persona cuy ego

inamicatus fui.

Hic incipiunt latina figurarum.

In mane.

Gli citadins di chesto tyaro ubidisin al so signo, algun p[er] pavuro, algun p[er] amorem,

facto parvorum et magnorum interfuisse sub ferula sui mayoris.

In sero.

Lis pyoris belin, alguno p[er] fam, alguno p[er] pavuro di lof, lu qual, avint fam,

arsaglis lu trop, no timut lu can ni ’l pastor.

Oves belant, aliqua fame, aliqua timore lupi, qui, exurigens agreditur gregem, non

facto timeri fuisse ad eo canem neque pastorem.

In mane.

Li scuelis, alguno ven tignudo di bon mestri, alguno di mens bon, no cognusint gl

infantulins la varietat, p[er] lu poc sen ch’egl abundin.

Scolarum alique reguntur a bono magistro, alique [a] minus bono, non cognosentibus

puerilis varietatem, propter suum modicum sensum, cuius, vel quo, ipsi abundant.

In sero.

Lu povul di Yarusalem, algun crucifis Crist, algun p[er] malo volencio, algun p[er]

invidio, chosa p[er] la qual glli sye disindinç d’àn portat peno.

Populi Yarosolomitani aliquis crucifisit Christum, aliquis hodio, aliquis invidia, hac

entre re qua eorum sucesores passi sunt penam.

In mane.

Noy Marquart, Patriarcha d'Oleo, avin çinch çent glems, gli quagl, in bataglo di camp,

scunfidiresin altertagn, sagint uno part e l' atro ingualmentri armado.

Nos Marquardus, Patriarcha Aquiligensis, abemus quingentos galeatos qui, in bello

campestri, configerent totidem, ente utraque parte [e]qualiter armata.

In sero.

timp chu si vendemo.

Istius vini, dulcis et duorum foliorum, quale et quod est tuum rabiolum, venderetur , directe Triesti, medio groso metreta, in tenpor equo vindimiatur.

In mane.

Achesto raço, graso e grando, com tu non divedes [u]nyan uno altro, la savares-tu

smenbra denant un signo (y su in antagli), usat d’aver di divyarsis inbandisons in un past?

Istam anatem, pinguem et magnam, qualem et quantam tu non vidisti hoc anno unam

aliam, sieres tu exertuare super uno incesorio coram uno domino, sollito habere diversas

inpandiones in uno pastu?


In sero.

Glli citas di Pristint, glli quagll vendin pluy gar la so tyaro ch'achulor cu vendin praç

e gamps, no vig[n]in p[er] ço si tuest richs cu tu croç.

Figuli de Pristento, qui vendunt cariori suam terram quam illi qui vendunt prata et

campos, non eficientur tamen ab hoc tam divites quam credis.

In mane.

Tu, Çuan, mi dises, l'atro di, chu, vignudo lla fameglo del Patriarcha, glu poleç no

s’inchariran p[er] chel pluy, adigno dyo ch'el ebo pluy di vign mill fl[urins] d'or di

rindido.

Tu, Johanes, dicsisti michi pridie quod, vento familia Patrairçhe, pulli non charefient

ab hoc plus, quamvis ipse habeat plura viginti milibus florenorum de reditu.

In mane.

Jo, Çuan, gli diy, p[er] lu miglor sen chu yo ay, si tu remagnaras degl ripintiç, si tu

usiras cun culor, gllu quagl ti disvigin.

Ego, Yoanes, dico tibi, pro meliori sensu quem ego habeam, quod tu remanebis de

numero illorum quos penituit, si tu conversaberis cum illis quibus tu devias.

In sero.

Lu to cesendeli, lu qual à grant paver, ogno gnot chu tu l'inpiglis, lu vint, chu tray

p[er] chesto foran, la qual non è taponado, lu studo.

Tuam lanpada, que habet magnam papirum, omni nocte qua tu ascendis, ventus, qui

spirat per hoc foramen, quod non est opturatum, axtingit.

In mane.

Glli vasegll, chu si quincin mo, grant part s'inpli[ran] a chestis vendemis, specialmentri

no mangant glu dinas ad achuluy chu gll à .

Vegetum que aptantur nunc, magna pars inplebuntur in istis vindimijs, presertim non

deficientibus denarijs habenti eas.

In sero.

Sagint noy pochs, lu latin chu dara lu mestri, sara menor di chel di gir.

Entibus nobis paucis, lat[in]um quod dabit magister erit minus externo.

In mane.
In sero.

Çuan, hom di buoni cundicion, è pecat [di] vigni inçuriat degl visins, glli quagl tristis

li barbis! s'el podes pluy di lor.

dinas, uadagnaç di te a tuart ed aroson, ti [super]bisin contra glli toy visini, glli quagl tu è stat[....] timut infin a chi.

Denarijs, quos lu lucratus fuisti per fas et nefas, tu superb[is] adversus tuos vicinos, a quibus te timeri fuit actenus.

La primo gnot, chu yo vens ad uspici, tu mi gitas in vogli lu sirvisi lu qual tu mi façes.

Prima nocte, in qua ego veni ad ospicium, tu inproperavisti michi obsequium quod tu fecisti michi.

In mane.

Lis blavis, lis quals si seminin mo, grant part arint, p[er] ogno asin, dis, specialmentri alant bon timp pe gl sem enaç.

Bladorum, que seruntur nunc, magna pars reddit, pro quolibet grano, decem, procedente bono tempore pro satis.

In sero.

Fatis lis vendemis, gli çovi[n]s, gli quagl àn sutil inçen, è da començar lu studi, lu qual començat, yo intint d'usar la scuelo.

Factis vindimijs, yuvenes, qui sunt perspicaci ingeniji, sunt incepturi studium, quo incepto, ego intendo frequentare scolas.

Acustuy, lu qual à taglat lu det, per sbodelat, tant s’à lementat a mot d'infantulins, gli quagl vignin losengaç de lis maris.

Iste, qui est incisus digitum, videtur esse viseratus, adeo conquestus fuit more puerorum quibus adulantur matres.

In mane.

Gli vilans, gli quagl disidravin la ployo, qualsise si clamo ya ripintit, no sostant elo s í in freço.

Rusticonum, quo optabant pluviam, quispiam vocat yam se esse illum quem penituit, ipsa non cessante ita in frequencia.

In mane.

Crisint lis gnoç e discrisint glu dis, noy, apartignuç inpara, vignin conseglaç dal mestri deber studia un poc di sero.

Cresentibus notibus et decresentibus diebus, nobis, quorum interfuit adisere, consulitur a magistro debere studere parum de sero.

In sero.

Lu palit, chu si cors l'atro di, costa myeço marcha lu braç, soentri chu mi fo fat asave del chamerar [bravy].

Ad quod cursum fuit pridie constitit brachium medie marçe, vel media marcha, prout intimatum fuit michi a chamerario.

In mane.

Tu as rindut yo la licion al mestri, lu qual batara duti achulor chu saran su la normo, travatint mens di doy.

Tu recitavisti ego et lecionem magistro a quo vapulabun[t] omnes illi qui sunt super norma, ecceptis paucioribus duobus.