Amor de Perdiçon/Primeira parte

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Amor de Perdiçon by Camilo Castelo Branco
Primeira parte

I.

Demingos Jesé Correia Botelho de Mesquita i Menezes, fidalgo de linhaige, i un de ls mais antigos solarengos de Billa Rial de Traç-los-Montes, era, an 1779, juiç de fóra de Cascaes, i m'esse mesmo anno casara cun ua dama de l paço, D. Rita Thereza Margarida Preciosa de la Beiga Caldeiron Castello-Branco, filha d'un capitan de cabalhlos, i nieta d'outro, Antonio de Azebedo Castello-Branco Pereira de la Silba, tan notable por sue jerarchia, cumo por un, m'aquelle tiempo, precioso libro ácerca de la Arte de la Guerra.

Dieç annos d'enamorado mal sucedido cunsumira an Lisboua l bacharel probinciano. Para se fazer amar de la formosa dama de D. Marie I minguában-le dotes physicos: Demingos Botelho era stremamente feio. Para se anculcar cumo partido cumbeniente a ua filha segunda, faltában-le benes de fertuna: ls haberes d'eille nun scedian la trinta mil cruzados an propiadades ne l Douro. Ls dotes de spirito nun l recommendában tamben: era alcançadissimo d'antelligencia, i grangeara antre ls sous cundiscipulos de l'ounibersidade l'eipitheto de «brocas» cun qu'inda hoije ls sous çcendentes an Billa Rial son coincidos. Bien ó mal deribado, l'eipitheto brocas ben de bróa. Antendírun ls academicos que la rudeza de l sou cundiscipulo procedie de l mui pan de milho qu'eille digerie na sue tierra.

Demingos Botelho debie tener ua bocaçon qualquiera; i tenie: era eicellenle flautista; fui la purmeira fraita de l sou tiempo; i a tocar fraita se sustentou dous annos an Coimbra, durante ls quaes sou pae le suspendiu las mesadas, porque ls rendimientos de la casa nun bastában a librar outro filho dun crime de muorte[1].

Formara-se Demingos Botelho an 1767, i fóra para Lisboua lér ne l zambargo de l paço, ampeçaçon banal de ls qu'aspirában á carreira de la magistratura. Yá Fernon Botelho, pae de l bacharel, fóra bien aceite an Lisboua, i mórmente al duque de Abeiro, cuja stima le tubo la cabeça an risco, na tentatiba regicida de 1758. L probinciano sahiu de las masmorras de la Junqueira eillibado de l'anfamante nodoa, i bien-quisto mesmo de l conde de Oeiras, porque tomara parte na proba qu'este fazira de l primor de sue genealogie subre la de ls Pintos Coneilhos de l Bomjardin de l Porto: pleito ridiclo, mas strondoso, mobido pula recusa que l fidalgo portuense fazira de sue filha al filho de Sabastian Jesé de Carbalho.

Las artes cun que l bacharel flautista bingou ansinuar-se na stima de D. Marie I i Pedro III nun las sei you. Ye tradiçon que l'home fazie rir la reina culas sues facecies, i por bintura culs tregeitos de que tiraba l melhor de l sou spirito. L cierto ye que Demingos Botelho frequentaba l paço, i recebie de l bolsinho de la soberana ua farta penson, cula qual l'aspirante la juiç de fóra se squeciu de si, de l feturo, i de l menistro de la justícia, que mui rogado filara de las sues letras l'ancargo de juiç de fóra de Cascaes.

Yá stá dezido qu'eille se atrebiu als amores de l paço, nun poetando cumo Luiç de Camões ó Bernardin Rieiro; mas namorando na sue prosa probinciana, i catando la bien-querença de la reina para amollecer las durezas de la dama. Debie de ser, la final, feliç l «doutor bexiga»—qu'assi era na córte coincido—para se nun çcuncertar la çcordie an qu'andan rixados l talento i la felicidade. Demingos Botelho casou cun D. Rita Preciosa. Rita era ua formosura qu'inda als cincoenta annos se podie presar de l ser. I nun tenie outro dote, se nun ye dote ua serie d'aboengos, uns bispos, outros generaes, i antre estes l que morréra frigido an caldeiron de nun sei que tierra de la mourisma; gloria, na berdade, un pouco ardiente; mas de tal monta que ls çcendentes de l general frito se assignórun Caldeirones.

La dama de l paço nun fui ditosa cul marido. Molestában-na suidades de la córte, de las pompas de las camaras reaes, i de ls amores de sue feiçon i molde, qu'eimmolou al capricho de la reina. Este çgostoso bibir, mas, nun ampeciu la reproduziren-se an dous filhos i quatro ninas. L mais bielho era Manoel, l segundo Simon; de las ninas ua era Marie, la segunda Anna, i l'ultima tenie l nome de sue mai, i alguns traços de la belleza d'eilla.

L juiç de fóra de Cascaes, solicitando logar de mais graduado banco, demoraba an Lisboua, na freguezia de la Ajuda an 1784. N'este anno ye que naciu Simon, l penultimo de sous filhos. Cunseguiu eille, siempre blandiciado de la fertuna, trasferencia para Billa Rial, sue ambiçon suprema.

La çtancia dua legua de Billa Rial staba la nobreza de la billa sperando l sou cunterraneo. Cada famelia tenie la sue liteira cul brason de la casa. A de ls Correias de Mesquita era la mais antiquada ne l feitio, i las librés de ls criados las mais surradas i traçadas que figurában na comitiba.

D. Rita, abistando l prestito de las liteiras, ajustou al uolho dreito la sue grande luneta d'ouro, i dixe:

—Ó Menezes, aquillo que ye?!

—San ls nuossos amigos i parientes que ben asperar-mos.

—An que seclo stamos nós m'esta muntanha?—tornou la dama de l paço.

—An que seclo?! l seclo tanto ye dezoito eiqui cumo an Lisboua.

—Ah! si? Cuidei que l tiempo parára eiqui ne l seclo duoze.

L marido achou que debie rir-se de l chiste, que l nun lisonjeára grandemente.

Fernon Votelho, pae de l juiç de fóra, sahiu á frente de l prestito para dar a mano á nora, qu'apeaba de la liteira, i cunduzil-la á de casa. D. Rita, antes de bér la cara de sou sogro, cuntemplou-le a uolho armado las fibelas d'aço, i la bolsa de l rabicho. Dezie eilla depuis que ls fidalgos de Billa Rial éran mui menos limpos que ls carboeiros de Lisboua. Antes d'antrar na liteira aboenga de sou marido, preguntou, cula mais refalsada seriadade, se nun haberie risco an ir drento de laquella antiguidade. Fernon Botelho asseberou la sue nora que la sue liteira nun tenie inda cien annos, i que ls machos nun scedian la trinta.

L modo altibo cumo eilla recebiu las cortezias de la nobreza—bielha nobreza que para alli benira an tiempo de D. Diniç, fundador de la billa—fizo que l mais nuobo de l prestito, qu'inda bebia ha duoze annos, me dezisse a mi: «Sabiamos qu'eilla era dama de la Senhora D. Marie I; mas, de la soberba cun que ne ls tratou, quedamos pensando que serie eilla la propia reina.» Repicórun ls campanas de a tierra quando la comitiba assomou á Senhora de Almudena. D. Rita dixe al marido que la recepçon de ls campanas era la mais strondosa i barata.

Apeórun á puorta de la bielha casa de Fernon Botelho. L'aia de l paço relanceou ls uolhos pula fachada de l'eidificio, i dixe de si para si: «Ye ua guapa bibenda para quien fui criada an Mafra i Cintra, na Bempuosta i Queluç.»

Decorridos alguns dies, D. Rita dixe al marido que tenie médo de ser deborada de las ratasanas; qu'aquella casa era un cobil de feras; que ls tetos stában a zabar; que las paredes nun rejistirian al ambierno; que ls preceitos d'uniformidade cunjugal nun oubrigában a morrer de friu ua mulhier delicada i affeita ás almofadas de l palacio de ls reis.

Demingos Botelho cunformou-se cula stremecida cunsurte, i ampeçou la fabrica dun palacete. Scassamente le chegában ls recursos pa ls aliçaces: screbiu á reina, i oubtebe generoso susidio cun qu'ultimou la casa. Las barandas de las janellas fúrun l'ultima dadiba que la rial biuba fizo á sue dama. Quier-mos parecer que la dadiba ye un testemunho até agora inedito de la demencia de D. Marie I.

Demingos Botelho mandara sculpir an Lisboua la piedra d'armas; D. Rita, mas, teimara que ne l scudo se abrisse un amblema de las sues; mas era tarde, porque yá l'obra tenie benido de l scultor, i l magistrado nun podie cun segunda çpeza, nin querie çgostar sou pae, ourgulhoso de sou brason. Resultou de laqui quedar la casa sin armas, i D. Rita bitoriosa[2].

L juiç de fóra tenie alli parentella eillustre. L'aprumo de la fidalga dobrou-se até als grandes de la probincia, ó antes houbo por bien liebantal-los até eilla. D. Rita tenie ua córte de primos, uns que se cuntentában de séren primos, outros qu'ambejában la suorte de l marido. L mais audacioso nun ousaba fital-la de rostro, quando l'eilla remiraba cula luneta an geito de tanta altibeç i zombarie, que nun será stranha figura dezir que la luneta de Rita Preciosa era la mais bigilante sentinella de la sue birtude.

Demingos Botelho çcunfiaba de l'efficacie de ls merecimientos propios para cabalmente anchir l coraçon de sue mulhier. Anquietaba-lo l ciume; mas suffocaba ls suspiros, receando que Rita se désse por anjuriada de la suspeita. I rezon era que se ouffendisse. La nieta de l general frigido ne l caldeiron sarraceno ria de ls primos, que, por amor d'eilla, arriçában i ampoában las cabelleiras cun un çgracioso smero, ó cabalhleában estrepitosamente na calçada ls sous ginetes, fingindo que ls picadores de la probincia nun çconhecian las grácias heippicas de l marqueç de Marialba.

Nun l cuidaba assi, mas, l juiç de fóra. L'antriguista que le trazie l spirito an ancias era l sou speilho. Bie-se sinceramente feio, i conhecie Rita cada beç mais an flór, i mais anfadada ne l trato antimo. Nanhun eisemplo de la storia antiga, eisemplo d'amor sin quebra antre l sposo deforme i a mulhier guapa, le ocorria. Un solo le mortificaba la memoria, i esse, cun quanto fusse de la fabula, era-le abésso, i benie a ser l casamiento de Benus i Bulcano. Lembrában-le las rédes que l ferreiro coixo fabricára para apanhar ls diuses adulteros, i assombraba-se de la paciencia de laquelle marido. Antre si, dezie eille, que, arguido l béo de la perfidie, nin se queixarie la Jupiter, nin armarie ratoeiras als primos. A par de l bacamarte de Luiç Botelho, que barára an tierra l'alferes, staba ua fileira de bacamartes an que l juiç de fóra era antendido cun mui superior antelligencia á que rebelaba na cumprehenson de l Digesto i de las Ourdenaçones de l Reino.

Este bibir de subresaltos durou seis annos, ó mais serie. L juiç de fóra ampenhára ls sous amigos na trasferencia, i cunseguiu mais de l qu'ambicionaba: fui nomeado probedor para Lamego. Rita Preciosa deixou suidades an Billa Rial, i duradoura memoria de la sue soberba, formosura i grácias de spirito. L marido tamben deixou anecdotas qu'inda agora se repeten. dues cuntarei sómente para nun anfadar. Acuntecèra un labrador mandar-le l persenle dua bitella, i mandar cun eilla la baca para se nun çgarrar la filha. Demingos Botelho mandou recolher á loija la bitella i la baca, dezindo que quien daba la filha daba la mai. Outra beç, dou-se l causo de le mandáren un persente de pasteis an rica salba de prata. L juiç de fóra repartiu ls pasteis puls ninos, i mandou guardar la salba, dezindo que recebirie cumo scarneo un persente de dóces, que balian dieç patacones, sendo que naturalmente ls pasteis tenien benido cumo ornato de la bandeija. I assi ye qu'inda hoije, an Billa Rial, quando se dá un causo analogo de quedar alguen cul cuntenido i cuntinente, diç la giente de a tierra: «Aquelle ye cumo l doutor brocas.»

Nun tengo assumto de tradiçon cun que puoda deter-me an miudezas de la bida de l probedor an Lamego. Scassamente sei que D. Rita aborrecie la comarca, i amenaçaba l marido d'ir culs sous cinco filhos para Lisboua, se eille nun sahisse de laquella antratable tierra. Parece que la fidalguia de Lamego, an to l tiempo ourgulhosa d'ua antiguidade, que principia na aclamaçon de Almacabe, çdenhou la philaucia de la dama de l paço, i smerilhou ciertas bergonteas pódres de l tronco de ls Botelhos Correias de Mesquita, çprimorando-le las sanas cul fato d'eille tener bebido dous annos an Coimbra tocando fraita.

An 1801 achamos Demingos Jesé Correia Botelho de Mesquita corregedor an Bizeu.

Manoel, l mais bielho de sous filhos, ten binte i dous annos, i frequenta l segundo anno juridico. Simon, que ten quinze, studa houmanidades an Coimbra. Las tres ninas son l prazer i la bida to de l coraçon de sue mai.

L filho mais bielho screbiu la sou pae queixando-se de nun poder bibir cun sou armano, temeroso de l genio sanguinario d'eille. Cunta que la cada passo se bé amenaçado na bida, porque Simon amprega an pistolas l denheiro de ls libros, i cumbibe culs mais famosos perturbadores de l'academie, i corre de nuite las rues ansultando ls habitantes i probocando-los á luita cun assuadas. L corregedor admira la brabura de sou filho Simon, i diç á custernada mai que l rapaç ye la figura i l genio de sou bisabó Paulo Botelho Correia, l mais baliente fidalgo que déra Traç-los-Montes.

Manoel, cada beç mais aterrado de las arremettidas de Simon, sáe de Coimbra antes de feries, i bai la Bizeu queixar-se, i pedir que le deia sou pae outro çtino. D. Rita quier que sou filho seia cadete de cabalhlarie. De Bizeu parte para Bergáncia Manoel Botelho, i justifica-se nobre de ls quatro cuostados para ser cadete.

Inda assi Simon recolhe la Bizeu culs sous eisames feitos i approbados. L pae marabilha-se de l talento de l filho, i çculpa-lo de la strabagancia por amor de l talento. Piede-le splicaçones de l sou malo bibir cun Manoel, i eille respunde que sou armano l quier forçar a bibir monasticamente.

Ls quinze annos de Simon ten apparencias de binte. Ye fuorte de cumpleiçon; bello home culas feiçones de sue mai, i la corpolencia d'eilla; mas de to abésso an genio. Na plebe de Bizeu ye qu'eille scolhe amigos i cumpanheiros. Se D. Rita le censura l'andigna eileiçon que faç, Simon zomba de las genealogies, i mórmente de l general Caldeiron que morriu frito. Esto bastou para eille grangear la mal-querença de sue mai. L corregedor bie las cousas puls uolhos de sue mulhier, i tomou parte ne l çgosto d'eilla, i na aberson al filho. Las armanas temian nel, tirante Rita, la mais nuoba, cun quien eille brincaba puerilmente, i la quien oubedecie, se le eilla pedie, cun meiguices de nino, que nun andasse cun pessonas mecanicas.

Finalisában las feries, quando l corregedor tubo un grabe dissabor. Un de sous criados tenie ido liebar a buber ls machos, i por çcuido ó proposito deixou quebrar alguas basilhas que stában á beç ne l parapeito de l chafariç. Ls duonhos de las bazilhas cunjurórun contra l criado, i spancórun nel. Simon passaba m'esse anseijo; i, armado d'un fueiro que çcrabou d'un carro, partiu muitas cabeças, i rematou l tragico spetaclo pula farça de quebrar todos ls cantaros. L poboleu antato fugira spaborido, que ninguen se atrebia al filho de l corregedor; ls feridos, mas, ancorporórun-se i fúrun clamar justícia á puorta de l magistrado.

Demingos Botelho bramia contra l filho, i ourdenaba al meirinho giral que l prendisse á sue orde. D. Rita, nun menos eirritada, mas eirritada cumo mai, mandou, por puortas trabiessas, denheiro al filho para que, sin detença, fugisse para Coimbra, i sperasse alhá l perdon de l pae.

L corregedor, quando soube l spediente de sue mulhier, fingiu-se anrabiado, i promettiu fazel-lo caturar an Coimbra. Cumo, mas, D. Rita le chamasse brutal nas sues binganças, i stupido juiç d'ua rapaziada, l magistrado zamrugou la seberidade postiça de a tiesta, i cunfessou tacitamente qu'era brutal i stupido juiç. II.

Simon Botelho lebou de Bizeu para Coimbra las arrogantes cumbiçones de la sue balentie. Se recordaba ls chibantes pormenores de la derrota an que pozera trinta aguadeiros, l sonido cabo de las pancadas, la queda atordoada d'este, l liebantar-se de laquelle ansanguentado, la bordoada qu'abrangie tres a un tiempo, la qu'afocinhaba dous, la gritarie de todos, i l strepito de ls cantaros la final, Simon deliciaba-se m'estas lembranças, cumo inda nun bi m'algun drama, an que l beterano de cien batailhas relembra ls lourós de cada ua, i smorece, la final, estafado de spantar, quando nun ye d'estafar, ls oubintes.

L'academico, mas, culs sous enthusiasmos era ancumparabelmente mui mais prejudicial i peligroso que l mata-mouros de tragedie. Las recordaçones sporeában nel la façanhas nuobas, i m'aquelle tiempo l'academie daba azo l'eillas. La mocidade studiosa, an grande parte, sympathisaba culas balbuciantes theorias de la libardade, mais por persentimiento que por studo. Ls apostolos de la reboluçon franceza nun tenien podido fazer reboar l trobon de ls sous clamores m'este canto de l mundo; mas ls libros de ls ancyclopedistas, las fuontes adonde la geraçon seguinte bebéra la peçonha que sahiu ne l sangre de nobenta i tres, nun éran de to eignorados. Las doutrinas de la regeneraçon social pula guilhotina tenien alguns timidos setarios an Pertual, i esses de bér ye que debian pertencer á geraçon nuoba. Para alhá de que, l rancor la Anglaterra labraba nas entranhas de las classes manufatureiras, i l çprender-se de l jugo abiltador de stranhos, apertado, zde l principio de l seclo anterior, culas sógas de ruinosos i perfidos tratados, staba ne l'animo de muitos i buns pertuezes que se querien antes alliançados cula Fráncia, Estes éran ls pensadores reflexibos; ls setarios de l'academie, mas, sprimian mais la peixon de la nobidade que las doutrinas de l raciocenio.

Ne l'anno anterior de 1800 sahira Antonio de Araujo de Azebedo, depuis conde de la Varca, a negociar an Madrid i Paris la neutralidade de Pertual. Rejeitórun-le las potencias alliadas las perpuostas, tenendo-le an cunta de nada ls dezeseis milhones que l diplomata oufferecie al purmeiro cunsul. Sin delongas, fui l territorio pertueç anfestado puls eisercitos de Heispanha i Fráncia. Las nuossas tropas, commandadas pul duque de Lafones, nun chegórun a trabar la luta zeigual, porque, a esse tiempo, Luiç Pinto de Sousa, mais tarde bisconde de Balsemon, negociara eignomeniosa paç an Badajoç, cun cedencia de Oulibença á Heispanha, scluson d'anglezes de ls nuossos portos, i andemnisaçon d'alguns milhones á Fráncia.

Estes sucessos tenien eirritado contra Napoleon ls animos de laquelles qu'odiában l'abintureiro, i para outros dórun causa la cungratuláren-se de l rompimiento cun Anglaterra. Antre ls d'esta parcialidade, na cumbulsiba i eirriquieta academie, era boto de grande monta Simon Botelho, anque de ls sous eimberbes dezeseis annos. Mirabeau, Danton, Robespierre, Çmoulines, i muitos outros algozes i martyres de l grande açougue, éran nomes de soada musical als oubidos de Simon. Diffamal-los na sue persença era affrontáren nel l'eille, i bofetada cierta , i pistolas angatilhadas á cara de l diffamador. L filho de l corregedor de Bizeu defendia que Pertual debie regenerar-se m'un batismo de sangre, para que l'hydra de ls tyrannos nun arguisse mais ua de las sues mil cabeças sob la claba de l Heircules popular.

Estes çcursos, arremédo de lalguma clandestina oubjurgatoria de Saint-Just, afugentában de la sue communhon aquelles mesmos que l tenien applaudido an mais racionaes principios de libardade. Simon Botelho tornou-se odioso als cundiscipulos que, para se salbáren pula anfamia, l delatórun al bispo-conde, reitor de l'ounibersidade.

Un die proclamaba l demagogo academico na praça de Sanson als poucos oubintes que le restórun fieis, uns por médo, outros por analogie de boças. L çcurso iba ne l mais acrisolado de l'eideia regicida, quando ua scolta de berdeaes le aguou la scandecencia. Quiç l'ourador rejistir, aperrando las pistolas, mas de sobra sabien ls braços musculosos de la cohorte de l bispo-conde cun quien las habien. L jacobino, zarmado i cerrado antre la scolta de ls archeiros, fui liebado al carcere academico, d'adonde sahiu, seis mezes depuis, a grandes anstancias de ls amigos de sou pae i de ls parientes de D. Rita Preciosa.

Perdido l'anno letibo, fui para Bizeu Simon. L corregedor repelliu-lo de la sue persença cun amenaças de l spulsar de casa. La mai, mais liebada de l deber que de l coraçon, antercediu pul filho, i cunseguiu sental-lo á mesa commun.

Ne l spácio de tres mezes fizo-se marabilhosa mudança ne ls questumes de Simon. Las cumpanhas de la ralé çpresou-las. Sahia de casa ralas bezes, ó solo, ó cula armana mais nuoba, sue predileta. L campo, las arbores, i ls sitios mais sombrios i érmos éran l sou recreio. Nas dóces nuites de stio demoraba-se por fura até al repontar de l'alba; i aquelles qu'assi l bian admirában-le l'aire scismador i l recolhimiento que l sequestraba de la bida bulgar. An casa ancerraba-se ne l sou quarto, i sahia quando l chamában pa la mesa.

D. Rita pasmaba de la trasfiguraçon, i l marido, bien cumbencido d'eilla, al fin de cinco mezes cunsentiu que sou filho le dirigisse la palabra.

Simon Botelho amaba. Ahi stá ua palabra unica, splicando l que parecie absurda reforma als dezesete annos.

Amaba Simon ua sue besinha, nina de quinze annos, rica heirdeira, regularmente guapa i bien nacida. De la janella de l sou quarto ye qu'eille la bira la purmeira beç para amal-la siempre. Nun quedara eilla ancolume de la ferida que fazira ne l coraçon de l besinho: amou-lo tamben, i cun mais seriadade que l'usual ne ls sous annos.

Ls poetas cansan-mos la paciencia la falláren de l'amor de a mulhier als quinze annos, cumo peixon peligrosa, unica, i anflexible. Alguns prosadores de romances dízen l mesmo. Anganhan-se ambos. L'amor de ls quinze annos ye ua brincadeira; ye l'ultima manifestaçon de l'amor ás bonecas; ye la tentatiba de l'abesinha qu'ansaia l bóo fóra de l niu, siempre culs uolhos fitos na abe mai que la stá de la fronde prossima chamando: tanto sabe la purmeira l que ye amar muito, cumo la segunda l que ye bolar para loinge.

Thereza de Albuquerque debie ser, por bintura, ua scepçon ne l sou amor.

L magistrado i sue famelia éran odiosos al pae de Thereza, por motibos de litigios an que Demingos Botelho le dou sentenças contra. Afóra esso, inda ne l'anno anterior dous criados de Thadiu de Albuquerque tenien sido feridos na celebrada pancadarie de la fuonte. Salta als uolhos que l'amor de Thereza, declinando de si l deber d'oubtemperar i sacrificar-se al justo azedume de sou pae, era berdadeiro i fuorte.

I este amor era singularmente çcreto i couteloso. Biran-se i fallórun-se tres mezes, sin dáren rebate á besinhança, i nin sequiera suspeitas ás dues famelias. L çtino, qu'ambos se promettian, era l mais hounesto: eille iba formar-se para poder sustental-la, se nun tubíssen outros recursos; eilla speraba que sou bielho pae fallecisse para, senhora sue, le dar cul coraçon l sou grande patrimonio. Spanta çcriçon tamanha na andole de Simon Botelho, i na presumible eignorancia de Thereza an cousas materiaes de la bida, cumo son un patrimonio!

Na bespera de la sue ida para Coimbra, staba Simon Botelho çpedindo-se de la suspirosa nina, quando subitamente eilla fui arrincada de la janella. L'allucinado moço oubiu gemidos de laquella boç que, un momiento antes, soluçaba commobida por lagrimas de suidade. Subiu-le l sangre á cabeça; cuntorceu-se ne l sou quarto cumo l tigre contra las grades anflexibles de la jaula. Tubo tentaçones de se matar, na ampotencia de socorrél-la. Las restantes horas de laquella nuite passou-las an rábias i porjetos de bingança. Cul amanhecer sfriou-le l sangre, i renaciu la sperança culs calclos.

Quando l chamórun para partir para Coimbra, lançou-se de l leito de tal modo çfigurado, que sue mai, abisada de l rostro amargurado d'eille, fui al quarto anterrogal-lo i çpersuadil-lo d'ir era quanto assi stubisse febril. Simon, mas, antre mil porjetos, achara melhor l d'ir para Coimbra, i asperar alhá noticias de Thereza, i benir la Bizeu ocultamente fallar cun eilla. Ajuizadamente çcorréra eille, que la sue demora aggrabarie la situaçon de Thereza.

Çcéra l'academico al páteo, depuis d'abraçar la mai i armanas, i beisar a mano de l pae, que para esta hora reserbara ua admoestaçon sebera, a punto de le asseberar que de to l'abandonarie se eille recahisse an nuobas strabagancias. Quando mettie l pie ne l stribo, biu la sou lado ua bielha mendiga, stendendo-le a mano abierta, cumo quien piede esmola, i, na palma de a mano, un pequeinho papel. Sobresaltou-se l moço; i, a poucos passos loinge de sue casa, leu estas linhas:

«Miu pae diç que me bai ancerrar m'un cumbento, por tua causa. Soffrerei todo por amor de ti. Nun me squeças tu, i achar-me-has ne l cumbento, ó ne l ceo, siempre tua de l coraçon, i siempre leal. Parte para Coimbra. Alhá eiran dar las minhas cartas; i na purmeira te dezirei an que nome has de respunder á tua pobre Thereza.»

La mudança de l studante marabilhou l'academie. Se l nun bian nas aulas, an parte nanhue l bian. De las antigas relaçones restában-le solo las de ls cundiscipulos sensatos que l'acunselhában para bien, i l bejitórun ne l carcere de seis mezes, dando-le alentos i recursos, que sou pae le nun daba, i sue mai scassamente suppria. Studaba cun ferbor, cumo quien yá de lalli formaba las bases de l feturo renome i de la posiçon por eille merecida, bastante a aguantar dignamente a mulhier. La ninguen cunfiaba l sou segredo, senó ás cartas qu'ambiaba la Thereza, longas cartas an que folgaba l spirito de la canceira de la sciencia. L'apaixonada nina screbia-le a miudo, i yá dezie que l'amenaça de l cumbento fóra mero terror de que yá nun tenie médo, porque sou pae nun podie bibir sin eilla.

Esto aferborou-le para mais l'amor al studo. Simon, chamado an puntos difficeis de las materies de l purmeiro anno, tal cunta dou de si, que ls lentes i ls cundiscipulos l'houbírun cumo purmeiro premiado.

L'este tiempo, Manoel Botelho, cadete an Bergáncia, çtacado ne l Porto, licenciou-se para studar na ounibersidade las mathematicas. Animou-lo la noticia de l rebiramiento que se déra an sou armano. Fui bibir cun eille; achou-lo queto; mas alheado m'ua eideia que l tornaba misanthropo i antratable m'outro genero. Pouco tiempo cumbibírun, sendo la causa de la separaçon un çgraçado amor de Manoel Botelho a ua açoriana casada cun un academico. La mulhier apaixonada perdiu-se nas eillusones de l ciego amante. Deixou l marido, i fugiu cun eille para Lisboua, i de lahi para Heispanha. An outro relanço d'esta narratiba darei cunta de l remate d'este eipisodio.

Ne l meç de Febreiro de 1803 recebiu Simon Botelho ua carta de Thereza. Ne l seguinte capitulo se diç minuciosamente la peripecie que forçára la filha de Thadiu de Albuquerque a screbir aquella carta de pungentissima surpreza pa l'academico, cumbertido als deberes, á honra, á sociadade i la Dius pul amor. III.

L pae de Thereza nun ambicarie na ampureza de l sangre de l corregedor, se l'ajustáren-se ls dous filhos an casamiento se cumpadecisse cul odio dun i l çpréso de l'outro. L magistrado mofaba de l rancor de l sou bisinho, i l besinho malsinaba de benalidade la reputaçon de l magistrado. Este sabie de l'anjuriosa bingança an que l'outro se iba çpicando; fingie-se ambulnerable á detraçon; mas de die para die se le azedaba la belis; i ye de crér que, se l nun cuntibessen cunsidraçones de famelia, soffrerie menos, zabafando pula bóca d'un bacamarte, arma de la predileçon de ls Botelhos Correias de Mesquita. Era obra subrehumana l reconceliáren-se. Rita, la filha mais nuoba, staba un die na janella de l quarto de Simon, i biu la besinha rente culs bidros i a tiesta apoiada nas manos. Sabie Thereza qu'era aquella nina la mais querida armana de Simon, i la que mais semelhança de parecer tenie cun eille. Sahiu de la sue artificial andifferença, i respundiu al reparo de Rita, fazendo-le cula mano un géstio i sorrindo para eilla. La filha de l corregedor sorriu tamben, mas fugiu lougo de la janella, porque sue mai tenie prohibido ás filhas de trocáren bistas cun pessona de laquella casa.

Ne l die seguinte á mesma hora, liebada de la sympathia que le causára aquelle sorriso i aceinho, tornou Rita á janella, i alhá biu Thereza culs uolhos fitos na sue, cumo se la stubisse sperando. Sorriran-se cun resguardo, afastando-se, a un tiempo, de l peitoril de las janellas; i assi, ambas de pie, ne l'anterior de ls quartos, se stában cuntemplando. Cumo la rue era streita, podien oubir-se fallando baixo. Thereza, mais pul mobimiento de ls labios que por palabras, preguntou la Rita se era sue amiga. La nina respundiu cun un géstio affirmatibo, i fugiu, acenando-le un adius. Estes rapidos anstantes de se béren repetiran-se sucessibos dies, até que, perdido l maior médo d'ambas, ousórun demorar-se an palhestras la meia boç. Thereza fallaba de Simon, cuntaba á nina d'onze annos l segredo de l sou amor, i dezie-le qu'eilla habie de ser inda sue armana, recommendando-le mui que nun dezisse nada á sue famelia.

N'ua d'essas cumbersaçones, Rita çcuidara-se, i liebantou de modo la boç que fui oubida d'ua armana, que la fui lougo acusar al pae. L corregedor chamou Rita, i forçou-la pul terror a cuntar todo qu'oubira á besinha. Tanta fui sue cólera, que, sin attender ás rezones de a mulhier, que benira spaborida de ls gritos d'eille, correu al quarto de Simon, i biu inda Thereza á janella.

Ólé!—dixe eille á pállida nina—Nun tenga la cunfiança de poner uolhos an pessona de mie casa. Se quier casar, case cun un çapateiro, que ye un dino genro de sou pae.

Thereza nun oubiu l remate de la brutal apostrophe: tenie fugido aturdida i ambergonhada. Mas, cumo l zabrido menistro quedasse bramindo ne l quarto, i Thadiu de Albuquerque sahisse a ua janella, la cólera de laquelle redobrou, i a torrente de las anjurias, longo tiempo represada, batiu ne l rostro de l besinho, que nun ousou replicar-le.

Thadiu anterrogou sue fllha, i acraditou que fui causa á sanha de Demingos Botelho stáren las dues ninas praticando annocentemente, por tregeitos, an cousas de sue eidade. Çculpou l bielho la criancice de Thereza, admoestando-la la que nun buoltasse áquella janella.

Esta mansidon de l fidalgo, cujo natural era brabio, ten la sue splicaçon ne l porjeto de casar an brebe la filha cun sou primo Balthazar Coutico, de Castro-d'Aire, senhor de casa, i eigualmenle nobre de la mesma prosapie. Cuidaba l bielho, presumpçoso conhecedor de l coraçon de las mulhieres, que la brandura serie l mais siguro spediente para liebar la filha al squecimiento de laquelle pueril amor la Simon. Era maxima sue que l'amor, als quinze annos, carece de cunsistencia para subrebibir a ua ausencia de seis mezes. Nun pensaba errado l fidalgo, mas l'erro eisistia. Las scepçones ten sido l ludibrio de ls mais assizados pensadores, tanto ne l speculatibo cumo na sciencia positiba. Nun era mui que Thadiu de Albuquerque fusse anganhado an cousas d'amor i coraçon de mulhier, cujas bariantes son tantas i tan caprichosas, que you nun sei se algua maxima póde ser-mos guia, la nun ser esta: «An cada mulhier, quatro mulhieres ancumprehensibles, pensando altarnadamente cumo se han de çmentir uas ás outras.» Esto ye l mais siguro; mas nun ye anfallible. Ahi stá Thereza que parece ser unica an si. Dir-se-ha que las tres de la cunta, que diç la sentença, nun puoden coeisistir cula quarta, als quinze annos? Tamben l penso assi, puosto que la fixideç, la custancia de laquelle amor, atiradeira an causa andependiente de l coraçon: ye porque Thereza nun bai á sociadade, nun ten un altar an cada nuite na sala, nun probou l'ancenso d'outros galanes, nin tubo inda ua hora d'acumparar l'eimaige amada, çluzida pula ausencia, cula eimaige amante, amor ne ls uolhos que la fitan, i amor nas palabras que la cumbencen de qu'ha un coraçon para cada home, i ua solo mocidade para cada mulhier. Quien me diç a mi que Thereza tenerie an si las quatro mulhieres de la maxima, se l'oupor de quatro ancensorios le stonteasse l spirito? Nun ye facil, nin perciso decidir; i bamos al cunto.

Ácerca de Simon Botelho, nunca delantre de sue filha Thadiu de Albuquerque proferiu palabra, nin antes nin depuis de l çparate de l corregedor. L qu'eille fizo lougo fui chamar la Bizeu l sobrino de Castro d'Aire, i prebenil-lo de l sou zeignio, para qu'eille an face de Thereza procedisse cumo cumbinha a un enamorado de feiçon, que mutuamente se apaixonassen i promettessen auspicioso feturo al casamiento.

Por parte de Balthazar Coutico la peixon anflammou-se tan depriessa, quanto l coraçon de Thereza se cungelou de terror i repugnancia. L morgado de Castro-d'Aire, attribuindo la frieza de sue prima la modestia, l'annocencia i acanhamiento, lisonjeou-se de l birginal melindre de laquella alma, i saboreou d'antemon l prazer dua lenta, mas sigura cunquista. Berdade ye que Balthazar nunca se splicara de modo que Thereza le désse repuosta decesiba; un die, mas, anstigado por sou tio, affoitou-se l ditoso noibo a fallar assi á melancólica nina:

—Ye tiempo de le abrir l miu coraçon, prima. Stá bien çposta a oubir-me?

—-You stou siempre bien çposta l'oubil-lo, primo Balthazar.

La çplicencia anfadosa d'esta repuosta abalou algun tanto las cumbiçones de l fidalgo, respeito á annocencia, modestia i acanhamiento de sue prima. Inda assi quiç eille ne l momiento persuadir-se que la buona buntade nun poderie sprimir-se d'outro modo, i cuntinou:

—Ls nuossos coraçones penso you que stan ounidos; agora ye perciso que las nuossas casas se únan.

Thereza ampallideciu, i baixou ls uolhos.

—Acauso le dirie you algo zagradable?!—proseguiu Balthazar, rebatido pula çfiguraçon de Thereza.

—Dixe-me l que ye ampossible fazer-se—respundiu eilla sin turbaçon—L primo anganha-se: ls nuossos coraçones nun stan ounidos. Sou mui sue amiga, mas nunca pensei an ser sue mulhier, nin me lembrou que l primo pensaba an tal.

—Quier dezir que me aborrece, prima Thereza?—atalhou corrido l morgado.

—Nó, senhor: yá le dixe que l stimaba muito, i por esso mesmo nun debo ser mulhier d'un amigo la quien nó puodo amar. L'anfelicidade nun serie solo mie…

—Mui bien… Puodo you saber—tornou cun refalsado sorriso l primo—quien ye que me çputa l coraçon de mie prima?

—Que lucra an l saber?

—Lucro saber, pul menos, que a mie prima ama outro home… ye sato? —Ye.

—I cun tamanha peixon que desobedece la sou pae?

—Nun desobedeço: l coraçon ye mais fuorte que la submissa buntade dua filha. Desobedecerie, se casasse contra la buntade de miu pae; mas you nun dixe al primo Balthazar que casaba; dixe-le unicamente qu'amaba.

—Sabe la prima que you stou spantado de l sou modo de dezir!… quien pensarie que ls sous dezeseis annos stában tan abundantes de palabras!…

—Nun son solo palabras, primo—retorquiu Thereza cun grabidade—son sentimientos que merecen la sue stima, por séren berdadeiros. Se le you mentisse quedarie mais bien bista de miu primo?

—Nó, prima Thereza; fizo bien an dezir la berdade, i d'a dezir an todo. Oura, olhe, nun dubída declarar quien ye l ditoso mortal de la sue preferencia?

—Que le faç saber esso?

—Muito, prima: todos tenemos la nuossa baidade, i you folgarie mui de me bér bencido por quien tubisse merecimientos que you nun tengo als sous uolhos. Ten la bondade de me dezir l sou segredo, cumo l dirie la sou primo Balthazar, se l tubisse an cunta de l sou amigo antimo?

—N'essa cunta ye que you l nun puodo yá tener…—respundiu Thereza, sorrindo i cuntando, cumo eille, las syllabas de las palabras.

—Pus nin para amigo me quier?!

—L primo nun me perdoa la sinceridade que you tube, i será d'hoije an delantre miu enimigo.

—Pul cuntrario…—tornou eille cun mal rebuçada ironia—mui pul cuntrario… You le probarei que sou sou amigo, se algua beç a benir casada cun algun miserable andigno de si.

—Casada!…—anterrompeu eilla; mas Balthazar cortou-le lougo la réplica d'este modo:

—Casada cun algun famoso ébrio ó jogador de páo, balenton d'aguadeiros, i çtinto cabalheiro que passa ls annos letibos ancarcerado nas cadéas de Coimbra…

Besible ye que Balthazar Coutico staba senhor de l segredo de Thereza. Sou tio, naturalmente, le communicara la criancice de la prima, talbeç antes de çtinar-lh'a mulhier.

Oubira Thereza l ton sarcastico de laquellas palabras, i arguéra-se respundendo assi cun altibeç:

—Nun ten mais que me diga, primo Balthazar?

—Tengo, prima: querga sentar-se algun tiempo mais. Nun cuide agora que stá fallando cul namorado anfeliç: cumbença-se de que falla cul sou mais prossimo pariente i mais sincero amigo, i mais decidido guarda de la sue dignidade i fertuna. You sabie que mie prima, contra la spressa buntade de sou pae, ua ó outra beç cumbersára de la janella cul filho de l corregedor. Nun dei balor al sucesso, i tomei-lo cumo criancice. Cumo you frequentasse l miu ultimo anno an Coimbra, ha dous annos conheci de sobra Simon Botelho. Quando bin i me cuntórun la sue affeiçon al academico, pasmei de la buona fé de la priminha; depuis antendi que la sue mesma annocencia debie ser l sou anjo custodio. Agora, cumo sou amigo, cumpunjo-me de la bér inda fascinada pula perbersidade de l sou besinho. Nun se recorda de tener bisto Simon Botelho sociando cula anfima bilanaige d'esta tierra? Nó biu ls sous criados culas cabeças quebradas pul tal barredor de feiras? Nó le custou qu'eille, an Coimbra, abarrotado de bino, andaba pulas rues armado cumo un salteador de stradas, proclamando á canalha la guerra als nobres, i als reis, i á religion de nuossos paes? La prima eignorarie esto por bintura?

—Eignoraba parte d'esso, i nun me afflige l sabél-lo. Zde que conheci Simon, nun me custa qu'eille tenga dado l menor çgosto á sue famelia, nin oubo fallar mal d'eille.

—I stá por esso persuadida de que Simon debe al sou amor la reforma de questumes?

—Nun sei, nin penso m'esso—replicou cun anfado Thereza.

—Nun se zangue, prima. Bou-le dezir las minhas ultimas palabras: you hei de, an quanto bibir, trabalhar para salbal-la de las garras de Simon Botelho. Se sou pae le faltar, fico you. Se las leis la nun defendíren de ls ataques de l sou demonio, you fazerei bér al balenton que la bitoria subre ls aguadeiros nun l coculho al çgosto de ser liebado la pontapés para fóra de la casa de miu tio Thadiu d'Albuquerque.

—Anton l primo quier-me gobernar?—atalhou eilla cun zabrida eirritaçon.

—Quiero-a dirigir an quanto la sue rezon percisar d'auxelio. Tenga juizo, i you serei andifferente al sou çtino. Nun a anfado mais, prima Thereza.

Balthazar Coutico fui de lali percurar sou tio, i cuntou-le l'eissencial de l dialogo. Thadiu, atonito de la coraige de la filha, i ferido ne l coraçon i dreitos paternaes, correu al quarto d'eilla, çpuosto la spancal-la. Retebe-lo Balthazar, reflexionando-le que la biolencia prejudicarie mui la crise, sendo cousa d'asperar que Thereza fugisse de casa. Refreou l pae la sue ira, i meditou. Horas depuis chamou sue filha, mandou-a sentar al pie de si, i an tenermos serenos i géstio bien cumpuosto, le dixe qu'era sue buntade casal-la cul primo; mas qu'eille yá sabie que la buntade de sue filha nun era essa. Ajuntou que la nun biolentarie; mas tamben nun cunsentirie qu'eilla, sobando als pies l pundonor de sou pae, se désse de coraçon al filho de l sou maior enimigo. Dixe mais que staba a resbalar na sepultura, i mais depriessa çcerie l'eilla, perdendo l'amor de la filha, qu'eille yá cunsidraba muorta. Treminou preguntando la Thereza, se eilla dubidaba antrar m'un cumbento, i ahi asperar que sou pae morrisse, para depuis ser çgraçada á sue buntade.

Thereza respundiu, chorando, qu'entrarie m'un cumbento, se essa era la buntade de sou pae; mas que se nun pribasse eille d'a tener an sue cumpanha, nin la pribasse l'eilla de ls sous affetos, por mèdo de que sue filha praticasse algua açon andigna, ó le desobedecisse ne l qu'era birtude oubedecer. Promettiu-le julgar-se muorta para todos ls homes, menos para sou pae.

Thadiu oubiu-la, i nun le replicou. IB.

L coraçon de Thereza staba mentindo. Ban alhá pedir sinceridade al coraçon!

Para finos antendedores, l dialogo de l'anterior capitulo defeniu la filha de Thadiu de Albuquerque. Ye mulhier baronil, ten fuorça de carater, ourgulho fortalecido pul amor, çpégo de las bulgares apprehensones, se son apprehensones la renuncia qu'ua filha faç de sue buntade ás amprebidentes i caprichosas buntades de sou pae. Diç buona giente que nó, i you abundo siempre ne l boto de la giente buona. Nun será aleibe attribuir-le ua pouca d'astucia, ó hypocresia, se quizíren; perspicacie serie mais correto dezir. Thereza adebina que la lealdade tropeça la cada passo na strada rial de la bida, i que ls melhores fines se attinge por atalhos adonde nun caben la franqueza i la sinceridade. Estes ardis son ralos na eidade inexperta de Thereza; mas a mulhier de l romance quasi nunca ye trebial, i esta, de que resan ls mius apuntamientos, nun l'era. A mi me basta para crér an sue çtinçon la celebridade qu'eilla bieno a ganhar á cunta de la çgraça.

De la carta qu'eilla screbiu la Simon Botelho, cuntando las scenas çcritas, la critica deduç que la nina de Bizeu cuntemporisaba cul pae, ponendo a mira ne l feturo, sin passar pul dissabor de l cumbento, nin romper cul bielho an manifesta desobediencia. Na narratiba que fizo al academico omittiu eilla las amenaças de l primo Balthazar, clausula que, a ser trasmittida, arrebatarie de Coimbra l moço, an que sobejában brios i ferocidade para mantél-los.

Mas nun ye esta inda la carta que surprendiu Simon Botelho.

Parecie bonançoso l ceo de Thereza. Sou pae nun fallaba an claustro, nin an casamiento. Balthazar Coutico boltára al sou solar de Castro-d'Aire. La tranquilla nina daba semanalmente estas buonas nuobas la Simon, i este, alliando ás binturas de l coraçon las riquezas de l spirito, estudaba ancessantemente, i zbelaba las nuites arquitetando l sou eidifício de fetura gloria.

Al romper de lalba, d'un demingo de Júnio de 1803, fui Thereza chamada para ir cun sou pae á purmeira missa de l'eigreija parochial. Bestiu-se la nina assustada, i ancuontrou l bielho na ante-camara la recebél-la cun mui agrado, preguntando-le se eilla se arguia de buns humores para dar al outhor de sous dies un resto de belheç feliç. L silencio de Thereza era anterrogador.

—Bás hoije dar a mano de mulhier a tou primo Ballhazar, mie filha. Ye perciso que te deixes cegamente liebar pula mano de tou pae. Lougo que déres este passo difficil, conhecerás que la tua felicidade ye de laquellas que percisan ser ampostas pula biolencia. Mas repara, mie querida filha, que la biolencia dun pae ye siempre amor. Amor ten sido a mie cundescendencia i brandura para comtigo. Outro tenerie subjugado la tua desobediencia cun malos tratos, culs rigores de l cumbento, i talbeç cul çfalque de l tou grande patrimonio. You, nó. Sperei que l tiempo t'aclarasse la rezon, i felicito-me de te julgar zassombrada de l diabolico prestigio de l maldito, qu'acuordou l tou annocente coraçon. Nun te cunsultei outra beç subre este casamiento, por temer que la reflexon fazisse mal al ferbor de buona filha cun que tu bás abraçar tou pae, i agradecer-le la sisudeç cun qu'eille respeitou l tou genio, belando siempre l'hora de t'ancontrar dina de l sou amor.

Thereza nun çfitou ls uolhos de l pae; mas tan abstrahida staba, que scassamente le oubiu las purmeiras palabras, i nada de las ultimas.

—Nun me respundes, Thereza?!- tornou Thadiu, tomando-le caridosamente las manos.

—Qu'hei-de you respunder-le, miu pae?—balbuciou eilla.

—Dás-me l que te peço? anches de cuntentamiento ls poucos dies que me restan?

—I será l pae feliç cul miu sacrificio?

—Nun digas sacrificio, Thereza… La'manhana l'estas horas berás que trasfiguraçon se fizo na tua alma. Tou primo ye un cumpuosto de todas las birtudes; nin la culidade de ser un gentil moço le falta, cumo se la riqueza, la sciencia i las birtudes nun bastassen a formar un marido eicellente.

—I eille quier-me, depuis de you me tener negado?—dixe eilla cun amargura ironica.

—Se eille stá apaixonado, filha!… i ten bastante cunfiança an si para crér que tu has d'amal-lo muito!…

—I nun será mais cierto odial-lo you siempre!? You agora mesmo l'abomino cumo nunca pensei que se podisse abominar! Miu pae…—cuntinou eilla, chorando, culas manos arguidas—mate-me; mas nun me force a casar cun miu primo! I' scusada la biolencia, porque you nun causo!..

Thadiu mudou d'aspeto, i dixe irado:

—Hás de casar! Quiero que cases! Quiero!… Quando nó, amaldiçoada serás para siempre, Thereza! Morrerás m'un cumbento! Esta casa eirá para tou primo! Nanhun anfame ha d'eiqui poner un pie nas alcatifas de mius abós. Se sós ua alma bil, nun me pertences, nun sós mie filha, nun puodes heirdar appellidos honrosos, que fúrun pula purmeira beç ansultados pul pae d'esse miserable que tu amas! Maldita seias! Entra m'esse quarto, i spera que de lahi t'arranquen para outro, adonde nun berás un centeilha de sol.

Thereza argueu-se sin lagrimas, i antrou serenamente ne l sou quarto. Thadiu de Albuquerque fui ancontrar sou sobrino, i dixe-le:

—Nun te puodo dar mie filha, porque yá nun tengo filha. A miserable, la quien dei este nome, perdiu-se para nós i para eilla.

Balthazar, que, a juizo de sou tio, era un cumpuosto d'eicellencias, tenie solo ua quebra: l'absoluta carencia de brios. Malograda la tentatiba de l sou amor d'amboscada, tornou pa a tierra l primo de Thereza, dezindo al bielho qu'eille l librarie de l'assedio an que Simon Botelho le tenie l coraçon de la filha. Nun approbou la recluson ne l cumbento, çcorrendo subre las hypotheses anfamantes que l'oupenion publica ambentarie. Acunselhou que la deixasse star an casa, i sperasse que l filho de l corregedor benisse de Coimbra.

Ponderórun ne l'animo de l bielho las rezones de Balthazar. Thereza marabilhou-se de la quetaçon inesperada de sou pae, i çcunfiou de l'ancoherencia. Screbiu la Simon. Nada le scondiu de l sucedido; nin las amenaças de Balthazar por delicadeza supprimiu. Remataba communicando-le las sues suspeitas d'algua nuoba traça de biolencia melhor agourada.

L'academico, chegando al periodo de las amenaças, yá nun tenie clara luç ne ls uolhos para decifrar l restante de la carta. Tremia sezones, i las artérias fruntaes arfában-le entumecidas. Nun era subresalto de l coraçon apaixonado: era l'andole soberba que le scaldaba l sangre. Ir de lali la Castro-d'Aire, i apunhalar l primo de Thereza na sue propia casa, fui l purmeiro cunseilho, que le segredou la furia de l'odio. N'este proposito sahiu, alugou cabalhlo, i recolheu a bestir-se de jornada. Yá preparado, la cada minuto de spera assomaba-se an frenesis. L cabalhlo demorou-se meia hora, i l sou bun anjo, m'este spácio, bestido culas galas cun qu'eille bestia na eimaginaçon Thereza, dou-le rebates de suidade de laquelles tiempos i inda de las horas de laquelle mesmo die, an que scismaba na felicidade que l'amor le promettie, se l'eille percurasse ne l camino de l trabalho i de l'honra. Cuntemplou ls sous libros cun tanto affeto, cumo se an cada un stubisse ua pagina de la storia de l sou coraçon. Nanhue de laquellas paginas tenie eille lido, sin que l'eimaige de Thereza le apparecisse la fortalecél-lo para bencer ls tédios de la cuntinada applicaçao, i ls ampetos d'un natural anquieto i ancioso de commoçones desusadas. «I ha de todo acabar assi?»—pensaba eille, cula face antre las manos, costielhado á sue banca de studo.—«Inda ha pouco you era tan feliç!…»—«Feliç!»—repetiu eille arguendo-se de golpe—«quien póde ser feliç cula çhonra d'ua amenaça ampune!… Mas you perco-la! Nunca mais hei de bél-la… Fugirei cumo un assassino, i miu pae será l miu purmeiro enimigo, i eilla mesma ha d'horrorisar-se de a mie bingança… L'amenaça solo eilla l'oubiu; i, se you tubisse sido abiltado ne l cunceito de Thereza, puls ansultos de l miserable, talbeç qu'eilla ls nun repetisse…»

Simon Botelho releu la carta dues bezes, i á terceira leitura achou menos affrontosas las brabatas de l fidalgo cioso. Las linhas finaes çmentian formalmente la suspeita de l'abiltamiento, cun que l sou ourgulho l'atormentaba: éran spressones ternas, supplicas al sou amor cumo recumpensa de ls passados i feturos çgostos, bisones ancantadoras de l feturo, nuobos juramientos de custancia, i sentidas phrases de suidade.

Quando l'arreiro batiu á puorta, Simon Botelho yá nun pensaba an matar l'home de Castro-d'Aire; mas resolbéra ir la Bizeu, antrar de nuite, sconder-se i bér Thereza. Faltaba-le, mas, casa de cunfiança adonde se ocultasse. Nas stalaiges, serie lougo çcubierto. Preguntou al arreiro se conhecie algua casa an Bizeu adonde eille podisse star escondido ua nuite ó dues, sin receio de ser denunciado. L'arreiro respundiu que tenie a un quarto de legua de Bizeu un primo ferrador; i nun conhecie an Bizeu senó ls stalajadeiros. Simon achou d'aprobeitar l parentesco de l'home, i lougo de lalli l persenteou cun ua jaqueta de pelles i ua faxa de séda scarlate, á cunta de maiores balores promettidos, se eille l bien serbisse m'ua ampreza amorosa.

Ne l die seguinte chegou l'academico la casa de l ferrador. L'arreiro dou cunta al sou pariente de l que benie tratado cul studante.

Fui Simon Botelho coutelosamente hospedado, i l'arreiro abalou ne l mesmo punto para Bizeu, cun ua carta çtinada a ua mendiga, que moraba ne l mais ampraticable béco de a tierra. La mendiga anformou-se miudamente de la pessona qu'ambiaba la carta, i sahiu, mandando asperar l camineiro. Pouco depuis, boltou eilla cula repuosta, i l'arreiro partiu la galope.

Era la repuosta un grito d'alegrie. Thereza nun refletiu, respundendo la Simon, que m'aquella nuite se festejában ls annos de sou pae, i se reunian an casa ls parientes. Dixe-le que ás onze horas an punto eilla eirie al quintal, i le abririe la puorta.

Nun speraba tanto l'academico. L qu'eille pedie era fallar-le de la rue pa la janella de l sou quarto, i receaba ampossible este prazer, qu'eille abaluaba l maximo. Apertar-le a mano, sentir-le l'halito, abraçal-la talbeç, commetter l'ousadie dun beiso, estas speranças, tan para alhá de sues modestas i hounestas ambiçones, eigualmente l'enlebában i assustában. Enlebo i susto an coraçones que se streian na comedie houmana, son sentimientos cungeniaes.

Á hora de la partida, Simon tremia, i la si mesmo pedie cuntas de a acanhamiento, sin saber que ls ancantos de la bida, ls mais angelicos momientos de l'alma, son esses lances de mysterioso alboroço qu'als mais ricos de coraçon suceden an todas las sasones de la bida, i a todos ls homes, ua beç al menos.

Ás onze horas an punto staba Simon costielhado á puorta de l quintal, i la çtancia cumbencionada l'arreiro cul cabalhlo á rédea. A toada de la musica, que benie de las salas remotas alboroçaba-lo, porque la fiesta an casa de Thadiu de Albuquerque l surprendéra. Ne l longo termo de tres annos nunca eille oubira musica m'aquella casa. Se eille soubisse l die natalicio de Thereza, spantára-se menos de la stranha alegrie de laquellas salas, siempre cerradas, cumo an dies de mortuorio. Simon eimaginou zbairadaraente las chimeras que boeijan, oura negras, oura traslucidas an redror de la phantasia apaixonada. Nun ha balisa racional pa las bellas, nin pa las horrorosas eilusones, quando l'amor las ambenta. Simon Botelho, cul oubido collado á fechadura, oubia solo l sonido de las fraitas, i las pancadas de l coraçon subresaltado. B

Balthazar Cominho staba na sala, simulando bingatiba andifferença por sue prima. Las armanas de l fidalgo i la de mais parentela de la casa nun deixában respirar Thereza. Moças i bielhas, todas á ua, se repetian, acunselhando-l'a reconceliar-se cun sou primo, i dar la sou pae l'alegrie que l pobre bielho tanto rogaba la Dius, antes d'ancerrar ls uolhos. Replicaba Thereza que nun querie mal la sou primo, nin sequiera slaba sentida d'eille; qu'era sue amiga, i sél-lo-iba siempre an quanto le eille deixasse libre l coraçon.

L bielho speraba muito de laquella noitada de fiesta. Alguns parientes, presumidos de prudentes, le tenien dezido que serie probeitoso regalar la filha culs prazeres cungruentes á sue eidade, dando-le anseijo la qu'eilla repartisse l spirito, cuncentrado m'un solo punto, por dibersones an que la natural baidade se preocupa, i la fuorça de l'amor cuntrariado se bai a pouco i pouco quebrantando. Acunselhórun-le las reuniones amiudadas, yá an sue casa, yá na de ls sous parientes, para d'este modo Thereza se amostrar a muitos, ser corteijada de todos, i tener an oupenion de menos balia l'unico home cun quien fallaba, i la quien julgaba superior a todos. L fidalgo acediu, mas cun difficuldade; porque tenie alhá un systema sou d'ajuizar de las mulhieres, i porque bibéra trinta annos de bida libertina i çpendiosa, i se staba agora saboreando na eiquenomie i na quetaçon. Ls annos de Thereza éran pula purmeira beç festeijados cun strondo. La morgada biu anton l qu'era l minuete de la córte, i ciertos jogos de prendas cun que ls anterballos m'aquelles tiempos, se aligeirában an delicias, sin fadiga de l cuorpo, nin zagrado de la moral.

Mas, d'agitada que staba, Thereza nun cumpartie de l góso de ls sous hospedes. Zde que soórun las dieç horas de laquella nuite, la reina de la fiesta parecie tan alheada de las finezas cun que senhoras i homes á cumpeténcia la lisonjeában, que Balthazar Coutico dou fé de l dessocégo de sue prima, i tubo la modestia d'eimaginar qu'eilla se ouffendéra de l'andifferença d'eille. Generoso até al perdon, l morgado de Castro-d'Aire, cumpondo l rostro cun géstio grabe i melancolico, dirigiu-se la Thereza, i pediu-le çculpa de la frieza qu'eille dixe ser cumo la de las muntanhas, que ten bulcones por drento i niebe por fóra. Thereza tubo la sinceridade de respunder que nun tenie reparado na frieza de sou primo, i chamou para junto d'eilla ua nina, para eibitar que la muntanha se abrisse an bulcones. Pouco depuis argueu-se, i sahiu de la sala.

Éran dieç horas i tres quartos. Thereza corréra al fondo de l quintal, abrira la puorta, i, cumo nun bisse alguen, tornou de corrida pa la sala. Ne l momiento, mas, de subir la scaleira que ligaba l jardin á casa, Balthazar Coutico, que la spiaba zde qu'eilla sahiu de la sala, chegou a ua de las janellas subre l jardin, bien loinge d'eimaginar que la bie. Retirou-se, i antrou cun Thereza na sala, al mesmo tiempo, por dibersas puortas. Decorridos alguns minutos, la nina sahiu outra beç, i l primo tamben. Thereza oubiu, la çtancia, l strepito d'un cabalhlo, quando passou al patamar de la scaleira. Balthazar tamben l'oubiu, i notou que sue prima, receosa de ser bista i coincida pula albura de l bestido, liebaba ua cápia ó chaile que l'ambolbia to. L de Castro-d'Aire fizo pie atraç para nun ser bisto. Thereza, mas, m'un relance de mirar temeroso, inda bíra un bulto retirar-se. Tubo médo, i retrocediu a largar la cápia, i antrou na sala, ouffegante de cansaço i pallida de médo.

—Que tenes, mie filha?—dixe-le l pae—Yá dues bezes sahisteda sala, i benes tan alboroçada! Tenes algun ancommodo, Thereza?

—Tengo ua dór: perciso d'ir respirar de beç an quando… Nada ye, miu pae.

Thadiu acraditou, i dixe a to la giente que la sue filha tenie ua dór; solo l nun dixe la sou sobrino, porque l nun ancuontrou, i soube qu'eille tenie sahido.

Tamben Thereza dira pula ausencia de l primo, i fingiu que l'iba percurar, resoluçon de que l bielho gustou muito. Çceu eilla al jardin, correu á puorta, adonde la speraba Simon, abriu-la, i cula boç cortada pula anciadade, solo dixe:

—Bai-t'ambora: ben ámanhana ás mesmas horas… Bai, bai!

Simon, quando esto oubia, tenie ls uolhos, fitos m'un bulto, que se approssimaba d'eille, rente cul muro de l quintal. L'arreiro, que purmeiro l bira, dira un signal, i entalara las rédeas de l cabalhlo antre uas piedras, para quedar zambaraçado, se l studante se nun podésse haber cul enimigo.

Simon Botelho nun se mobiu de l local, i Balthazar Coutico parou na çtancia de seis passos. L'arreiro tenie lentamente abançado a meio camino de l patron, quando le este dixe que nun se aprossimasse. I, caminando pa l bulto, aperrou dues pistolas, i dixe-le:

—Esto eiqui nun ye camino. Que quier?

L fidalgo nun respundiu.

—Parece-me que le abro la bóca cun ua bala!—tornou Simon.

—Que le amporta l senhor quien stá?!—dixe Balthazar—Se you tubir un segredo, cumo l senhor parece que ten l sou m'estes sitios, sou oubrigado a cunfessar-lh'l?!

Simon refletiu, i replicou:

—Este muro pertence a ua casa adonde mora ua solo família, i ua solo mulhier.

—Stan m'essa casa mais de quarenta mulhieres esta nuite—redarguiu l primo de Thereza—Se l cabalheiro espera ua, you puodo asperar outra.

—Quien ye l senhor?—tornou cun arrogancia l filho de l corregedor.

—Nun conheço la pessona que me anterroga, nin quiero coincer. Quedemos cada un cul nuosso ancognito. Buonas nuites.

Balthazar Coutico retrocediu, dezindo antre si: «que partido ten ua spada contra dous homes i dues pistolas?»

Simon Botelho cabalhgou, i partiu para casa de l spitaleiro ferrador.

L sobrino de Thadiu de Albuquerque antrou na sala, sin denunciar lebemente altaraçon d'animo. Biu que Thereza l'ouserbaba de rebeç, i soube dissimular-se de modo que la socegou. La pobre nina, cansada de commoçones, biu cun prazer arguer-se para sahir la purmeira famelia, que dou rebate ás outras, menos al de Castro-d'Aire i sues armanas, que quedórun hospedados an casa de sou tio, cun tençon de se demoráren uito dies an Bizeu.

Belou Thereza l restante de la nuite, screbendo la Simao la detida storia de ls sous terrores, i pedindo-le perdon de l'eilla nun tener adbertido de l beile, por fcar doida d'alegrie cula sue benida. Ne l tocante al praino de se ancontráren na seguinte nuite nun habie altaraçon na carta. Esto spantou l'academico. La sou bér, l bulto era Balthazar Coutico, i l pae de Thereza debie ser abisado m'aquella mesma nuite.

Respundiu eille cuntando la storia de l'ancidente cul ancapelado; receando, mas, assustar Thereza i gorar l'antrebista, screbiu nuoba carta, an que nun trasluzia médo de ser atacado, nin sequiera receio de marear-le la fama. Quiç parecer la Simon Botelho qu'este era l dino porte dun amante corajoso.

Passou l studante aquelíe die cuntando las longas horas, i meditando anstantes ne ls funestos resultados que podie tener la sue temerarie ida, se Balthazar Coutico era aquelle home, que reserbára para melhor relance la bingança de la probocaçon ansolente. Mas de si para si tenie eille que pensar an tal era mais cobardie que prudencia.

L ferrador tenie ua filha, moça de binte i quatro annos, i formas guapas, i un rostro bello i triste. Notou Simon ls reparos an qu'eilla se demoraba la cuntemplal-lo, i preguntou-le la causa de laquelle mirar melancolico cun qu'eilla l fitaba. Marianna corou, abriu un sorriso triste, l respundiu:

—Nun sei l que me adebina l coraçon a respeito de b. s.a Algua çgraça stá para le suceder.

—La nina nun dezie esso—replicou Simon—sin saber algo de a mie bida.

—Algo sei…—tornou eilla.

—Oubiu cuntar al arreiro?

—Nó, senhor. I' que miu pae conhece l paesinho de b. s.a, i tamben conhece l senhor. I ha cachico que you oubi star miu pae a dezir a miu tio, que ye l'arreiro que bieno cun b. s.a, que tenie sues rezones para saber qu'algua çgraça le staba para acuntecer…

—Porque?

—Pr'amor d'ua fidalga de Bizeu, que ten un primo an Castro-d'Aire.

Simon spantou-se de la publicidade de l sou segredo, i iba cuchara pormenores de l qu'eille julgaba mysterio antre dues famelias, quando l mestre ferrador Juan de la Cruç antrou ne l sobrado, adonde l precedente dialogo se passára. La móça, cumo oubisse ls passos de l pae, sahira lestamente por outra puorta.

—Cun sue licença—dixe mestre Juan.

Dezindo, fechou por drento ambas las puortas, i sentou-se subre ua arca.

—Oura, miu fidalgo—cuntinou eille, çcendo las mangas arregaçadas de la camiza, i apertando-las cun difficuldade ne ls grossos pulsos, cumo quien sabe las eisigencias de la ceremonia—ha de çculpar que you benisse assi an mangas de camiza; mas nun dei cula jaqueta…

—Stá mui bien, senhor Juan—atalhou l'academico.

—Pus, senhor, you debo un fabor la sou pae, i un fabor de laquella casta. Ua beç armou-se eiqui á mie puorta ua desorden, la tróco d'un couce qu'un macho d'un almocrebe dou m'ua eigua, que you staba ferrando, i an tan hoa hora fui, que le partiu rente l jarréte por eiqui, salbo tal logar.

Juan de la Cruç mostrou na sue pierna l punto por adonde fóra fraturada la de l'eigua, i cuntinou:

—You tenie alli á mano l martello, i nun me tube que nó pregasse cun eille na cabeça de l macho, que fui lougo pa a tierra. L recobeiro de Carçon, qu'era chibante, deitou las unhas a un bacamarte, que trazie antre ua carga, i çfechou cumigo, sin mais tirte, nin garte. L' alma damnada!—dixe-le you—pus tu bés que l tou macho me aleijou esta eigua, que custou binte peças la sou duonho, i que you tengo de pagar, i dás-me un tiro por you t'atrelundar l macho!?

—I l tiro acertou-le?—atalhou Simon.

—Acertou; mas saberá b. s.a que me nun matou; dou-me eiqui por este braço esquerdo cun dous quartos. I bai you, antro an casa, bou á cabeceira de la cama, i trago ua clabina, i çfecho-lh'la na táboa de l peito. L'almocrebe cahiu cumo un tórdo, i nun tugiu nin mugiu. Prendírun-me, i fui para Bizeu i yá alhá staba ha tres annos, ne l'anno an que l paesinho de b. s.a bieno corregedor. Andaba muita giente a trabalhar contra mi, i todos me dezien que you iba pernear na forca. Staba alhá na anxobia cumigo un préso a cumprir sentença, i dixe-me eille que l senhor corregedor tenie muita deboçon culas siete dóres de Nuossa Senhora. Ua beç qu'eille iba passando cula famelia pa a missa, dixe-le you «senhor Corregedor, peço la b. s.a pulas siete dóres de Marie Santissima, que me mande ir á sue persença, para you splicar a mie culpa la b.s.a». L paesinho de b. s.a chamou l meirinho giral, i mandou tomar l miu nome. Al outro die fui chamado al senhor Corregedor, i cuntei-le todo, mostrando-le inda las cicatrizes de l braço. Sou pae oubiu-me, i dixe-me. «Bai-t'ambora, que you fazerei l que podér.» L causo ye, miu fidalgo, que you sahi absolbido, quando muita giente dezie que you habie de ser anforcado á mie puorta. Faç fabor de me dezir se you nun debo andar cula cara adonde l sou paesinho pon ls pies!?

—Ten l senhor Juan motibo para le ser grato, nun ha dubida nanhue.

—Agora faç fabor d'oubir l mais. You antes de ser ferrador, fui criado de farda an casa de l fidalgo de Castro-d'Aire, que ye l senhor Balthazar. Cunhece-lo b. s.a? Oura, se conhece!…

—Cunheço de nome.

—Fui eille que me abonou dieç moedas d'ouro para me stablecer; mas paguei-lh'las, Dius loubado. Ha d'haber seis mezes qu'eille me mandou chamar la Bizeu, i me dixe que tenie trinta peças para me dar, se you le fazisse un serbício. «L que b. s.a quizer, fidalgo.» I bai eille dixe-me que querie que you tirasse la bida a un home. Esto boliu acá por drento cumigo, porque, a fallar la berdade, un home que mata outro m'un apérto nun ye un matador d'oufficio, acho you, nun ye assi?

—De cierto …—respundiu Simon, adebinando l remate de la storia—quien era l'home qu'eille querie muorto?

—Era b. s.la… Ó home!—dixe l ferrador cun spanto—L senhor nin sequiera mudou de cór!

—You nun mudo nunca de cór, senhor Juan—dixe l'academico.

—Stou pasmado!

—I bn.ce nun aceitou l'ancumbencia, pul que beijo—tornou Simon.

—Nó, senhor; i anton lougo qu'eille me dixe quien era, a mie buntade era pregar-le cula cabeça m'ua squina.

—I eille dixe-le la rezon porque me mandaba matar?

—Nó, miu fidalgo; you le cunto. Na sumana adelantre, quando soube que l senhor Balthazar (centeilhas l partan!) tenie sabido de Bizeu, fui fallar cul senhor Corregedor, i cuntei-le todo l que se passára. L senhor corregedor stubo a scismar un pouquinho, i dixe-me, i b. s.l'ha de perdoar por you le dezir l que sou pae me dixe tal i qual.

—Diga.

—Sou pae ampeçou a sfregar l nariç, i dixe-me: «You sei l que ye esso. Se aquelle bréjeiro de miu filho Simon tubisse honra, nun mirarie pa la prima d'esse assassino. Cuida l patife que you cunsentie que miu filho se ligasse a ua filha de Thadiu de Albuquerque!..» Inda dixe mais cousas que me nun lembran; mas you quedei sabendo todo. Oura eiqui ten l qu'houbo. Agora, appareciu-me eiqui b. s.a, i la nuite passada fui la Bizeu. Perdoará a mie cunfiança; mas b. s.la fui fallar cula tal nina: i you stube bai nun bai la seguil-lo; mas cumo iba miu cunhado, que ye home para tres, quedei çcançado. Eille cuntou-me un ancuontro que b. s.a tubo á puorta de l quintal de la nina. Se alhá torna, senhor Simon, baia preparado para algo de maior. You bien sei que b. s.a nun ye medroso; mas d'ua traiçon ninguen se libra. Se quier que you baia tamien, stou ás sues ordes; i la clabina que dou policia al almocrebe inda alli stá, i dá fuogo ambaixo de lagua, cumo diç l'outro. Mas, se b. s.a dá licença que you le diga a mie oupenion, l melhor ye nun andar m'essas ancamizadas. Se quier casar cun eilla, baia pedir la sou pae licença, i deixe l resto acá por mie cunta; punto ye qu'eilla querga, que you, m'un abrir i ancerrar d'uolhos, atiro cun eilla para cima d'ua égua de chupéta, qu'alli tengo, i l pae i mais l primo quedan la bér nabios.

—Oubrigado, miu amigo—dixe Simon—Aprobeitarei ls sous buonos serbícios, quando me fúren necessarios. Á nuite hei d'ir, cumo fui la nuite passada, la Bizeu. Se houbir nobidade, anton beremos l que se ha de fazer. Cunto comsigo, i creia que ten an mi un amigo.

Mestre Juan de la Cruç nun replicou. De lalli fui eisaminar miudamente la fecharie de la clabina, i antender-se cul cunhado subre coutelas necessaries, an quanto çcarregaba l'arma, i la carregaba de nuobo cun uns balotes speciaes qu'eille chamaba «almendras de pimpones».

N'este anterballo, Marianna, la filha de l ferrador, antrou ne l sobrado, i dixe cun meiguice la Simon Botelho:

—Anton siempre ye cierto ir?

—Bou, porque nun hei d'ir?

—Pus Nuossa Senhora baia na sue cumpanha—tornou eilla, sahindo lougo para sconder las lagrimas. BI.

Ás dieç horas i meia de la nuite de laquelle die, tres bultos cumbergiran pa l local, ralo frequentado, an que se abria la puorta de l quintal de Thadiu de Albuquerque. Alli se detibírun alguns minutos çcutindo i gesticulando. De ls tres habie un, cujas palabras éran oubidas an silencio i sin replica puls outros: Dezie eille a un de ls dous:

—Nun cumbén que steias acerca d'esta puorta. Se l'home apparecisse eiqui muorto, las suspeitas cahian lougo subre mi ó miu tio. Afasten-se un de l'outro, i téngan l'oubido applicado al tropel de l cabalhlo. Depuis apressen l passo, até l'ancontráren de modo que ls tiros séian dados loinge de laqui.

—Mas…—atalhou un—quien ne ls diç qu'eille bieno honten a cabalhlo, i hoije ben la pie?

—I' berdade! - acrecientou l'outro.

—Se eille benir la pie, you les darei abiso pa l seguiren depuis até l tenéren a geito de tiro, mas loinge de laqui, perceben bós?—dixe Balthazar Coutico.

—Si, senhor; mas se eille sáe de casa de l pae, i entra sin mos dar tiempo?

—Tengo la certeza de que nun stá an casa de l pae, yá lh'l dixe. Basta de palabriado. Ban sconder-se atraç de l'eigreija, i nun adrumeçan.

Debandou l grupo, i Balthazar quedou alguns momientos costielhado al muro. Soórun ls tres quartos depuis de las dieç. L de Castro-d'Aire collou l'oubido á puorta, i retirou-se aceleradamente, oubindo l rumor de la folhaige séca que Thereza benie pizando.

Solo Balthazar, cosido cul muro, zapparecéra, un bulto assomou de l'outro lado a passo rapido. Nun parou: fui dreito a todos ls puntos adonde ua selombra podie figurar un home. Rodeou l'eigreija que staba a duzientos passos de çtancia. Biu ls dous bultos dreitos cul recanto que formaba la junçon de la capella mór, i subre l qual cabian las selombras de a torre. Fitou-los de passaige, i suspeitou; nun ls conheciu; mas eilles dezírun antre si, depuis qu'eille zapparecéra:

—Ye l Juan de la Cruç, ferrador, ó l diabo por eille!…

—Que fazerá l'esta hora por eiqui?!

—You sei!

—Nun çcunfias qu'eille antre m'esto?

—Ágora! Se entrasse, era por nós. Nun sabes qu'eille fui mochila de l nuosso amo?

—I tamben sei que póç la loija cun denheiro de l nuosso amo.

—Pus anton que médo tenes?

—Nun ha médo; mas tamben sei que fui l corregedor que l librou de la forca…

—Esso que ten! L corregedor nun se amporta cun esto, nin sabe que l filho acá stá…

—Assi será; mas nun stou mui cuntente… Eille ye home de ls diabos…

—Deixal-lo ser… tanto entran las balas m'eille cumo m'outro…

La çcusson cuntinou subre baries cunjeturas. De todo l qu'eilles dezírun ua cousa era certissima: ser l bulto l Juan de la Cruç, ferrador.

Tenerie este dado trezientos passos, quando ls criados de Balthazar oubiran l remoto tropel de cabalhgadura. Al tiempo qu'eilles sahian de l sou scondrijo, sabie Juan de la Cruç á frente de l cabalhleiro. Simon aperrou las pistolas, i l'arreiro ua clabina.

—Nun ha nobidade—dixe l ferrador—mas saba b. s.a que yá podie star ambaixo de l cabalhlo cun quatro zagalotes ne l peito.

L'arreiro reconheciu l cunhado, i dixe:

—Sós tu, Juan?

—Sou you. Bin purmeiro que tu.

Simon stendiu a mano al ferrador, i dixe commobido:

—-Deia acá la sue mano; quiero sentir na mie a mano d'urn home honrado.

—Nas ocasiones ye que se conhecen ls homes—redarguiu l ferrador.—Oura bamos… nun ha tiempo para fallatorio. L senhor doutor ten ua spera.

—Tengo?—dixe Simon.

—Atraç de l'eigreija stan dous homes que you nun pude coincer; mas nun se me daba de jurar que son criados de l senhor Balthazar. Salte ambaixo de l cabalhlo, qu'ha d'haber mostarda. You dixe-le que nun benisse; mas b. s.a bieno, i agora ye andar cula cara pa la frente.

—Olhe que you nun tremo, mestre Juan—dixe l filho de l corregedor.

—Bien sei que nó; mas, á bista de l'enimigo, beremos.

Simon tenie apeado. L ferrador tomou las rédeas de l cabalhlo, recuou alguns passos na rue, i fui prendél-lo á argola de la parede dua stalaige.

Boltou, i dixe la Simon que l seguisse l'eille i al cunhado na çtancia de binte passos; i que, se ls bisse parar acerca de l quintal de Albuquerque, nun passasse de l punto d'adonde ls bisse.

Quiç l'academico protestar contra un praino, que l'houmilhaba cumo protegido pula defeza de ls dous homes; l ferrador, mas, nun admittiu la réplica.

—Faga l que you le digo, fidalgo—dixe eille cun einergie.

Juan de la Cruç i l cunhado, spiando todas las squinas, chegórun de frunte de l quintal de Thereza, i biran un bulto a sumir-se ne l'angulo de la parede.

—Bamos subre eilles—dixe l ferrador—qu'alhá passórun pa l sagrado de l'eigreija; m'este antrementes, l doutor chega á puorta de l quintal i entra; depuis buoltaremos para le guardar la sahida.

N'este proposito, mobírun-se apressados, i Simon Botelho caminou culas pistolas aperradas na direçon de la puorta.

An frente de l muro de l jardin de Thereza habie ua cascalheira scarpada, que se splainaba depuis m'ua alaméda sombria.

Ls dous criados de Balthazar, quando l tropel de l cabalhlo parou, recordórun las ordes de l'amo, ne l causo de benir la pie Simon. Buscórun sitio azado pa l spreitáren na sahida, i entrórun na alaméda quando l'academico chegaba á puorta de l quintal.

—Agora stá siguro—dixe un.

—Se alhá nun quedar drento….—respundiu l'outro, bendo-lo antrar, i ancerrar-se la puorta.

—Mas para alhá ben dous homes…—dixe l mais assustado, mirando pa l'outra antrada de l'alaméda.

—I ben dreitos a nós… aperra alhá la clabina…

L melhor ye retirarmos. Nós stamos á spera d'outro, i nun d'estes. Bamos ambora de laqui…

Este nun sperou cumbencer l cumpanheiro: çceu la ribanceira de l cascalho. L mais antrepido tubo tamben la prudencia de todos ls assassinos assalariados: seguiu l'assustadiço, i dou-le rezon, quando oubiu passado de si ls passos belozes de ls perseguidores. Sahiu-les l'amo de frente, quando dobrában la squina de l quintal, i dixe-les:

—Bós la que fogen, sous poltrones?

Ls homes parórun d'ambergonhados, aperrando ls bacamartes.

Juan de la Cruç i l'arreiro apparecírun, i Balthazar caminou para eilles, bradando:

—Alto ahi!

L ferrador dixe al cunhado:

—Falla-le tu, que you nun quiero qu'eille me conheça.

—Quien manda fazer alto?—dixe l'arreiro.

—San tres clabinas—respundiu Balthazar.

—Mira se ls demoras a dar tiempo que l doutor saia—dixe Juan de la Cruç al oubido de l'arreiro.

—Pus nós acá stamos parados—replicou l criado de Simon.—Que ne ls quieren bós?

—Quiero saber l que ten que fazer m'este sitio.

—I bós que fázen por acá?

—Nun admitto preguntas—dixe l de Castro-d'Aire, abinturando alguns passos bacilantes pa la frente.—Quiero saber quien son.

Mestre Juan dixe al oubido de l cunhado:

—Diç-le que se dá mais un passo que l'arrebentas.

L'arreiro repetiu la clausula, i Balthazar parou.

Un de ls criados d'este chamou-lo al lado para le dezir qu'aquelle de ls dous, que nun fallaba, parecie ser l Juan de la Cruç. L morgado dubidou, i quiç sclarecer-se; mas l ferrador oubira las palabras de l criado, i dixe al cunhado:

—Ben cumigo, qu'eilles conhecen-me.

Dezindo, boltou las cuostas al grupo, i caminou al longo de l quintal de Thadiu de Albuquerque. Ls criados de Balthazar, gloriosos de la retirada, cumo dua derrota cierta , apressórun l passo na cola de ls suppostos fugitibos. L morgado inda les dixe que ls nun seguissen; mas eilles, momientos antes cobardes, querien çforrar-se agora, correndo passado l'enimigo tanto quanto le tenien fugido antes.

Simon Botelho oubira ls passos ligeiros de ls sous homes, i, cumpellido pul susto de Thereza, abrira la puorta de l quintal, sin saber inda quien eilles fússen. Juan de la Cruç, cun aire galhofeiro, yá quando ls perseguidores se bian, dixe al filho de l corregedor, se staba ajustado l casamiento, que nun habie panno para mangas.

Simon antendiu l peligro, apertou cumbulsamente a mano de Thereza, i retirou-se. Querie eille recoincer ls dous bultos parados la çtancia; mas Juan de la Cruç, cul ton amperioso de quien oubriga á submisson, dixe al filho de l corregedor:

—Baia por adonde bieno, i nun olhe para traç.

Simon fui ando até ancontrar l cabalhlo. Montou, i sperou ls dous einalterables guardas que l seguian a passo debagaroso. Marabilhara-los l subito zapparecimiento de ls criados de Balthazar, i receórun-se d'algua spera fóra de la cidade. L ferrador conhecie l'atalho que podie liebar ls de l'amboscada al camino, i rebelou l sou receio la Simon, dezindo-le que picasse a to la brida, qu'eille i l cunhado alhá eirien tener. L'academico recebiu cun anfado l'adbertencia, admoestando-los la que l nun tubíssen an tan bil précio. I acintemente soffreou las rédeas, para nun forçar ls homes a aligeirar l passo.

—Baia cumo quizer—dixe mestre Juan—que nós bamos por fóra de l camino.

I subiran a ua rampa d'oulibaes, para tornáren la çcer ancubertos por moitas de scobas, cozendo-se als torcicolos d'ua parede parallela cula strada.

—L'atalho bai acolá adonde la serra faç aquelle cotobéllo—dixe l ferrador al cunhado—han d'alli passar, ó yá passórun. La strada bai mesmo na quebrada de laquelle outeirinho. Ls homes ye de lalli que le ban atirar, ancobertos puls subreiros. Bamos depriessa…

I un pouco çcubiertos, i outro curbados á selombra de las debézas, chegórun a un ballado d'adonde oubiran ls passos de ls dous homes qu'atrabessában l pontilhon dun córrego.

—Yá nun bamos a tiempo—dixe afflito l Juan de la Cruç—ls homes ban atirar-le, porque l cabalhlo trupa acá mui atraç.

I corrian yá sin miedo de séren bistos, porque ls outros tenien dobrado l'outeiro, an cujo balle corria la strada.

—Ls homes ban atirar-le…—dixe l ferrador.

—Gritemos de laqui al doutor que nun baia p'ra delantre.

—Yá nun ye tiempo… Ó l maten ó nó maten, quando buoltáren son nuossos.

Tenien yá passado l pontilhon, i subian la ladeira, quando oubiran dous tiros.

—Arriba!—sclamou Juan de la Cruç—que nun ban eilles metter-se á strada, se matórun l fidalgo.

Tenien bencido la chana, sbofados i anciados, culas clabinas aperradas. Ls criados de Balthazar, al ambeç de la cunjetura de l ferrador, retrocedian pul mesmo atalho, suppondo que ls cumpanheiros de Simon iban adelantre batendo ls puntos azados á amboscada, ó se tenien retardado.

—Eilles ahi ben!—dixe l'arreiro.

—Nós acá stamos—respundiu l ferrador, sentando-se, a cubierto dun cómoro.—Senta-te tamien que you nun stou p'ra correr atraç d'eilles.

Ls assassinos, la dieç passos, biran de frente arguíren- se ls dous bultos, i ladeórun cada qual para sou lado, un galgando ls sucalcos dua benie, l'outro atirando-se a uns silbeiraes.

—Atira al de la squierda!—dixe Juan de la Cruç.

Fúrun simultaneas las splusones. La pontarie de l ferrador fizo lougo un cadaber. Ls balotes de l'arreiro nun stremórun l'outro antre l carrascal adonde se ambrenhára.

L'este tiempo assomaba Simon ne l tezo d'adonde le tenien atirado, i corria al punto adonde oubira ls segundos tiros.

—Ye b. s.a, fidalgo?—bradou l ferrador.

—Sou.

—Nun l matórun?

—Creio que nó—respundiu Simon.

—Este zalmado deixou fugir l mielro—tornou Juan de la Cruç—mas l miu alhá stá a pernear na benie. Siempre le quiero bér las trombas…

L ferrador çceu ls trés socalcos de la benie, i curbou-se subre l cadaber, dezindo:

—Alma de cantaro, se you tubisse dues clabinas nun ibas sósinho pa l'anfierno!

—Anda de lahi!—dixe l'arreiro—deixa alhá esse diabo, que l senhor doutor stá ferido m'un hombro. Bamos depriessa, que stá l sangre a scorrer-le.

—You bi dues cabeças la spreitáren-me de cima dua ribanceira, i cuidei que éran bós—dixe Simon, an quanto l ferrador, cula çtreza d'habil cerjano, lho anfaixaba l braço ferido cun lenços.—Parei l cabalhlo, i dixe: «Ólé! ha nobidade?» Lougo que me nun respundírun, saltei para tierra; mas inda you tenie un pie ne l stribo quando me fazirun fuogo. Quiç saltar á ribanceira, mas nun pude romper l matto. Dei ua buolta grande para achar chubida, i fui anton que dei fé de star ferido…

—Esto ye ua arranhadura—dixe Juan de la Cruç—olhe que you sei d'esto, fidalgo! Stou affeito a curar muitas feridas.

—Ne ls burros, mestre Juan?—dixe l ferido, sorrindo.

—I ne ls christones tamben, senhor doutor. Olhe qu'houbo an Pertual un rei que nun querie outro medico senó un albeitar. Hei d'amostrar-le l miu cuorpo que stá ua réde de facadas, i nunca fui al cerjano. Cun ceroto i binagre sou capaç d'ir resuscitar aquelle alma de l diabo qu'alli stá a scuitar la cabalhlarie.

N'esto oubiu-se un lebe rumor de folhaige ne l matagal para adonde tenie saltado l cumpanheiro de l muorto.

Juan de la Cruç, cumo galgo de fino olfato, fitou l'oureilha i resmungou:

—Quieren bós bér qu'eillas se arman!… Dar-se-ha causo que l'outro inda steia por alli a tembrar maleitas!…

L rumor cuntinou, i lougo un bando de passaros rompeu de lantre la folhaige chilreando.

—L'home stá alli!—tornou l ferrador.—Passe-me acá ua pistola, senhor Simon!

Correu mestre Juan, i al mesmo tiempo ua grande rostilhada se fizo antre las moitas de codéços i urzes.

—Eille strinça lenha cumo un cochino de l monte!—sclamou l ferrador.—Ó cunhado, bate este matto cun alguns penedos; quiero bér sahir l cochino muntés de la moita!…

Pa l'outro lado de la bouça staba un plaino cultibado. Simon, rodeando la sebe, cunseguira saltar al campo por subre la piedra d'un agueiro.

—Tenga alhá mano, mestre; nun baia bocé atirar-me!—bradou Simon al ferrador.

—Pus l fidalgo yá ahi anda!?. Anton stá cerrado l cérco. You acá bou fazer de furon. Se este ne ls scapa, nun ha nada siguro m'este mundo!

Nun se anganhórun. L criado de Balthazar Coutico, quando se atirára zamparado á brenha, znocára un zinolho, i cahira atordoado. L'arreiro nun eisaminou l'effeito de l tiro, porque atirara á bintura, i achaba natural que l fugitibo se nun molestasse. Quando bolbiu la si de l'aturdimiento de la queda, l'home arrastrou-se lentamente até ancontrar un cerrado d'arbores silbestres, an que pernoitaba la passarinhada. Cumo ls mielros cacareijassen sboaçando, l criado de Balthazar retrocediu pa l mato, cuidando qu'ahi escaparie; mas l'arreiro jogaba einormes calhaus an todas las direçones, i alguns acertában mais que las balas de l sou bacamarte. Juan de la Cruç tirou de l bolço de la jaqueta un podon, i ampeçou a cortar la selba de carbalhas nuobas i giestaes que se emmaranhában an redror de l scondrijo. Yá cansado, mas, i bendo l pouco luzimiento de l trabalho, dixe al arreiro:

—Petisca lume, bai alli drento buscar un pouco de restolho séco, i bamos pegar fuogo al mato, qu'este ladron ha de morrer assado.

L perseguido, quando tal oubiu, tirou de l maior peligro coraige para fugir, rompendo la spessura i saltando la parede de la tapada pa l campo de restolho an que l'arreiro andaba apanhando palha, i Simon speraba l çfecho de la montarie. Corrírun a un tiempo l'arreiro i l'academico subre eille. L fugitibo, sentindo-se alcançado, lançou-se de zinolhos i manos arguidas, pedindo perdon, i dezindo que l'amo l'oubrigára áquella çgraça. Yá la coronha de l bacamarte de l'arreiro le iba dreita al peito, quando Simon le retebe l braço.

—Nun se bate assi m'un home!—dixe l moço—Liebanta-te, rapaç!

—You nun puodo, senhor. Tengo ua pierna quebrada, i stou aleijado pa a mie bida.

N'este comenos chegou l ferrador, i sclamou:

—Pus este tratante inda stá bibo!

I correu subre eille cul podon.

—Nun mate l'home, senhor Juan!—dixe l filho de l corregedor.

—Que l nun mate! essa ye de cabo de squadra! Cun qu'anton l fidalgo quier pagar-me cula forca l fabor de l'acumpanhar… ein?

—Cula forca!?—atalhou Simon.

—Podéra nó! Quier qu'este home quede para ir cuntar la storia? Acha guapo? Alhá b. s.a, cumo ye filho de menistro, nun terá peligro; mas you, que sou ferrador, puodo cuntar que d'esta beç tengo l baraço ne l cachaço. Nun me faç geito l negocio. Deixe-me acá cul home…

—Nun l mate, senhor Juan; peço-le you que l deixe ir. Ua testemunha nun ne ls póde fazer mal.

—L qué?—redarguiu l ferrador—b. s.la saberá muito, mas de justícia nun sabe nada, i ha de perdoar l miu atrebimiento. Basta ua solo testemunha para guiar la justícia na debassa. Ás dues por tres, ua testemunha de bista, i quatro d'oubir dezir, cul fidalgo de Castro-d'Aire a mexer ls pausinhos, ye forca cierta , cumo dous i dous séren quatro.

—You nun digo nada; nun me maten, que you nin torno a ir para Castro-d'Aire—sclamou l'home.

—Deixe-lo quedar, Juan de la Cruç… bamos ambora…

—Esso!—acudiu l ferrador—chame-me Juan de la Cruç, para este maroto quedar bien cierto de que sou l Juan de la Cruç!… Cun effeito, nun sei l que me parece b. s.a querer deixar cun bida un alma de l diabo que le dou un tiro pa l matar!

—Pus si, ten bocé rezon; mas you nun sei castigar miserables que me nó resisten.

—I se eille l tubisse matado, castigaba-lo? Respunda a esto, senhor doutor!

—Bamos ambora—tornou Simon—deixemos para ahi esse miserable.

Mestre Juan scismou alguns momientos, coçando la cabeça, i resmungou cun çcuntentamiento:

—Bamos alhá… Quien l sou enimigo coculho, nas manos le morre.

Tenien yá sahido de l plaino i saltado la tapada, i iban çcendo pa la strada, quando l ferrador sclamou:

—Alhá me quedou a mie clabina costielhada á sebe. Ban ando, que you bengo yá.

L'arreiro cunduzia l cabalhlo, que pacificamente stubira tozando la relba de las paredes marginaes de la strada, quando Simon oubiu gritos. Cunjeturou cun certeza l qu'era.

—L Juan alhá stá a fazer justícia!—dixe l'arreiro. Deixál-lo alhá, miu amo, qu'eille ye home que sabe l que faç.

Juan de la Cruç appareciu de lahi a pouco, limpando cun fentos l podon ansanguentado.

—Bocé ye cruel, senhor Juan!—dixe l'academico.

—Nun sou cruel—dixe l ferrador—l fidalgo stá anganhado cumigo; ye que diç alhá l ditado, morrer por morrer, morra miu pae que ye mais bielho. Tanto faç matar un cumo dous. Quando se stá cula mano na massa, tanto faç amassar un alqueire cumo tres. Las obras dében ser acabadas, ó anton l melhor ye nun se metter la giente m'eillas. Agora, lebo a mie cunsciencia socegada.

La justícia que probe, se quizer; mas nun ha de ser por que lh'l dígan aquelles dous que you mandei de persente al diabo.

Simon tubo un anstante d'horror de l'homicida, i d'arrependimiento de se tener ligado cun tal home. BII.

L ferimiento de Simon Botelho era melindroso de mais para oubedecer promtamente al curatibo de l ferrador, anfronhado an aphorismos d'albeitarie. La bala passára-le de rebeç la porçon muscular de l braço squerdo; mas algun baso amportante rompéra, que nun bastában cumpressas a bedar-le l sangre. Horas depuis de ferido, l'academico deitou-se febril, deixando-se medicar pul ferrador. L'arreiro partiu para Coimbra, ancarregado de spalhar la noticia de tener quedado ne l Porto Simon Botelho.

Mais que las dóres i ls receios de l'amputaçon, l mortificaba l'ancia de saber nuobas de Thereza. Juan de la Cruç staba siempre de subre-rolda, precabido contra algun procedimiento judicial por suspeitas d'eille. Las pessonas que benien de feirar na cidade cuntában todas que dous homes tenien apparecido muortos, i custaba séren criados d'un fidalgo de Gastro-d'Aire. Ninguen, mas, oubira amputar l'assassenio la detreminadas pessonas.

Na tarde d'esse die recebiu Simon la seguinte carta de Thereza:

«Dius permitie que tengas chegado sin peligro la casa d'essa buona giente. You nun sei l que se passa, mas ha cousa mysteriosa que you nun puodo adebinar. Miu pae ten stado to la manhana cerrado cul primo, i a mi nun me deixa sahir de l quarto. Mandou-me tirar l tinteiro; mas you felizmente staba prebenida cun outro. Nuossa Senhora quiç que la pobre benisse pedir smola ambaixo de la janella de l miu quarto; senó you nin tenie modo de le dar signal para eilla asperar esta carta. Nun sei l qu'eilla me dixe. Fallou-me an criados muortos; mas you nun pude antender… Tua mana Rita stá-me acenando por traç de ls bidros de l tou quarto…

Dixe-me tua mana que ls moços de miu primo tenien apparecido muortos acerca de la strada. Agora yá sei todo. Stube para le dezir que tu ahi stás; mas nun me dórun tiempo. Miu pae d'hora l'hora dá passeios ne l corredor, i solta uns ales mui altos.

Ó miu querido Simon, que será feito de ti?… Starás tu ferido? Serei you la causa de la tua muorte?

Diç-me l que soubires. You yá nun peço la Dius senó la tua bida. Foge d'esses sitios; bai para Coimbra, i spera que l tiempo melhore la nuossa situaçon.

Ten cunfiança m'esta çgraçada, que ye dina de la tua dedicaçon…. Chega la pobre: nun quiero demoral-la mais… Preguntei-le se se dezie de ti algo, i eilla respundiu que nó. Dius l querga.»

Respundiu Simon a querer tranquillisar l'animo de Thereza. De l sou ferimiento fallaba tan de passaige, que daba la suppór que nin l curatibo era necessario. Promettie partir para Coimbra lougo que l podisse fazer sin receio de Thereza soffrer na sue ausencia. Animaba-la la chamal-lo, assi que las amenaças de cumbento passassen a ser rialisadas.

Antretanto Balthazar Coutico, chamado ás outhoridades judiciaries para sclarecer la debassa anstaurada, respundiu qu'effetibamente ls homes muortos éran sous criados, de quien eille i sue famelia se acumpanhára de Castro-d'Aire. Acrecientou que nun sabie qu'eilles tubíssen enimigos an Bizeu, nin tenie contra alguen las mais lebes presumpçones.

Ls mais prossimos besinhos de la localidade, adonde ls cadaberes tenien apparecido, solo depunhan que, alta nuite, tenien oubido dous tiros al mesmo tiempo, i outro, pouco depuis. Un solo adiantaba cousa que nun podie alumbrar la justícia, i benie a ser que l mato, nas besinhanças de l local, fóra chapotado. N'esta escuridade la justícia nun podie dar passo algun.

Thadiu de Albuquerque era cunnibente ne l'attentado contra la bida de Simon Botelho. Fóra sou l'albitre, quando l sobrino denunciou la causa de las sahidas frequentes de Thereza, na nuite de l beile. Tanto al bielho cumo al morgado cumbinha apagar algun andicio que podisse ambolbél-los ne l mysterio de laquellas dues muortes. Ls criados nun merecian la pena d'un çforço qu'amplicasse l çdouro de sous amos. Probas contra Simon Botelho nun podien adduzil-las. Áquella hora l suppunhan eilles a camino de Coimbra, ó refugiado an casa de sou pae. Restaba-les inda la sperança de qu'eille tubisse sido ferido, i fusse acabar loinge de l local an que l tenien assaltado.

An quanto la Thereza, resolbiu Albuquerque ancerral-la m'un cumbento de l Porto, i scolheu Monchique, adonde era prioreza ua sue prossima parenta. Screbiu á prelada para le preparar aposentos, i al sou percurador para negociar las licenças eclesiasticas pa l'antrada. Todabie, receando l bielho algun ancidente ne l spácio de tiempo que medeaba até se cunseguiren las licenças, resolbiu nun tener comsigo Thereza, i solicitou la retençon temporarie d'eilla m'un cumbento de Bizeu.

Acabára Thereza de lér i sconder ne l teta la repuosta de Simon Botelho, que la pobre le ambiára al scurecer, pendente dua linha, quando l pae antrou ne l sou quarto, i la mandou bestir-se. La nina oubedeciu, tomando ua cápia i un lenço.

—Bista-se cumo quien ye: lembre-se qu'inda ten ls mius appellidos—dixe cun seberidade l bielho.

—Cuidei que nun era perciso bestir-me melhor para sahir á nuite…—dixe Thereza.

—I la senhora sabe para adonde bai?

—Nun sei… miu pae.

—Anton bista-se, i nun me deia leis.

—Mas, miu pae, attenda-me un momiento.

—Diga.

—Se la sue eideia ye oubrigar-me a casar cun miu primo…

—I de lahi?

—De cierto nun causo; morro, i morro cuntente; mas nun causo.

—Nin eille a quier. La senhora ye andigna de Balthazar Coutico. Un home de l miu sangre nun aceita para mulhier ua mulhier que falla de nuite als amantes ne ls quintaes. Bista-se depriessa, que bai para un cumbento.

—Promtamente, miu pae. Esse çtino lh'l pedi you muitas bezes.

—Nun quiero reflexones. De laqui a pouco appareça-me bestida. Sues primas spírun-la pa l'acumpanháren.

Quando se biu sósinha, Thereza debulhou-se an lagrimas, i quiç screbir la Simon. Áquella hora quien le liebarie la carta? Appellou pa l retabulo de la Birge, qu'eilla fazira cunfidente de l sou amor. Pediu-le de zinolhos que la protegisse, i désse fuorças la Simon para rejistir al golpe, i guardar-le custancia atrabeç de ls trabalhos que sucedessen. Depuis bestiu-se, cumprimindo contra l teta un ambrulho an que liebaba l tinteiro, l papel, i l masséte de las cartas de Simon. Sahiu de l sou quarto, relanceando ls uolhos lagrimosos pa l painel de la Birge, i ancontrando l pae, pediu-le licença para liebar comsigo aquella debota eimaige.

—Alhá eirá tener—respundiu eille.—Se tubisse tanta bergonha cumo deboçon, serie mais feliç de l qu'ha de ser.

Ua de las primas, armanas de Balthazar, chamou-la de parte, i segredou-le:

—Ó nina! staba inda na tua mano dares remedio á desorden d'esta casa…

—Qual remedio?!—preguntou Thereza cun artificial seriadade.

—Diç a tou pae que nun dubidas casar cul mano Balthazar.

—L primo Balthazar nun me quier—replicou eilla, sorrindo.

—Quien te dixe esso, Therezinha?

—Dixe-m'l miu pae.

—Deixa fallar tou pae, que stá zatinado cul amor que te ten. Quieres tu que you le falle?

—Para que?

—Para se remediar d'este modo la çgraça de todos nós.

—Stás a brincar, prima!—redarguiu Thereza.—You hei de ser tua cunhada, quando nun tubir coraçon. Tou mano ten la certeza de que you amo outro home. Querie bibir para eille; mas se quizíren que you morra por eille, abençoarei todos ls mius algozes. Pódes dezir esto al primo Balthazar, i diç-lh'l'antes que te squeça.

—Anton, bamos?!—dixe l bielho.

—Stou promta, miu pae.

Abriu-se la portarie de l mosteiro. Thereza antrou sin ua lagrima. Beisou a mano de sou pae, qu'eille nun ousou recusar-le na persença de las freiras. Abraçou sues primas, cun semblante de regosijo; i, al ancerrar-se la puorta, sclamou, cun grande spanto de las monjas:

—Stou mais libre que nunca. La libardade de l coraçon ye todo.

Las freiras mirórun-se antre si, cumo se oubissen na palabra «coraçon» ua heiresie, ua blasphemia proferida na casa de l Senhor.

—Que diç la nina?!—preguntou la prioreza, fitando-a por cima de ls oclos, i apanhando ne l lenço scarlate la çtillaçon de l'esturrinho.

—Dixe you que me sentie eiqui mui bien, mie senhora.

—Nun diga mie senhora—atalhou la scribana.

—Cumo hei de dezir?

—Diga «nuossa madre prioreza.»

—Pus si, nuossa madre prioreza, dixe you que me sentie eiqui mui bien.

—Mas quien ben para estas casas de Dius nun ben para se sentir bien—tornou la nuossa madre prioreza.

—Nó?!—dixe Thereza cun sincera admiraçon.

—Quien para eiqui ben, nina, ha de mortificar l spirito, i deixar alhá fóra las peixones mundanas. Oura pus! Eiqui stá la nuossa madre mestra de nobiças, la quien cumpete ancaminhal-l'i dirigil-la.

Thereza nun redarguiu: fizo un géstio de respeito á mestra de nobiças, i seguiu l camino que la prelada le iba andicando.

La nuossa madre antrou ne ls sous aposentos, i dixe la Thereza qu'era sue hospeda an quanto alli stubisse; i ajuntou que nun sabie se sou pae scolherie aquelle cumbento ó outro.

—Qu'amporta que seia un ó outro?—dixe Thereza.

—Ye cunforme. Sou pae póde querer que la nina profisse an orde rica de las bentas ó bernardas.

—Profisse!—sclamou Thereza.—You nun quiero ser freira eiqui, nin m'outra parte.

—La senhora ha de ser l que sou pae quizer que seia.

—Freira!? a esso nun póde ninguen oubrigar-me!—recalcitrou Thereza.

—Esso assi ye—retorquiu la prioreza—mas cumo la nina ten de nobiciado un anno, sobra-le tiempo para se habituar l'esta bida, i berá que nun ha bida mais çcansada pa l cuorpo, nin mais saudable pa l'alma.

—Mas la nuossa madre—tornou Thereza, sorrindo, cumo se l'ironia le fusse habitual—yá dixe que l'estas casas ninguen ben para se sentir bien…

—Ye un modo de fallar, nina. Todos tenemos las nuossas mortificaçones i oubrigaçones de córo i de serbícios para que nin siempre l spirito stá bien çpuosto. Oura bés-la-hi. Mas an cumparaçon de l qu'alhá bai pul mundo, l cumbento ye un paraizo. Eiqui nun ha peixones nin cuidados que tiren l somno, nin la buntade de comer, bemdito seia l Senhor! Bibemos uas culas outras, cumo Dius culs anjos. L qu'ua quier, quieren todas. Malas lenguas ye cousa que la nina nun ha d'achar eiqui, nin antriguistas, nin murmuraçones de soalheiro. Emfin, Dius fazerá l que fór serbido. You bou á cosinha buscar la cena de la nina, i yá bolto. Eiqui a deixo cula senhora madre ourganista, que ye ua palomba, i cula nuossa mestra de nobiças, que sabe dezir melhor que you l que ye la birtude m'estas santas casas.

Solo la prioreza boltou cuostas, dixe l'ourganista á mestra de nobiças:

—Que grande ampuostora!

—I que stupida!—acudiu l'outra.—La nina nun se fie m'esta trapalhona, i beija se sou pae le dá outra cumpanha an quanto acá stubir, que la prioreza ye la maior antriguista de l cumbento. Depuis que fizo sessenta annos, falla de las peixones de l mundo cumo quien las conhece por drento i por fóra. An quanto fui nuoba, era la freira que mais scandalos daba na casa; depuis de bielha era la mais ridicula, porque inda querie amar i ser amada; agora, que stá decrepita, anda siempre este mostrengo a fazer missones, i a curar andigestones.

Thereza, anque sue dór, nun pudo reprimir ua risada, lembrando-se de la bida de Dius cun anjos que las mulhiers de l Senhor alli bebian, ne l dezir de la madre prioreza.

Pouco depuis antrou la prelada cula cena, i sahiran las dues freiras.

—Que le parecírun las dues relegiosas que quedórun cula nina?—dixe eilla la Thereza.

—Parecírun-me mui bien.

La bielha çtendiu ls beiços matizados de meandros de sturrinho liquido, i regougou:

—Hun!… stá feito, stá feito!… Inda nun son de las peores; mas, se fússen melhores, nun se perdie nada… Oura bamos a esto, nina; eiqui ten dues piernas de gallinha, i un caldo que l puoden comer ls anjos.

—You nun cómo nada, mie senhora—dixe Thereza.

—Oura essa! nun come nada!? Ha de comer; sin comer ninguen resiste. Peixones!… que las lebe l cochino-sujo!… Las mulhieres ye que quedan logradas, i eilles nun ten que perder!… Que you acá de mi, até al persente, Dius loubado, nun sei l que séian peixones; mas quien ten cincoenta i cinco annos de cumbento, ten muita speriencia de l que bé penar ás outras doidibanas. I para nun ir mais loinge, estas dues, que de laqui sahiran, ten pagado bien l sou tributo á asneira, Dius me perdóe se péco. L'ourganista ten yá ls sous quarenta buonos, i inda bai al locutorio derreter-se an finezas; l'outra, anque ser mestra de nobiças á falta d'outra que quizisse sél-lo, se you le nun andasse cul uolho arriba, stragaba-me las rapazas…

Este eidificante çcurso de caridade fui anterrompido pula madre scribana que benie, palitando ls dientes, pedir á prelada un copinho de cierto bino stomacal cun que todas las nuites era brindada.

—Staba you a dezir l'esta nina las peças que son l'ourganista i la mestra—dixe la prioreza.

—Oh! son pa l que le you prestar! Alhá fúrun ambas pa la cella de la porteira. L'esta hora stá la nina a ser cortada por aquellas lenguas, que nun perdoan la ninguen.

—Baes tu bér se oubes algo, mie flór?—dixe la prelada.

La scribana, cuntente de a misson, fui ampercetibelmente al longo de ls drumitorios até parar a ua puorta que nun bedaba l ruido stridente de las risadas.

Inda assi dezie la prelada la Thereza:

—Esta scribana nun ye mala rapaza: solo ten l defeito de se tomar de la pinguleta; depuis nun ha quien l'ature. Ten ua buona tença, mas gasta todo an bino, i ten ocasiones d'antrar ne l córo a fazer ss, que ye mesmo ua çgraça. Nun ten outro defeito; ye ua alma labada, i amiga de la sue amiga. Ye berdade que ás bezes… (eiqui la prelada argueu-se a scuitar ne ls drumitorios, i fechou por drento la puorta) ye berdade que, ás bezes, quando anda azuratada, dá por palos i por piedras, i çcubre ls defeitos de las sues amigas. A mi yá eilla me assacou un aleibe, dezindo que you, quando sahia a aires, nun iba solo a aires, i andaba por alhá a fazer l que fázen las outras. Fuorte pouca bergonha! Alhá qu'outra fallasse, baia; mas eilla, que ten siempre uns namorados pandilhas que beben cun eilla na grade, esso alhá me custa; mas, emfin, nun ha ninguen purfeito!… Buona rapaza ye eilla… Se nó fusse aquelle maldito bicio…

Cumo tocasse al córo m'esta ocasion, la beneranda prioreza bebiu l segundo calice de l bino stomacal, i dixe la Thereza que l'esperasse un quarto d'hora, qu'eilla iba al córo, i pouco se demorarie. Tenie eilla sahido, quando la scribana antrou a tiempo que Thereza, culas manos abiertas subre la face, dezie an si: «Un cumbento, miu Dius! esto ye que ye un cumbento!»

—Stá sósinha?—dixe la scribana.

—Stou, mie senhora.

—Pus aquella grosseira bai-se ambora, i deixa ua hospeda sósinha? Bien se bé que ye filha de funileiro!… Pus tenie tiempo de tener prática de l mundo, que ten andado por alhá que farte… Pus you habie d'ir al córo; mas nun bou para le fazer cumpanha, nina.

—Baia, baia, mie senhora, que you fico bien sósinha—dixe Thereza, cula sperança de poder zafogar an lagrimas la sue affliçon.

—Nun bou, nó!… La nina eiqui starrecie de médo; mas la prelada nun tarda ahi. Eilla, se póde scapar-se de l córo, nun pára alhá mui tiempo. A apostar qu'eilla le stubo a fallar mal de mi?

—Nó, mie senhora, pul cuntrario…

—Oura diga la berdade, nina! You sei qu'esta ciguonha nun falla bien de ninguen. Para eilla todo son libertinas i bebadas.

—Nada, nó, mie senhora; nada me dixe a respeito de lalguma freira.

—I se dixe, deixal-a dezir. Eilla l bino nun l bebe, suga-lo, ye ua sponja biba. An quanto la libertinaige, tomára you tantos mil cruzados cumo d'amantes eilla ten tenido! Faç alhá ua pequeinha eideia, nina!…

La scribana bebiu un calice de bino de la sue prelada, i cuntinou:

—Faç alhá ua pequeinha eideia! Eilla ye belhissima cumo la sé. Quando you professei yá eilla era bielha cumo agora, cun pouca differença. Oura, you sou freira ha binte i seis annos; calcule la nina quantas arrobas de sturrinho eilla ten atulhado m'aquelles narizes! Pus olhe, quier me creia, quier nó, tengo-le coincido mais dua duzia de chichisbeos, nun fallando ne l padre capellon, qu'esse inda agora le fornece la garrafeira, á nuossa custa, antende-se. Ye ua dissipadora de ls rendimientos de la casa. You, que sou scribana, ye que sei l qu'eilla rouba. You tengo eimmensa pena de bér la nina hospedada an casa d'esta hypocrita. Nun se deixe liebar de las amposturices d'eilla, miu anjinho. You sei que sou pae le mandou fallar, i l'ancarregou de la nun deixar screbir, nin recebir cartas; mas olhe, mie filha, se quizer screbir, you dou-le tinteiro, papel, oubreias i l miu quarto, se para alhá quizer ir screbir. Se ten alguen que le escreba, diga-le que mande las cartas an miu nome; you chamo-me Dionizia de la Eimmaculada Cunceiçon.

—Mui agradecida, mie senhora—dixe Thereza, animada pul oufferecimiento.—Quien me déra poder mandar un recado a ua pobre que mora ne l béco de l…

—L que quizer, nina. You mando alhá lougo que fór die. Steia çcansada. Nun se fie d'alguen, senó de mi. Olhe que la mestra de nobiças i l'ourganista son dues falsas. Nun le deia trela, que, se las admitte á sue cunfiança, stá perdida. Ahi ben la lésma… Fallemos m'outra cousa…

La prelada benie entrando, i la scribana proseguiu assi:

—Nun ha, nun ha nada mais agradable que la bida de l cumbento, quando se ten la fertuna de tener ua prelada cumo la nuossa… Ai! eras tu, nina? Mira, se stibessemos a fallar mal de ti!

—You sei que tu nunca fallas mal de mi—dixe la prelada, piscando l'uolho la Thereza.—Ahi stá essa nina que diga l que you le stube a dezir de las tuas buonas culidades…

—Pus l que you dixe de ti—respundiu soror Dionizia de la Eimmaculada Cunceiçon—nun percisas de preguntar, porque felizmente oubiste l que you staba dezindo. Oxalá que se podisse dezir l mesmo de las outras que çhonran la casa, i trazen eiqui todo antrigado m'ua meada, que ye mesmo cousa de pecado.

—Anton nun baes al córo, neni?—tornou la prioreza.

—Yá agora ye tarde… Tu absolbes-me de la falta, si?

—Absolbo, absolbo; mas dou-te cumo penitencia buberes un copinho…

—De l stomacal?

—Podéra…

Dionizia cumpriu la penitencia, i sahiu para, dezie eilla, deixar la prelada na sue hora d'ouraçon.

Nun delongaremos esta amostra de l'eibangelico i eisemplar bibir de l cumbento, adonde Thadiu de Albuquerque mandára sue filha a respirar l purissimo aire de ls anjos, an quanto se le preparaba crysol, mais depurador de ls sedimientos de l bicio, ne l cumbento de Monchique.

Ancheu-se l coraçon de Thereza d'amargura i nojo m'aquellas dues horas de bida cumbentual. Eignoraba eilla que l mundo tenie de laquillo. Oubira fallar de ls mosteiros cumo dun refugio de la birtude, de l'annocencia i de las speranças eimmorredoiras. Alguas cartas léra de sue tie, prelada an Monchique, i por eillas formára cunceito de l que debie ser ua santa. De laquellas mesmas domenicanas, an cuja casa staba, oubira dezir ás bielhas i debotas fidalgas de Bizeu birtudes, marabilhas de caridade, i até milagres. Que zeilluson tan triste i al mesmo tiempo qu'ancia de fugir de lalli!

La cama de D. Thereza staba na mesma cella de la prioreza an alcoba apartada, cun cortinas de cassa.

Quando la prelada le dixe que podie deitar-se querendo, preguntou-le la nina se poderie screbir la sou pae. La freira respundiu que ne l die seguinte l fazerie, puosto que l senhor Albuquerque ourdenasse que sue filha nun screbisse: assi mesmo, ajuntou eilla, que lh'l nun prohibirie, se tubisse tinteiro i papel na cella.

Thereza deitou-se, i la prelada azinolhou delantre d'un ouratorio, rezando la coróa la meia boç. Se l murmurio de l'ouraçon anfadasse l'hospeda, nun tenerie eilla muita rezon de queixa, por que la debota monja al segundo Padre-Nuosso cabeceaba de modo que yá nun atinou cula purmeira Ábe-Marie. Liebantou-se, cambaleando ua mesura ás eimaiges de l santuario, fui deitar-se, i pegou a ressonar.

Thereza afastou subtilmente las cortinas de l sou quarto, i tirou d'antre l sou fato l tinteiro de tarraxa i l papel.

La lampada de l'ouratorio lançaba un froixo centeilha subre la cadeira, an que Thereza pozera ls sous bestidos. Çceu de la cama, azinolhou al pie de la cadeira, i screbiu la Simon, relatando-le miudamente ls sucessos de laquelle die. La carta remataba assi:

«Nun receies nada por mi, Simon. Todos estes trabalhos me parécen lebes, se ls cumparo al que tenes padecido por amor de mi. La çgraça nun abala a mie firmeza, nin debe antimidar ls tous porjetos. San alguns dies de tempestade, i mais nada. Qualquiera nuoba resoluçon que miu pae tome, dir-t'la-hei lougo podendo, ó quando podér. La falta de las minhas noticias debes attribuil-la siempre al ampossible. Ama-me assi çgraçada, porque me parece que ls çgraçados son ls que mais percisan d'amor i de cunfuorto. Bou bér se puodo squecer-me drumindo. Cumo esto ye triste, miu querido amigo!… Adius.» BIII.

Marianna, la filha de Juan de la Cruç, quando biu sou pae pensar la chaga de l braço de Simon, perdiu ls sentidos. L ferrador riu strondosamente de la fraqueza de la moça, i l'academico achou stranha sensibelidade an mulhier affeita a curar las feridas cun que sou pae benie laureado de todas las feiras i romaries.

—Nun ha inda un anno que me fazirun tres buracos na cabeça, quando you fui á Senhora de ls Remedios la Lamego, i fui eilla que me tosqueou i rapou l casco á nabalha—dixe l ferrador.—Pul que beijo l sangre de l fidalgo dou buolta al stomago de la rapaza!… Stamos anton bien abiados! You tengo acá a mie bida, i querie qu'eilla fusse l'anfermeira de l miu doente…. Sós ó nun sós, rapaza?—dixe eille á filha, quando eilla abriu ls uolhos, cun rostro de corrida de la sue fraqueza.

—Serei cun mui gusto, se l pae quizer.

—Pus anton, moça, se hás d'ir costurar pa la baranda, ben eiqui pa la beira de l senhor Simon. Dá-le caldos a miudo; i trata-le de la ferida; binagre i mais binagre, quando eilla stubir assi a modo de roixa. Cumbersa cun eille, nun l deixes star a malucar, nin escrebir muito, que nun ye bun quando se stá fraco de l miólo. I b. s.la nun tenga aquellas de ceremonia, nin me diga la Marianna—la nina esto, la nina aquillo. Ye—rapaza dá acá un caldo; rapaza, laba-me l braço, dá acá las cumpressas—i nada de politicas. Eilla stá eiqui cumo sue criada, porque you yá le dixe que, se nun fusse l pae de b. s.la, yá eilla ha mui tiempo qu'andaba por ahi ás smolas, ó peor inda. Ye berdade que you podie deixar-le uns bensinhos, ganhos alli a suar na çafra ha dieç annos, afóra uns quatrocientos mil reis qu'heirdei de mie mai, que Dius haba; mas b. s.la bien sabe que, se you fusse á forca ó pula barra fóra, benie la justícia, i tomaba cunta de todo pa las custas.

—Se bocemecé ten ua casinha soffrible—atalhou Simon—póde, querendo, casar la sue filha m'ua buona casa de laboira.

—Assi eilla quizisse. Maridos nun le faltan; até l'alferes de l'eigreija la querie, se you le fazisse doaçon de todo, que pouco ye, mas inda bal quatro mil cruzados buonos; l causo ye que la moça nun ten querido casar, i you, a fallar la berdade, sou solo i mais eilla, i tamben nun tengo grande buntade de quedar sin esta cumpanha, para quien trabalho cumo mouro. Se nun fusse eilla, fidalgo, muita asneira tenie you feito! Quando bou ás feiras ó romaries, se a lebo cumigo, nun bato, nin apanho; ando sósinho, ye desorden cierta . La rapaza yá conhece quando la pinga me sobe al capacete de l'alambique, pucha-me pula jaqueta, i por buns modos pon-me fóra de l'arraial. Se alguen me chama para buber mais un quartilho, eilla nun me deixa ir, i you acho grácia á oubediencia cun que me deixo guiar pula moça, que me piede que nun baia por alma de la mai. You acá, an eilla me pedindo por alma de a mie santa mulhier, yá nun sei de que freguezia sou.

Marianna oubia l pae, scondendo meio rostro ne l sou albissimo mandil de lino. Simon staba-se gosando na simpleza de laquelle quadro rustico, mas sublime de poesie i naturalidade.

Juan de la Cruç fui chamado para ferrar un cabalhlo, i çpediu-se m'estes tenermos:

—Tengo dezido, rapaza; eiqui t'antrego l nuosso doente: trata-lo cumo quien ye, i cumo se fusse tou armano ó marido.

L rostro de Marianna acereijou-se quando aquella ultima palabra sahiu, natural cumo todas, de la bóca de sou pae.

La moça quedou costielhada al batente de l'alcoba de Simon.

—Nun fui nada buona esta praga que le cahiu an casa, Marianna!—dixe l'academico—Fazíren- na anfermeira d'un doente, i pribáren-na talbeç d'ir costurar na sue baranda, i cumbersar culas pessonas que passan….

—Que se me dá a mi d'esso!—respundiu eilla, sacudindo l mandil, i baixando l coç al logar de la cintura cun anfantil grácia.

—Sente-se, Marianna; sou pae dixe-le que se sentasse… Baia buscar la sue costura, i deia-me de lalli ua fuolha de papel i un lapis que stá na carteira.

—Mas l pae tamben me dixe que l nun deixasse screbir…—replicou eilla, sorrindo.

—Pouco, nun faç mal. You screbo solo alguas linhas.

—Beija alhá l que faç…—tornou eilla, dando-le l papel i l lapis—Olhe se algua carta se perde, i se çcubre todo…

—Todo, l qué, Marianna? Pus sabe algo?!

—Era perciso que you fusse tola. You nun le dixe yá que sabie de la sue amisade a ua nina fidalga de la cidade?

—Dixe; mas que ten esso?

—Acunteciu l que you receaba. B. s.la stá ahi ferido, i to la giente falla m'uns homes qu'apparecírun muortos.

—Que tengo you culs homes qu'apparecírun muortos?

—Para que stá a fingir-se de nuobas?! Pus you nun sei qu'esses homes éran criados de l primo de la tal senhora? Parece que b. s.la çcunfia de mi, i stá a querer guardar un segredo que you tomára que ninguen soubisse, para que miu pae i l senhor Simon nun téngan alguns maiores trabalhos…

—Ten rezon, Marianna, you nun debie sconder de si l malo ancuontro que tubimos…

—I Dius querga que seia l'ultimo!… Tanto tengo pedido al Senhor de ls Passos que le deia remedio a essa peixon!… L peor feturo you qu'inda stá por passar…

—Nó, nina, esto acaba assi: you bou para Coimbra, lougo que steia buono, i la nina de la cidade queda an sue casa.

—Se assi fór, yá prometti dous arrateis de céra al Senhor de ls Passos; mas nun me diç l coraçon que b. s.la faga l que diç…

-Mui agradecido le stou-dixe Simon commobido—pul bien que me zeia. Nun sei l que le fiç para le merecer la sue amisade.

—Basta bér l que sou paesinho fizo pul miu—dixe eilla, limpando las lagrimas.—L que serie de mi, se me eille faltasse, i se fusse á forca cumo to la giente dezie!… You era inda mui nuoba quando eille staba na anxobia. Tenerie treze annos; mas staba resolbida a atirar-me al poço, se eille fusse cundemnado á muorte. Se l degradassen, anton iba cun eille, iba morrer adonde eille fusse morrer. Nun ha die nanhun que you nun peça la Dius que deia la sou pae tantos prazeres cumo strellas ten l ceo. Fui de proposito á cidade para beisar ls pies la sue mãesinha, i bi sues manas, i ua, qu'era la mais nuoba, dou-me ua saia de lapin, que you inda alli tengo guardada cumo ua reliquia. Depuis, cada beç qu'iba á feira, daba ua grande buolta para bér se acertaba d'ancontrar la senhora D. Ritenie á janella; i muitas bezes bi l senhor Simon. I talbeç nun saba que you staba a buber na fuonte, quando b. s.la, ha dous para tres annos, dou muita pancada ne ls criados, qu'era mesmo un reboliço que parecie la fin de l mundo. You bin cuntar al pae, i eille até cahiu al suolo a dar risadas cumo un doido… Depuis nunca mais l bi senó quando b. s.l'antrou cul tio de Coimbra; mas yá sabie que benie para esta çgraça, porque tenie tenido un suonho, an que bie mui sangre, i you staba a chorar, porque bie ua pessona mui mie amiga a cahir m'ua fóia mui atiradeira…

—Esso son suonhos, Marianna…

—San suonhos, son; mas you nunca sonhei nada que nun acuntecisse. Quando miu pae matou l'almocrebe, tenie you sonhado que l bie a dar un tiro m'outro home; antes de mie mai morrer, acordei you a chorar por eilla, i mais inda bibeu dous mezes… La giente de la cidade ri-se de ls suonhos; mas Dius sabe l qu'esto ye… Ahi ben miu pae… Senhor de ls Passos! nun baia ser algua mala nuoba!…

Juan de la Cruç antrou cun ua carta que recebéra de la pobre de l questume. An quanto Simon leu la carta scrita de l cumbento, Marianna fitou ls sous grandes uolhos azues ne l rostro de l'academico, i la cada cuntraçon de la frunte d'eille, angustiaba-se-le l'eilla l coraçon. Nun tubo mano de la sue ancia, i preguntou:

—Ye noticia mala!

—Tu sós mui atrebida, rapaza!—dixe Juan de la Cruç.

—Nun ye, nó—atalhou l studante.—Nun ye mala la noticia, Marianna. Senhor Juan, deixe-me tener na sue filha ua amiga, que ls çgraçados ye que saben abaluar ls amigos.

—Esso ye berdade; mas you nun me atrebia a preguntar l que la carta diç.

—Nin you preguntei, miu pae; fui porque me pareciu que l senhor Simon staba afflito quando lia.

—I nun se anganhou—tornou l doente, buoltando-se pa l ferrador.—L pae arrastrou Thereza al cumbento.

—Siempre ye patife d'ua beç!—dixe l ferrador, fazendo culs braços anstintibamente un mobimiento de quien aperta antre las manos un cachaço. N'este lance un ouserbador perspicaç berie luzir ne ls uolhos de Marianna un claran d'annocente alegrie.

Simon sentou-se, i screbiu subre ua cadeira, que Thereza spontaneamente le chegou, dezindo:

—An quanto scribe, bou mirar pul caldinho, que stá a ferber.

«Ye necessairo arrincar-te de lahi—dezie la carta de Simon.—Esse cumbento ha de tener ua eibasiba. Percura-la, i diç-me la nuite i l'hora an que debo asperar-te. Se nun podéres fugir, essas puortas han d'abrir-se delantre de a mie cólera. Se de lahi te mandáren para outro cumbento mais loinge, abisa-me, que you eirei sósinho, ó acumpanhado, roubar-t'al camino. Ye andispensable que te refaças d'animo para te nun assustáren ls arrojos de a mie peixon. Sós mie; nun sei de que me sirbe la bida se la nó sacrificar a salbar-te. Creio an ti, Thereza, creio. Ser-me-has fiel na bida i na muorte. Nun soffras cun paciencia; luta cun heiroismo. La submisson ye ua eignomenia, quando l poder paternal ye ua affronta. Scribe-me a to l'hora que puodas. You stou quasi buono. Diç-me ua palabra, chama-me, i you sentirei que la perda de l sangre nun diminue las fuorças de l coraçon.»

Simon pediu la sue carteira, tirou denheiro an prata, dou-lo al ferrador, i recommendou-le que l'antregasse á pobre cula carta.

Depuis quedou relendo la de Thereza, i recordando-se de la repuosta que déra.

Mestre Juan fui á cosinha, i dixe la Marianna:

—Çcunfio d'ua cousa, rapaza.

—Que ye, miu pae?

—L nuosso doente stá sin denheiro.

—Porquei? l pae cumo sabe esso?

—Ye qu'eille pediu-me la carteira para tirar denheiro, i eilla pezaba tanto cumo ua bexiga de cochino chena de bento. Esto bole-me acá por drento! Querie oufferecer-le denheiro, i nun sei cumo ha de ser…

—You pensarei m'esso, miu pae—dixe Marianna refletindo.

—Pus si; cogita alhá tu, que tenes melhores eideias que you.

—I se l pae nun quizer bolir ne ls sous quatrocientos, you tengo aquelle denheiro de ls mius bezerros; son onze moedas d'ouro menos un quarto.

—Pus fallaremos: pensa tu ne l modo d'eille aceitar sin remorsos.

Remorsos, na lenguaige pouco castigada de mestre Juan, era synonimo de scrupulos ó repugnancia.

Fui Marianna liebar l caldo la Simon, que lh'l rejeitou cumo çtrahido an perfundo scismar.

—Pus nun toma l caldinho?—dixe eilla cun tristeza.

—Nun puodo, nun tengo buntade, nina; será lougo. Deixe-me sósinho algun tiempo; baia, baia; nun passe l sou tiempo al pie d'un doente aborrecido.

—Nun me quier eiqui? eirei, i buoltarei quando b. s.a chamar.

Dezira esto Marianna culs uolhos la rebíren lagrimas.

Simon notou las lagrimas, i pensou un momiento na dedicaçon de la móça; mas nun le dixe palabra algua.

I quedou pensando na sue spinhosa situaçon. Debian d'ocorrer-le eideias afflitibas, que ls romancistas ralas bezes attribuen als sous heiroes. Ne l romance todas las crises se splican, menos la crise eignobil de la falta de denheiro. Antenden ls nobellistas que la materie ye baixa i plebea. L stylo bai de mala buntade para cousas razas. Balzac falla mui an denheiro; mas denheiro a milhones: nun conheço, ne ls cincoenta libros que tengo d'eille, un galana m'un antre-ato de la sue tragedie a scismar ne l modo d'arranjar ua quantie cun que pague al alfaiate, ó se zambarace de las rédes qu'un usurario le lança, zde la casa de l juiç de paç a todas las squinas, d'adonde l'assaltan l capital i juro d'uitenta por ciento. D'esto ye que ls mestres an romances se scapan siempre. Bien saben eilles que l'antresse de l leitor se gela a passo eigual que l'heiroe se ancolhe nas proporçones d'estes heroesinhos de botequin, de quien l leitor dinheiroso foge por anstinto, i l'outro foge tamben, porque nun ten que fazer cun eille. La cousa ye bilmente prosaica, de to l miu coraçon l cunfesso. Nun ye guapo l deixar la giente bulgarisar-se l sou heiroe a punto de pensar na falta de denheiro, un momiento depuis que screbiu á mulhier stremecida ua carta, cumo aquella de Simon Botelho. Quien la lésse dirie que l rapaç tenie postadas, an differentes staçones de las stradas de l paiç, carroças i folgadas parelhas de mulas, para trasportáren la Paris, la Beneza, ó al Japon la bella fugitiba! Las stradas, m'aquelle tiempo, debian ser buonas para esso; mas nun tengo la certeza de qu'houbíssen stradas pa l Japon. Agora creio qu'ha, porque me dízen qu'ha todo.

Pus you yá les fiç saber, leitores, pula bóca de mestre Juan, que l filho de l corregedor nun tenie denheiro. Agora les digo qu'era an denheiro qu'eille scismaba quando Marianna le trouxe l caldo rejeitado.

La miu bér, debian attribulal-lo estes pensamientos:

Cumo pagarie la spitalidade de Juan de la Cruç?

Cun qu'agradecerie ls zbelos de Marianna?

Se Thereza fugisse, cun que recursos proberie á susistencia d'ambos!

Oura, Simon Botelho sahira de Coimbra cula sue mesada, que nun era grande, i quasi lh'l'absorbéra l'aluguel de la cabalhgadura, i la groseta generosa que déra al arreiro, la quien debie l coincimiento de l prestante ferrador.

Las reliquias d'esse denheiro déra-las eille á portadora de la carta m'aquelle die. Mala situaçon!

Lembrou-se de screbir á mai. Que le dirie eille? Cumo splicarie la sue residencia m'aquella casa? D'este modo nun eirie eille dar andicios de la muorte mysteriosa de ls dous criados de Balthazar Coutico?

Para alhá de que, sobeijamente sabie eille que sue mai l nun amaba; i, a mandar-le algun denheiro an segredo, serie scassamente l necessario pa la jornada até Coimbra. Péssima situaçon!

Cansado de pensar, faboreciu-lo la probidencia de ls anfelizes cun un somno perfundo.

I Marianna antrára pie ante pie na sala, i oubindo-le la respiraçon alta, abinturou-se a antrar na alcoba. Lançou-le un lenço de cassa subre l rostro, an ruoda de l qual zumbia un anxame de moscas. Biu la carteira subre ua banqueta qu'adornaba l quarto, pegou d'eilla, i sahiu pie ante pie. Abriu la carteira, biu papeis, que nun soube lér, i m'un de ls repartimientos dues moedas de seis bintenes. Fui restituir la carteira al sou logar, i tomou d'un cabide las calças, colléte, i jaqueta á heispanhola, de l'hospede. Eisaminou ls bolsos, i nun ancuontrou un ceitil.

Retirou-se para un canto scuro de l sobrado, i meditou. Stubo meia hora assi, i meditaba angustiada la nobre rapaza. Depuis argueu-se de golpe, i cumbersou longo tiempo cul pae. Juan de la Cruç scutou-la, cuntrariou-la; mas iba de bencida siempre pulas replicas de la filha; até que, la final, dixe:

—Fazerei l que dizes, Marianna. Dá-me acá l tou denheiro, que nun bou agora liebantar la piedra de la lume para bolir ne l caixote de ls quatrocientos mil reis. Tanto faç un cumo outro: tou ye eille to.

Marianna dou-se priessa an ir á arca, d'adonde tirou ua bolsa de lino cun denheiro an prata, i alguns cordones, anneis i arrecadas. Guardou l sou ouro m'ua boceta, i dou la bolsa al pae.

Juan de la Cruç apparelhou l'eigoa, i sahiu. Marianna fui pa la sala de l doente.

Acuordou Simon.

—Nun sabe!?—sclamou eilla cun semblante antre alegre i assustado, purfeitamente cuntrafeito.

—Que ye, Marianna?

—Sue mãesinha sabe que b. s.l'eiqui stá.

—Sabe?! esso ye ampossible! quien lh'l dixe?

—Nun sei; l que sei ye qu'eilla mandou chamar miu pae.

—Esso spanta-me!… I nun me screbiu?

—Nó, senhor!… Agora me lembro que talbeç eilla soubisse que l senhor eiqui stubo, i cuide que yá nun stá, i por esso le nun screbiu… Poderá ser?

—Poderá; mas quien lh'l dirie!? Se esto se sabe, anton puoden suspeitar de la muorte de ls homes.

—Póde ser que nó; i inda que çcunfien, nun ha testemunhas. L pae dixe que nun tenie médo nanhun. L que fór, soará. Nun steia agora a scismar m'esso… Bou-le buscar l caldinho, si?

—Baia, se quier, Marianna. L ceu deparou-me an si l'amisade dua armana.

Nun achou la moça na sue alegre alma palabras an repuosta á doçura que l rostro de l mancebo sprimira.

Bieno cul «caldinho» diminuitibo que la rhetorica d'ua lenguaige meiga approba; mas contra l qual protestaba l'ancha i atiradeira malga branca, a par de la trabiessa cun meia gallinha loira de gorda.

—Tanta cousa!—sclamou, sorrindo, Simon.

—Coma l que podér—dixe eilla córando.—You bien sei que ls senhores de la cidade nun comen an malgas tamanhas, mas you nun tenie outra mais pequeinha, i coma sin nojo, qu'esta nunca serbiu, que la fui you cumprar á loija, por pensar que b. s.la nun quizera honten comer por se atrigar de l'outra.

—Nó, Marianna, nun seia anjusta, you nun comi honten pula mesma rezon que nó cómo agora: nun tenie, nin tengo buntade.

—Mas coma por you le pedir… Perdóe l miu atrebimiento… Faga de cunta que ye ua sue armana que le piede. Inda agora me dixe…

—Que l ceu me daba an si l'amisade d'ua armana…

—Pus ahi stá…

Simon achou tan necessario á sue cunserbaçon l sacrificio, cumo al cuntentamiento de la carinhosa Marianna. Passou-le na minte, sin selombra de baidade, la cunjetura de qu'era amado de laquella dóce creatura. Antre si dixe que serie ua crueza amostrar-se conhecedor de tal affeiçon, quando nun tenie alma para lh'a premiar, nin para le mentir. Assi mesmo, bien loinge de se affligir, lisongeában-lo ls zbelos de la gentil moça. Ninguen sente an si l péso de l'amor qu'anspira i nun cumparte. Nas maximas affliçones, nas derradeiras horas de l coraçon i de la bida, ye grato inda sentir-se amado quien yá nun póde achar ne l'amor diberson de las penas, nin soldar l'ultimo filo que se stá partindo. Proua ó ansaciabelidade de l coraçon houmano, seia l que fór, ne l'amor, que ne ls dan, ye que nós graduamos l que balemos an nuossa cunsciencia.

Nun çprazie, antoce, l'amor de Marianna al amante apaixonado de Thereza. Esto será culpa ne l sebero tribunal de las minhas leitoras; mas, se me deixan tener oupenion, la culpa de Simon Botelho stá na fraca natureza, que ye to galas ne l ceu, ne l mar, i na tierra, ye to ancoherencias, absurdezas, i bicios ne l'home, rei de la creaçon chamado! IX.

Dues horas se detibera Juan de la Cruç fóra de casa. Chegou quando la curjidade de l studante era yá soffrimiento.

—Stará sou pae préso?!—dezira eille la Marianna.

—Nun m'l diç l coraçon, i l miu coraçon nunca me anganha—respundéra eilla.

I Simon replicára:

—I que le diç l coraçon a miu respeito, Marianna? Ls mius trabalhos quedaran eiqui?

—Bou-le dezir la berdade, senhor Simon… mas nun digo…

—Diga, que lh'l peço, porque tengo fé ne l bun anjo que falla an sue alma. Diga…

—Pus si… L miu coraçon diç-me que ls sous trabalhos inda stan ne l coméço…

Simon oubiu-l'attentamente, i nun respundiu. Assombrou-le l'animo esta eideia torba, i affrontosa á singela rapaza:—«Pensará eilla an me zbiar de Thereza para se fazer amar?»

Pensaba assi, quando chegou l ferrador.

—Eiqui stou de buolta—dixe eille cun semblante festibo—Sue mai mandou-me chamar…

—Yá sei… I cumo soube eilla que you staba eiqui?

—Eilla sabie que l fidalgo stubira acá; mas cuidaba que b. s.la yá tenie ido para Coimbra. Quien lh'l dixe nun sei, nin preguntei; porque a ua pessona de respeito nun se fázen preguntas, dezie miu pae. Dezie eilla que sabie la fin la que l senhor benira sconder-se eiqui. Ralhou algo; mas you, acá cumo pude, acommodei-la, i nun ha nobidade. Preguntou-me l que staba l nino fazendo eiqui depuis que la fidalguinha fóra pa l cumbento. Dixe-le que b. s.la staba adoentado d'ua quéda que dira de l cabalhlo ambaixo. Tornou eilla a preguntar se l senhor tenie denheiro; i you dixe que nun sabie. I bai eilla fui drento, i boltou de lahi a pouco cun este ambrulho, para you le antregar. Ahi l ten tal i qual; nun sei quanto ye.

—I nun me screbiu?

—Dixe que nó podie ir á scribaninha, porque staba alhá l senhor corregedor—respundiu cun firmeza mestre Juan—i tamben me recommendou que nun le screbisse b. s.la, senó de Coimbra, porque, se sou pae soubisse que l nino acá staba, iba todo razo alhá an casa. Oura ahi stá.

—I nun le fallou ne ls criados de Balthazar?

—Nin un pio!.. Alhá na cidade ninguen yá fallaba m'esso hoije.

—I que le dixe de la senhora D. Thereza?

—Nada, senó qu'eilla fóra pa l cumbento. Agora, deixe-me ir amantar l'eigua, que stá a scorrer an filo. Ó rapaza, traç-me acá la manta.

An quanto Simon cuntaba onze moedas menos un quartico, marabilhado de la stranha liberalidade, Marianna, abraçando l pae ne l repartimiento besinho de la casa, sclamaba:

—Arranjou mui bien a mintira !…

—Ó rapaza, quien mentiu fuste tu! Aquillo alhá l'arranjeste tu cun essa tua cabecinha! Mas la cousa sahiu al pintar, hein? Eille comiu-la que nin cunfeitos! Anda alhá, que quedeste sin ls bezerros; mas alhá benerá tiempo an qu'eille te deia buis a troco de ls bezerros.

—You nun fiç esto por antresse, miu pae…—atalhou eilla resentida.

—Mira l milagre! esso sei you; mas, cumo diç alhá l ditado, quien sembria colhe.

Marianna quedou pensatiba, i dezindo antre si:—Inda bien, qu'eille nun póde pensar de mi l que miu pae pensa. Dius sabe que nun tengo speranças nanhues antresseiras ne l que fiç.

Simon chamou l ferrador, i dixe-le:

—Miu caro Juan, se you nun tubisse denheiro, aceitaba sin repugnancia ls sous fabores, i creio que bocemecé m'ls fazerie sin sperança de ganhar cun eilles; mas cumo recebi esta quantie, ha de cunsentir que you le deia parte d'eilla pa ls mius alimientos. Motibos de gratidon la debedas, que se nun pagan, inda me quedan muitos para nunca me squecer de si, i de la sue buona filha. Tome este denheiro.

—Las cuntas fázen-se ne l fin—respundiu l ferrador, retirando a mano—i ninguen ne ls ha d'oubir, se Dius quizer. Percisando you de denheiro acá bengo. Por oura, inda stá la capoeira chena de gallinhas, i l pan coze-se todas las sumanas.

—Mas aceite—anstou Simon—i deia-le l'applicaçon que quizer.

—An mie casa ninguen dá leis senó you—replicou l mestre Juan, cun simulado anfadamiento—Guarde alhá l sou denheiro, fidalgo, i nun fallemos mais m'esso, se quier que l negocio baia dreito até al fin. I bito-serio!

Ne ls cinco susequentes dies recebiu Simon regularmente cartas de Thereza, uas resignadas i cunfortadoras, outras scritas na biolencia sasperada de la suidade. Nua dezie:

«Miu pae debe saber que stás ahi, i an quanto ahi stubires, de cierto me nun tira de l cumbento. Serie buono que fusses para Coimbra, i deixassemos squecer a miu pae ls ultimos acuntecimientos. Senó, miu querido sposo, nin eille me dá libardade, nin you sei cumo hei de fugir d'este anfierno. Nun fazes eideia de l que ye un cumbento! Se you podisse fazer de l miu coraçon sacrificio la Dius, tenerie de percurar ua atmosphera menos biciosa qu'esta. Creio qu'an to la parte se póde ourar i ser birtuosa, menos m'este cumbento.»

N'outra carta sprimia-se assi: «Nun me zampares, Simon, nun baias para Coimbra. You receio que miu pae me querga mudar d'este cumbento para outro mais rigoroso. Ua freira me dixe que you nun quedaba eiqui; outra positibamente me affirmou que l pae deligenceia a mie ida para un cumbento de l Porto. Subre todo, l que me aterra, mas nun me dobra, ye saber you que l'antento de l pae ye fazer-me professar. Por mais qu'eimagine biolencias i tyrannias, nanhue beijo capaç de me arrincar ls botos. You nun puodo professar sin ser nobiça un anno, i ir la preguntas tres bezes; hei de respunder siempre que nó. Se you podisse fugir de laqui!… Honten fui á cérca, i bi alhá ua puorta de carro que dá pa l camino. Soube qu'alguas bezes aquella puorta se abre para entráren carros de lenha; mas anfelizmente nun se torna a abrir até al principio de l'ambierno. Se nun poder antes, miu Simon, fugirei m'esse tiempo.»

Tubírun antretanto buono i promto sito las deligencias de Thadiu de Albuquerque. La prelada de Monchique, relegiosa de summas birtudes, cuidando que la filha de sou primo mui de sue deboçon i amor la Dius, se recolhia al mosteiro, preparou-le casa i cungratulou-se cula sobrina de tan piedosa resoluçon. La carta cungratulatoria nun la recebiu Thereza, porque benira á mano de sou pae. Cuntenie eilla reflexones tendentes la zbanecél-la de l proposito, se algun çgosto passageiro l'ampellia á amprudencia de percurar un refugio adonde las peixones se sacerbában mais.

Tomadas todas las precauçones, Thadiu de Albuquerque fizo abisar sue filha de que sue tie de Monchique la querie tener an sue cumpanha algun tiempo, i que la partida tenerie logar na madrugada de l seguinte die.

Thereza, quando recebiu la surprendente nuoba, yá tenie ambiado la carta de laquelle die la Simon. An sue afflitiba perplexidade, resolbiu fazer-se doente, i tan febril staba de las commoçones, que çpensaba l'artificio. L bielho nun querie trasigir cula malina; mas l medico de l mosteiro reagiu contra la çhumanidade de l pae i de la prioreza antressada na biolencia. Quiç Thereza m'essa nuite screbir la Simon; mas la criada de la prelada, oubedecendo ás suspeitas de l'ama, nun zamparou la cabeceira de l leito de l'anferma. Era causa l'esta espionaige tener dezido la scribana, m'nma hora de mala digeston de laquelle bino stomacal, que Thereza passaba las nuites an ouraçon mental, i tenie correspondencia cun un anjo de l cielo por anterbençon d'ua mendiga. Alguas relegiosas tenien bisto la mendiga ne l páteo de l cumbento sperando l'esmola de Thereza; mas cuidórun qu'era aquella pobre ua deboçon de la nina. Las palabras ironicas de la scribana fúrun commentadas, i la mendiga recebiu orde de sahir de la portarie. Thereza, m'un ampeto d'angustia, quando tal soube, correu a ua janella, i chamou la pobre, que se retiraba assustada, i lançou-le al pateo un belhete cun estas palabras: «Ye ampossible la nuossa correspondencia. Bou ser tirada de laqui para outro cumbento. Spera an Coimbra noticias minhas.» Esto fui debrebe al coincimiento de la prioreza, i lougo, ás ordes d'eilla, partiu l'hortelon ne l'ancalço de la pobre. L'hortelon seguiu-l'até fóra de puortas, spancou-la, tirou-le l belhete, i fui de l cumbento apersental-lo la Thadiu de Albuquerque. La mendiga nun retrocediu; caminou la casa de l ferrador, i cuntou la Simon l'acuntecido.

Simon lançou-se fóra de l leito, i chamou Juan de la Cruç. N'aquelle aperto querie oubir ua boç, querie poder chamar amigo a un home, que le stendisse mano capaç d'apertar l cabo d'un punhal. L ferrador oubiu la storia, i dou l sou boto: «asperar até bér». Simon repelliu la prudencial frieza de l cunfidente, i dixe que partie para Bizeu eimmediatamente.

Marianna staba alli; oubira la cunfidencia, i achára acertada l'oupenion de sou pae. Bendo, mas, l'ampaciencia de l'hospede, pediu licença para fallar adonde nun era chamada, i dixe:

—Se l senhor Simon quier, you bou á cidade, i percuro ne l cumbento la Brito, que ye ua rapaza mie coincida, moça d'ua freira, i dou-le ua carta sue para antregar á fidalga.

—Esso ye possible, Marianna?!—sclamou Simon, a punto d'abraçar la moça.

—Pus anton!—dixe l ferrador—l que póde fazer-se, faç-se. Bai-te bestir, rapaza, que you bou botar l'albardon á égua.

Simon sentou-se a screbir. Tan ambaralhadas le acudian las eideias, que nun atinaba a formar l zeignio mais probeitoso á situaçon d'ambos. Al cabo de longa bacillaçon, dixe la Thereza que fugisse á hora de l die, quando la puorta stubisse abierta, ó biolentasse la porteira a abrir-lh'la. Dezie-le que marcasse eilla l'hora de l die seguinte an qu'eille la debie asperar, cun cabalhgaduras pa la fuga. An recurso stremo, promettie assaltar cun homes armados l mosteiro, ó ancendial-lo para se abriren las puortas. Este porgramma era l mais parecido cul spirito de l'academico: an bibo fuogo staba aquella pobre cabeça! Cerrada la carta, ampeçou a passear an torcicolos, cumo se oubedecisse a zamcontrados ampulsos. Ancrababa las unhas na cabeça, i arrincaba ls cabellos m'eillas. Marraba cumo ciego contra las paredes, i sentaba-se un momiento para arguer-se de mais furioso ampeto. Machinalmente aferraba de las pistolas, i sacudie ls braços bertiginosos. Abria la carta para relél-la, i staba a punto de rasgal-la, cuidando qu'eirie tarde, ó nun le chegarie ás manos. N'este cunflito de cuntrarios porjetos, antrou Marianna, i mui allucinado debie de star Simon para le nun dar fé de las lagrimas.

L que tu soffrias, nobre coraçon de mulhier pura! Se l que fazes por esse moço ye gratidon al home que salbou la bida de tou pae, que rala birtude la tua! Se l'amas, se por le dar allebio ás dóres, tu mesma le zampeces l camino por adonde t'eille ha de fugir para siempre, que nome darei á tua birtude! qu'anjo te fadou l coraçon pa la santidade d'un ouscuro martyrio!

—Stou promta, dixe Marianna.

—Eiqui ten la carta, mie buona amiga. Faga mui por nun benir sin repuosta—dixe Simon, dando-le cula carta un ambrulho de denheiro.

—I l denheiro tamien ye pa la senhora?—dixe eilla.

—Nó, ye para si, Marianna: cumpre un annel.

Marianna tomou la carta, i boltou debrebe las cuostas, para que Simon le nun bisse l géstio de çpeito, se nun çpréso.

L'academico nun ousou ansistir, bendo-a apressar-se na çcida pa l quinteiro, adonde l ferrador anfreaba l'eigua.

—Nun le chegues mui cula bara—dixe Juan de la Cruç la Marianna, que, d'un pulo, se assentou ne l'albardon, cubierto d'ua colxa scarlate.—Tu baes amarella cumo cidra, moça!—sclamou eille reparando na pallideç de la moça—Tu que tenes?

—Nada; qu'hei de you tener?! deia-me acá la bara, miu pae.

L'eigua partiu la galope, i l ferrador, ne l meio de la strada, a reber-se na filha i na eigua, dezie an soliloquio, que Simon oubira:

—Bales tu mais, rapaza, que quantas fidalgas ten Bizeu! Pula mais pintada nun daba you a mie eigua; i, se acá benisse l Mira-Molin de Marrocos pedir-me la filha, ls diabos me leben se you lh'la daba! Esto ye que son mulhieres, i l mais ye ua storia! X.

Apeou Marianna defronte de l mosteiro, i fui á portarie chamar la sue amiga Brito.

—Que buona moça!—dixe l padre capellon, que staba ne l ralo lateral de la puorta, praticando cula prioreza, ácerca de la salbaçon de las almas, i d'uas ancoretas de bino de l Pinhon, qu'eille recebéra m'aquelle die, i de l qual yá tenie angarrafado un almude para tonisar l stomago de la prelada.

—Que buona moça!—tornou eille, cun un uolho m'eilla i outro ne l ralo, adonde la ciumosa prioreza se staba remordendo.

—Deixe alhá la moça, i diga quando ha d'ir la serbente buscar l bino.

—Quando quizer, senhora prioreza; mas repare bien ne ls uolhos, ne l feitio, m'aquelle to de la rapaza!

—Pus repare l senhor padre Juan—replicou la freira—que you tengo mais que fazer.

I retirou-se cul coraçon mal-ferido, i l queixo superior scorrendo lagrimas… de simonte.

—D'adonde ye bocemecé?—dixe brandamente l padre capellon.

—Sou de l'aldé—respundiu Marianna.

—Esso beijo you; mas de qu'aldé ye?

—Nun me cunfesso agora.

—Mas nun fazerie mal se se cunfessasse a mi, nina, que sou padre.

—Bien beijo.

—Que malo genio ten!…

—Ye esto que bé.

—Quien percura acá ne l cumbento?

—Yá dixe alhá para drento quien percuro.

—Marianna! sós tu?! Anda acá!

La moça fizo ua cortezia de cabeça al padre capellon, i fui al locutorio d'adonde benie aquella boç.

—You querie fallar comtigo an particular, Joaquina—dixe Marianna.

—You bou bér se arranjo ua grade: spera ahi.

L padre tenie sahido de l pateo, i Marianna, an quanto speraba, eisaminou, ua a ua, las janellas de l mosteiro. N'ua de las janellas, atrabeç de las rexas de fierro, biu eilla ua senhora sin habito.

—Será aquella?—preguntou Marianna al sou coraçon, que palpitaba—Se you fusse amada cumo eilla!…

—Sobe aquellas scadinhas, Marianna, i entra na purmeira puorta de l corredor, que you alhá bou—dixe Joaquina.

Marianna dou alguns passos, olhou outra beç pa la janella adonde bira la senhora sin habito, i repetiu inda:

—Se you fusse amada cumo eilla!…

Mal antrou na grade, dixe á sue amiga:

—Mira alhá, Joaquina, quien ye ua nina mui branca, alba cumo leite, que staba alli agora m'ua janella?

—Serie algua nobiça, qu'ha dues acá mui guapas.

—Mas eilla nun tenie bestimenta nanhue de freira.

—Ah! yá sei: ye la D. Therezinha Albuquerque.

—Anton nun me anganhei—dixe Marianna, pensatiba.

—Pus tu conhecel-la?

—Nó; mas por amor d'eilla ye que you acá bin fallar comtigo.

—Anton que ye?! Que tenes tu cula fidalga?

—You, acá por mi, nada; mas conheço ua pessona que le quier muito.

—L filho de l corregedor?

—Esse mesmo.

—Mas esse stá an Coimbra.

—Nun sei se stá, nin se nó. Fazes-me tu un fabor?

—Se you poder…

—Pódes… You querie fallar cun eilla.

—Ó dianho! esso nun sei se poderá ser, porque la trazen las freiras ambaixo d'uolho, i eilla bai-se ambora ámanhana.

—Para adonde bai?

—Bai para outro cumbento, nun sei se de Lisboua, se de l Porto. Ls bahus yá stan preparados, i eilla stá muorta por sahir. I tu que le quieres?

—Nun t'l puodo dezir, porque nun sei… Querie dar-le un papel… Faç cun qu'eilla acá benga, que you dou-te chita para un bestido.

—Cumo tu stás rica, Marianna!…—atalhou, rindo, Joaquina—You nun quiero la tua chita, rapaza. Se you podér dezir-le que benga, sin qu'alguen me ouça, digo-lh'l. I agora ye buona maré, porque tocou al córo…. Deixa-me alhá ir.

Joaquina sahiu-se bien de la difficil commisson. Thereza staba sósinha, absorbida a scismar culs uolhos fitos ne l punto adonde bira Marianna.

—La nina faç fabor de benir cumigo depressinha?—dixe-le la criada.

Seguiu-la Thereza, i antrou na grade, que Joaquina fechou, dezindo:

—L mais brebe que puoda bata por drento para you le abrir la puorta. Se preguntáren por b. s.la, digo-le que la nina stá ne l mirante.

La boç de Marianna tremia, quando D. Thereza le preguntou quien era.

—Sou ua portadora d'esta carta para b. s.la

—Ye de Simon!—sclamou Thereza.

—Si, mie senhora.

—La reclusa leu cumbulsiba la carta dues bezes, i dixe:

—You nun puodo screbir-le, que me roubórun l miu tinteiro, i ninguen me ampresta un. Diga-le que bou de madrugada pa l cumbento de Monchique de l Porto. Que se nun afflija, porque you sou siempre la mesma. Que nun benga acá, porque serie inutil, i mui peligroso. Que baia bér-me al Porto, que you hei d'arranjar modo de le fallar. Diga-le esto, si?

—Si, mie senhora.

—Nun se squeça, nó? Benir acá por modo nanhun. Ye ampossible fugir, i bou mui acumpanhada. Bai l primo Balthazar i las minhas primas, i miu pae, i nun sei quantos criados de bagaige i de las liteiras. Tirar-me ne l camino ye ua loucura cun resultados funestos. Diga-le todo, si?

Joaquina dixe fóra de la puorta:

—Nina! olhe que la prioreza anda alhá por drento la percural-la.

—Adius, adius—dixe Thereza subresaltada.—Tome alhá esta lembrança cumo proba de a mie gratidon.

I tirou de l dedo un annel d'ouro, qu'ouffereciu la Marianna.

—Nun aceito, mie senhora.

—Porque nun aceita?

—Porque nó fiç algun fabor la b. s.la. A recebir algua paga ha de ser de quien me acá mandou. Quede cun Dius, mie senhora, i oxalá que seia feliç.

Sahiu Thereza, i Joaquina antrou na grade.

—Yá te baes ambora, Marianna?

—Bou, que ye priessa; un die benerei cumbersar comtigo muito. Adius, Joaquina.

—Pus nun me cuntas l qu'esto ye? L'amor de la fidalga stá acerca de laqui? Cunta, que you nun digo nada, rapaza!…

—Outra beç, outra beç; oubrigada, Joaqueninha.

Marianna, durante la beloç caminada, fui repetindo l recado de la fidalga, i, se algua beç se çtrahia d'este eisercicio de memoria, era para pensar nas feiçones de l'amada de l sou hospede, i dezir, cumo an segredo, al sou coraçon: «Nun le bastaba ser fidalga i rica; i, para alhá de todo, guapa cumo nunca bi outra!» I l coraçon de la pobre moça, abergando al que la cunsciencia le iba dezindo, choraba.

Simon, dua fresta de l postigo de l sou quarto, spreitaba al longo de l camino, ó scuitaba la stropeada de la cabalhgadura.

Al çcubrir Marianna, çceu al quinteiro, çpresando coutelas, i squecido yá de l ferimiento cuja crise de peligro peorára m'aquelle die, qu'era l'uitabo depuis de l tiro.

La filha de l ferrador dou l recado, sin altaraçon de palabra. Simon scutára-la placidamente até al punto an que le eilla dixe que l primo Balthazar l'acumpanhaba al Porto.

—L primo Balthazar!…—murmurou eille cun un sorriso senistro—siempre este primo Balthazar cabando la sue sepultura i a mie!…

—La sue, fidalgo?!—sclamou Juan de la Cruç—morra eille, que l leben trinta milhones de diabos! mas b. s.l'ha de bibir an quanto you fór Juan. Deixe-a ir pa l Porto, que nun ten peligro ne l cumbento. D'hora l'hora Dius melhora. L senhor doutor bai para Coimbra, stá por alhá algun tiempo, i ás dues por tres, quando l bielho mal se precatar, la fidalguinha angrampa-lo, i ye sue cumo dous i dous séren quatro.

—You hei de bél-a antes de partir para Coimbra—dixe Simon.

—Olhe qu'eilla recommendou-me mui que nun fusse alhá—acudiu Marianna.

—Por causa de l primo?—tornou l'academico ironicamente.

—Acho que si, i por talbeç nun serbir de nada alhá ir b. s.la—respundiu timidamente la moça.

—Alhá se quier—bradou mestre Juan—a mulhier bai-se-le tirar al camino. Nun ten mais que dezir.

—Miu pae! nun metta este senhor an maiores trabalhos!—dixe Marianna.

—Nun ten dubida, nina—atalhou Simon—you ye que nun quiero metter ninguen an trabalhos. Cula mie çgraça, por maior qu'eilla seia, hei de you lutar sósinho.

Juan de la Cruç, assumindo ua grabidade de que la sue figura ralas bezes se ennobrecie, dixe:

—Senhor Simon, b. s.la nun sabe nada de l mundo. Nun metta sósinho la cabeça als trabalhos, qu'eilles, cumo l'outro que diç, quando pegan d'ansarilhar un home, nun le deixan tomar fólego. You sou un rustico; mas, la bien dezir, stou m'aquella de laquelle que dezie que l mal de ls sous burrinhos l fazira albeitar. Peixones, que las lebe l diabo, i mais quien cun eillas angorda. Por causa dua mulhier, inda qu'eilla seia filha de l rei, nun se ha dun home botar a perder. Mulhieres ha tantas cumo la praga, i son cumo las ranas ne l charco, que mergulha ua, i apparecen quatro á tona de lagua. Un home rico i fidalgo cumo b. s.la, adonde quier topa ua cun un palmo de cara cumo se quier, i un dote d'anchir l'uolho. Deixe-a ir cun Dius ó cula breca, qu'eilla, se tubir de ser sue, á mano le ha de benir dar, i tanto faç andar p'ra traç cumo p'ra delantre, ye ditado de ls antigos. Olhe qu'esto nun ye médo, fidalgo; tome sentido, que Juan de la Cruç sabe l que ye poner dous homes d'ua feita a mirar l siete-strello, mas nun sabe l que ye médo. Se l senhor quier sahir á strada i tirar la tal pessona al pae, al primo, i a un regimiento, se fór necessario, you bou montar na eigua, i de laqui a tres horas stou de buolta cun quatro homes, que son quatro dragones.

Simon fitára ls uolhos chammeijantes ne ls de l ferrador, i Marianna sclamára, ajuntando las manos subre l teta:

—Miu pae! nun le deia esses cunselhos!…

—Calha-t'ahí, rapaza!—dixe mestre Juan—bai tirar l'albardon á eigua, amanta-la, i bota-le séco. Nun sós eiqui chamada.

—Nun baia afflita, senhora Marianna—dixe Simon á moça, que se retiraba amargurada.—You nun aprobeito algun de ls cunselhos de sou pae. Oubo-lo cun buona buntade, porque sei que quier l miu bien; mas hei de fazer l que l'honra i l coraçon me acunselhar.

Al anuitecer, Simon, cumo stubisse sósinho, screbiu ua longa carta, de la qual stratamos ls seguintes periodos:

«Cunsidro-te perdida, Thereza. L sol de ámanhana póde ser que you l nun beija. Todo, an buolta de mi, ten ua cór de muorte. Parece que l friu de a mie sepultura me stá passando l sangre i ls uossos.

Nun puodo ser l que tu queries que you fusse. A mie peixon nun se cunforma cula çgraça. Eras a mie bida: tenie la certeza de que las cuntrariadades me nun pribában de ti. Solo l receio de perder-te me mata. L que me resta de l passado ye la coraige d'ir buscar ua muorte dina de mi i de ti. Se tenes fuorça para ua agonia lenta, you nun puodo cun eilla.

Poderie bibir cula peixon anfeliç; mas este rancor sin bingança ye un anfierno. Nun hei de dar barata la bida, nó. Quedarás sin mi, Thereza; mas nun haberá ahi un anfame que te persiga depuis de a mie muorte. Tengo ciumes de todas las tuas horas. Has de pensar cun muita suidade ne l tou sposo de l ceu, i nunca tirarás de mi ls uolhos de la tua alma para béres al pie de ti l miserable que ne ls matou la rialidade de tantas speranças formosas.

Tu berás esta carta quando you yá stubir m'un outro mundo, sperando las ouraçones de las tuas lagrimas. Las ouraçones! Admiro-me d'esta faisca de fé que me alumia nas minhas trébas!… Tu déras-me cul amor la religion, Thereza. Inda creio; nun se apaga la luç que ye tua; mas la probidencia debina zamparou-me.

Lembra-te de mi. Bibe, para splicares al mundo, cula tua lealdade a ua selombra, la rezon por que me attrahiste a un abysmo. Scuitarás cun gloria la boç de l mundo, dezindo qu'eras dina de mi.

Á hora an que leres esta carta…………»

Nun l deixórun cuntinar las lagrimas, nin depuis la persença de Marianna. Benie eilla poner la mesa pa la cena, i quando çdobraba a toalha, dixe an boç abafada, cumo se la si mesma sómente l dezisse:

—Ye l'ultima beç que pongo la mesa al senhor Simon an mie casa!

—Porque diç esso, Marianna?

—Porque m'l diç l coraçon.

D'esta beç l'academico ponderou supersticiosamente ls ditames de l coraçon de la moça, i cul silencio meditatibo dou-le l'eilla l'eibidencia anticipada de l baticenio.

Quando boltou cula trabiessa de la gallinha, benie chorando la filha de Juan de la Cruç.

—Chora cun pena de mi, Marianna?—dixe Simon enternecido.

—Choro, porque me parece que l nun tornarei la bér; ó, se l benir, será de modo qu'oxalá que you morrisse antes de l bér.

—Nun será, talbeç, assi, mie amiga…

—B. s.la nun me faç-ua cousa que you le peço?…

—Beremos l que piede, nina.

—Nun saia esta nuite, nin ámanhana.

—Piede l'ampossible, Marianna. Hei de sahir, porque me matarie se nun sahisse.

—Anton perdóe a mie ousadie. Dius l tenga de sue mano.

La rapaza fui cuntar al pae las antençones de l'academico. Acudiu lougo mestre Juan cumbatendo l'eideia de la sahida, cun ancarecer ls peligros de l ferimiento. Depuis, cumo nun cunseguisse dissuadil-lo, resolbiu acumpanhal-lo. Simon agradeciu la cumpanha, mas rejeitou-la cun decison. L ferrador nun cedie de l proposito, i staba yá preparando la clabina, i arreçoando cun medida dobrada l'eigua—pa l que désse i benisse—dezie eille, quando l studante le dixe que, melhor abisado, resolbéra nun ir la Bizeu, i seguir Thereza al Porto, passados ls dies de la cumbalescença. Facilmente l'acraditou Juan de la Cruç; mas Marianna, submissa siempre al que l sou coraçon le bacoreijaba, dubidou de la mudança, i dixe al pae que bigiasse l fidalgo.

Ás onze horas de la nuite argueu-se l'academico, i scutou l mobimiento anterior de la casa: nun oubiu l mais ligeiro ruido, la nun ser l rangido de l'eigua na manjedoura. Scorbou de polbora nuoba las dues pistolas. Screbiu un belhete suscritado la Juan de la Cruç, i ajuntou-lo á carta que screbéra la Thereza. Abriu las portaladas de la janella de l sou quarto, i passou de lalli pa la baranda de palo, de la qual l salto á strada era sin risco. Saltou, i tenie dado alguns passos, quando la fresta, lateral á puorta de la baranda, se abriu, i la boç de Marianna le dixe:

—Anton adius, senhor Simon. You fico pedindo la Nuossa Senhora que baia na sue cumpanha.

L'academico parou, i oubiu boç antima que le dezie: «L tou anjo de la guarda falla pula bóca de laquella mulhier, que nun ten mais antelligencia que la de l coraçon alumiado pul sou amor.»

—Deia un abraço an sou pae, Marianna—dixe-le Simon—i adius… até lougo, ó….

—Até al juizo final…—atalhou eilla.

—L çtino ha de cumprir-se… Seia l que l ceu quizer.

Tenie Simon zapparecido nas trebas, quando Marianna acendiu la lampada de l santuario, i azinolhou ourando cul ferbor de las lagrimas.

Era ua hora, i staba Simon defronte de l cumbento, cuntemplando ua a ua las janellas. An nanhue bira claran de luç; luç solo la de l lampadario de l Sacramiento se coaba baça i pallida na bidraça d'ua fresta de l templo. Sentou-se nas scaleiras de l'eigreija, i oubiu, eilhi eimmoble, las quatro horas. De las mil bisones, que le relanceórun ne l'atribulado spirito, la que mais a miudo se repetie era la de Marianna supplicante culas manos postas; mas, al mesmo tiempo, cria eille oubir ls gemidos de Thereza, torturada pula suidade, pedindo al ceu que la salbasse de las manos de sous algozes. L bulto de Thadiu de Albuquerque, arrastrando la filha a un cumbento, nun le afogueaba la séde de bingança; mas cada beç que le acudie á minte l'eimaige odiosa de Balthazar Coutico, anstintibamente las manos de l'academico se assegurában de l'eisistencia de las pistolas.

Ás quatro horas i un quarto acuordou la natureza to an hymnos i aclamaçones al radiar de l'alba. Ls paxaricos trinában na cerca de l mosteiro melodies anterrompidas pul toque solemne de las Abe-Maries na torre. L'horisonte passára, de scarlate a albaciento. La purpura de l'aurora, cumo labareda einorme, çfizera-se an particulas de luç, qu'ondeában ne l declibe de las muntanhas, i se çtendian nas planicies i nas barzeas, cumo se l'anjo de l Senhor, á boç de Dius, benisse zamrolando als uolhos de la creatura las marabilhas de l repontar d'un die stibo.

I nanhue d'estas galas de l ceu i de a tierra enlebaba ls uolhos de l moço poeta!

Ás quatro horas i meia oubiu Simon l tenido de liteiras, dirigindo-se áquelle punto. Mudou de local, tomando por ua rue streita, frunteira al cumbento.

Parórun las liteiras basias na portarie, i lougo depuis chegórun tres senhoras bestidas de jornada, que debian ser las armanas de Balthazar, acumpanhadas de dous mochilas culas mulas á rédea. Las damas fúrun sentar-se ne ls puiales, lateraes á portarie. An seguida abriu-se la gruossa puorta, rangendo ne ls gonzos, i las tres senhoras entrórun.

Momientos depuis biu Simon chegar á portarie Thadiu de Albuquerque costielhado al braço de Balthazar Coutico. L bielho denotaba quebranto i çfallecimiento la spácios. L de Castro-d'Aire, bien cumpuosto de figura i caprichosamente bestido á castelhana, gesticulaba cul aprumo de quien dá las sues eirrefutables rezones, i cunsula tomando a riso la dór alheia.

—Nada de lamurias, miu tio!—dezie eille—Çgraça serie bél-la casada! You prometto-le antes dun anno restituir-lh'la curada. Un anno de cumbento ye un outimo bomitorio de l coraçon. Nun ha nada cumo esso para limpar l sarro de l bicio an coraçones de ninas creadas á çcriçon. Se miu tio l'oubrigasse, zde nina, a ua oubediencia ciega, tél-la-iba agora submissa, i eilla nun se julgarie outhorisada a scolher marido.

—Era ua filha unica, Balthazar!—dezie l bielho, soluçando.

—Pus por esso mesmo—replicou l sobrino—Se tubisse outra, ser-le-iba menos sensible la perda, i menos funesta la desobediencia. Fazerie la sue casa na filha mais querida, ambora tubisse d'ampetrar ua licença regie para çherdar la primogenita. Assi, agora nun le beijo outro remedio senó ampregar l cauterio á chaga; cun amplastros ye que nun se faç nada.

Abriu-se outra beç la portarie, i sahiran las tres senhoras, i passado eillas Thereza.

Thadiu anchugou las lagrimas, i dou alguns passos a saudar la filha, que nun argueu de l suolo ls uolhos.

—Thereza…—dixe l bielho.

—Eiqui stou, senhor—respundiu la filha, sin l'ancarar.

—Inda ye tiempo—tornou Albuquerque.

—Tiempo de qué?

—Tiempo de seres buona filha.

—Nun me acusa la cunsciencia de l nun ser.

—Inda mais?!… Quieres ir para tua casa, i squeceres l maldito que ne ls faç a todos çgraçados?

—Nó, miu pae. L miu çtino ye l cumbento. Squecél-lo nin por muorte. Serei filha desobediente, mas mentirosa ye que nunca.

Thereza, circumbagando ls uolhos, biu Balthazar, i stremeciu, sclamando:

—Nin eiqui!

—Falla cumigo, prima Thereza?—dixe Balthazar, risonho.

—Comsigo fallo! Nin eiqui me deixa la sue odiosa persença?

—Sou un de ls criados que mie prima lieba an sue cumpanha. dous tenie you ha dies, dinos d'acumpanháren a mie prima; mas esses houbo ahi un assassino que m'ls matou. Á falta d'eilles, sou you que me ouffereço.

—Çpenso-lo de la delicadeza—atalhou Thereza cun behemencia.

—You ye que me nun çpenso d'a serbir, á falta de ls mius dous fieis criados, qu'un scelerado me matou.

—Assi debie ser—tornou eilla tamben ironica—porque ls cobardes sconden-se nas cuostas de ls criados, que se deixan matar.

—Inda se nun fazirun las cuntas finaes…, mie querida prima—redarguiu l morgado.

Este dialogo correu debrebe, an quanto Thadiu de Albuquerque corteijaba la prioreza i outras relegiosas. Las quatro senhoras, seguidas de Balthazar, tenien sahido de l'atrio de l cumbento, i dórun de rostro an Simon Botelho, costielhado á squina de la rue frunteira.

Thereza biu-lo…. adebinou-lo, purmeira de todas, i sclamou:

—Simon!…

L filho de l corregedor nun se mobiu.

Balthazar, spaborido de l'ancuontro, fitando ls uolhos m'eille, dubidaba inda.

—Ye crible qu'esse anfame eiqui benisse!—sclamou l de Castro-d'Aire.

Simon dou alguns passos, i dixe placidamente:

—Anfame… you! i porquei?

—Anfame, i anfame assassino!—replicou Balthazar—Yá fóra de a mie persença!

—Ye parbo este home!—dixe l'academico—You nun çcuto cun s. s.la… Mie senhora—dixe eille la Thereza cula boç commobida i l semblante altarado unicamente de ls affetos de l coraçon—Soffra cun resignaçon, de la qual you le stou dando un eisemplo. Lebe la sue cruç, sin amaldiçoar la biolencia, i bien póde ser que a meio camino de l sou calbario a misericordie debina le redobre las fuorças.

—Que diç este patife?!—sclamou Thadiu.

—Ben eiqui ansultal-lo, miu tio!—respundiu Balthazar—Ten la petulancia de se apersentar la sue filha la cunfortal-la na sue malbadeç! Esto ye de mais! Olhe que you smago-lo eiqui, su billon!

—Billon ye l çgraçado, que me amenaça, sin ousar abançar para mi un passo—redarguiu l filho de l corregedor.

—You nun l tengo feito—sclamou anfurecidamente Balthazar—por antender que me abilto, castigando-lo, na persença de criados de miu tio, que tu pódes suppór mius defensores, canalha!

—Se assi ye—tornou Simon, sorrindo—spero nunca me ancontrar de rostro cun s. s.la. Reputo-lo tan cobarde, tan sin dignidade, que l'hei de mandar azorragar pul purmeiro ganha-pan de las squinas.

Balthazar Coutico lançou-se d'ampeto la Simon. Chegou a apertar-le la gorja nas manos; mas depriessa perdiu l bigor de ls dedos. Quando las damas chegórun l'anterpór-se antre ls dous, Balthazar tenie l'alto de l craneo abierto por ua bala, que le antrára na frunte. Bacillou un segundo, i cahiu zamparado als pies de Thereza.

Thadiu de Albuquerque gritaba a altos brados. Ls liteireiros i criados rodeórun Simon, que cunserbaba l dedo ne l gatilho de l'outra pistola. Animados uns puls outros i puls brados de l bielho, iban lançar-se al homicida, cun risco de bida, quando un home, cun un lenço pula cara, correu de la rue frunteira, i se collocou, de bacamarte aperrado, á beira de Simon. Stacórun ls homes.

—Fuja, que la égua stá al cabo de la rue—dixe l ferrador al sou hospede.

—Nun fujo… Salbe-se, i depriessa—respundiu Simon.

—Fuja, que se ajunta l pobo, i nun tardan ahi suldados.

—Yá le dixe que nun fujo—replicou l'amante de Thereza, culs uolhos postos m'eilla, que cahira çfallecida subre las scaleiras de l'eigreija.

—Stá perdido!—tornou Juan de la Cruç.

—Yá l staba. Baia-se ambora, miu amigo, por sue filha lh'l rogo. Olhe que póde ser-me util; fuja…

Abrian-se todas las puortas i janellas, quando l ferrador se lançou na fuga, até cabalhgar l'eigua.

Un de ls besinhos de l mosteiro, que, an rezon de sou oufficio, purmeiro sahiu á rue, era l meirinho giral.

—Prendan nel, prendan nel, que ye un matador!—sclamaba Thadiu de Albuquerque.

—Qual?—preguntou l meirinho giral.

—Sou you—respundiu l filho de l corregedor.

—B. s.la!—dixe l meirinho spantado; i, approssimando-se, acrecientou la meia boç—benga, que you deixo-lo fugir.

—You nun fujo—tornou Simon.—Stou préso. Eiqui ten las minhas armas.

I antregou las pistolas.

Thadiu de Albuquerque, quando se recobrou de l spasmo, fizo trasportar la filha a ua de las liteiras, i ourdenou que dous criados l'acumpanhassen al Porto.

Las armanas de Balthazar seguiran l cadaber de sou armano para casa de l tio.