नेम आशिल्ले. ह्या कायद्दाची अंमलबजावणी गव्र्हनर जनरल 'इस्ताद द इंडिया ' हाणें हुकूमनामो काडून केली.
गोंयची सुटका जातकच पुर्तुगेज कायद्दांत आनीकय कांय नेमांची भर घालून गोंय सरकारान १९७१ वर्सा गोंय, दमण आनी दीव मुंडकार, शेतांत वावुरपी कामगार आनी गांवगिऱ्या वाठारांतले कारागीर हांच्या संरक्षणाखातीर नवो कायदो अंमलांत हाडलो. ह्या नव्या कायद्द्यान पुर्तुगेज कायदे नेमांनी व्हडलेशे बदल केले नात.
गोंयची समाजीक रचणूक आनी परिस्थीतीन घडोवन हाडिल्लो बदल ह्या गजालींक पुराय थारो दिवपाकातीर १९७५ वर्सा नवो मुंडकार कायदो सरकारान संमत केलो. हो कायदो १२ मार्च १९७६ ह्या दीसा अंमलांत आयलो. ह्या कायद्दयान मुंडकारंविशीं गोंयांत आशिल्ले दोनूय कायदे (पुर्तुगेज कायदो आनी १९७१ वर्सा संमत जाल्लो कायदो) रद्द थरयले.
नव्या मुंडकार कायध्याप्रमाण भाटकारान मुंडकारांक तांच्या घरांतसून धांवडावन घालपापसून संरक्षण दीवप आनी मुंडकारांक तांचीं घरां विकती घेवपाचो हक्क दीवप हाची तजवीज करप जाल्या.
नव्या मुंडकार कायद्दाची चार विभागांनी आंखणी केल्ली आसा. पयल्या विभागांत मुंडकार कायद्दान वापर केल्ल्या तरेकवार उतरांच्यो व्याख्या बरयल्ल्यो आसात. हातुंतल्यो मुखेल व्याख्या म्हळ्यार मुंडकार, भाटकार आनी मुंडकाराचें घर.
जी व्यक्ती भाटकाराचे संमतीन ताच्या जाग्यांत कायम राबितो करून रावता, ताका मुंडकार अशें म्हळां. हे व्यक्तिवागंडा ताच्या घराब्याचोय आस्पाव जाता. मुंडकारांनी भाटकाराचें काम वा चाकरी करपाक जाय अशी ताचेर सक्ती ना. पूण जी व्यक्ती भाटकारान भाटांत काम करपाखातूर वा भाटाचेर नदर दवरपाखातीर पगारी स्वरूपान वा भाडेपट्टीच्या स्वरूपान दवरल्या ती व्यकती मुंडकार जायना.
मुंडकाराचें घर जे व्यक्तिच्या भाटांत आसा, ताका भाटकार अशें म्हळां. हे व्याक्येप्रमाण संयुक्त हिंदू घराबो, कोमुनीदाद,देवूळ, इगर्ज, मशिद वा हेर धर्मीक वा गरीबांक आदार दीवपी संस्था (charitable Institution) हांकांय भाटकार म्हणूं येता. जे सुवातेचे मालकी हक्क सरकाराकडेन, नागरपालिका,ग्रामपंचायत, प्रोवदोरीया सारकिल्ल्या स्थानिक संस्थाकडे आसात, ते सुवाते संबंदान हो कायदो लागू पडना.
मुंडकार कायद्यात मुंडकाराचें घर ह्या उतराची व्याख्या सांगल्या ती खूब म्हत्वाची आसा.हे व्याख्येप्रमाण जर मुंडकारचें घर ग्रामपंचायतीच्या वाठारांत आसत जाल्यार १) घर उबें आसा ती सुवात आनी घराच्या दर एके पारेतीसावन पांच मीटर अंतराचो जागो वा २)घराचे क्षेत्रफळ धरून सगळी ३०० चौरस मीटर सुवात, हें मुंडकाराचें घर जाता. वयर उल्लेख केल्लो खंयचोय एक पर्याय मुंडकाराक निवडपाक मेळटा. जर घर नगरपालिकेच्या वाठारांत आसत जाल्यार, पांच मीटर अंतराच्या बदला २मीटर अंतर धरपाची आनी तशेंच २) तानशें चौरस मीटराच्या बदला दोनशें चौरस मीटर जाग्याचो आस्पाव जाता. मुंडकाराचें घर हे व्याख्येन मुंडकाराचो गोरवां-वासरांचो गोठो, दुकरांचो, कुकडांचो घूड आनी मुंडकाराच्या कामा-धंद्याविशीं जी सुवात तो वापरता तांचोय आस्पाव जाता. ते भायर मुंडकाराच्या घराण्यांतलीं मनशां रस्त्यार येवपाक वा उदकाचे बांयकडे वचपाक जी वाट वापरतात तीय सुवात मुंडकाराच्या घराचें आंग जाता.
कायद्दाच्या दुसऱ्या विभागांत मुंडकाराचे तरेकवार हक्क आनी जापसालदारक्यो हाचेंविशीं तरतूदो केल्लयो आसात. मंडकाराच्या मर्णाउपरांत ताचे हक्क ताच्या वारसदारंक फावो जातात,पूण मुंडकाराक ताचे जीणेंत मुंडकारी-स्वरूपाचे हक्क दुसऱ्याच्या नांवार करपाक मेळनात. भाटकार-मुंडकार हांचेमदीं आशिल्लो करार , कोर्टाची डिक्री वा निवाडो, तशेंच स्थानिक रितीरिवाज अस्तित्वांत आस्ल्यार लेगीत भाटकाराक मुंडकाराची घरांतसून हकालपट्टी करपाक मेळना. जर मुंडकाराक घरांतसून धांवडापाचो भाटकार भंय दाखयता वा तेविशीं यत्न करता, जाल्यार तो मामलेदाराक अर्ज करून संरक्षण मेळोवपाक शकता.जर बळजबरीन भाटकारान मुंडकाराक भायर काडलो जाल्यार मुंडकारान घरांतल्यान भायर काडटकच एका वर्साभितर मामलेदाराक अर्जकरपाक जाय.जर भाटकारान मुंडकाराचें घर मोडलें वा घराचो कांय कुडको मोडलो जाल्यार मामलेदार चौकशी करून भाटकाराक, मुंडकाराक तसलेंच दुसरें घर दिवपाचो आदेश काडपाक शकता.
तंट्याची पिराय चौकशी करचेपयलीं मुंडकाराक घरांत रावपाक संरक्षण दिवपाची गरज आसा अशें मामलेदाराक दिसून आयलें, जाल्यार तो अंतरीम आदेश काडून मुंडकाराक हकालपट्टेआड संरक्षण दिवपाक शकता.
भाटकाराक मुंडकाराच्या घराविसीं उदक, वीज, पांयवाट (Customary Easements)सारक्या मुळाव्या गरजांविशीं हस्तक्षेप करपाचो कसलोच अधिकार ना. अशा गजालींनी भाटकारान जर ह्या मुळाव्या गरजांचेर आक्रमण केलें, जाल्यार स म्हयन्यांभितर मुंडकार मामलेदाराक अर्ज करून चवकशी करपाची विनंती करपाक शकता. तत्काळ आनी गंभीर स्वरूपाच्या गजालींनी मामलेदार मुंडकाराच्या संरक्षणाखातीर भाटकाराआड चवकशी केल्याबगर अंतरीम आदेश दीवपाक शकता.
मुंडकाराक आपलें घर सारकें करप, आसा त्या जाग्यार परतें बांदप आनी घराचें आधुनिकीकरण करपाक स्वातंत्र्य आसा. पूण ह्यो गजाली करतना ताका घराचें क्षेत्रफळ (सुवात) वाडोवंक मेळना. तशेंच मुंडकाराक घराखातीर उदकाची लायन आनी विजेची पुरवण मेळोवपाचे अधिकार दिल्ले आसात.
मुंडकाराक ताचें घर ताच्या राबित्याखातीर वापरूंक मेळटा, आनी घराचो कांय भाग कामा-धंद्याखातीर ताका वापरपाक मेळटा.
जर मुंडकाराक आपल्या हक्कांची अंमलबजावणी करून घेवपाक
