अर्थ- काळीज म्हणटा, हो सगळो घात दोळ्यांक लागून जालो.दोळे म्हणटात ,ही आपली काळजाक लागून आयली. खरें किदें तें कळना. पूण दोगांयनी मेळून मात मीराक फटयलो.
मीराबाई : (जल्म : सुमार १४९८,कुडकी-राजस्थान; मरण: सुमार १५४७, द्वारका).
राजस्थानांतली एक म्हान कृष्णभक्त संत कवयित्री .तिचें जीवनवृत आनी काळ हेविशीं निश्र्वित म्हायती मेळना. पूण त्याच काळांतल्या कांय कवींच्यो काव्यकृती आनी दंतकथा हांचेव्यल्यान मीरेचें चरित्र मेळटा.
मीरा वा मीराँ हो शब्द फार्सी भाशेंतल्यान राजस्थानींत आयलो आसूं येता.
तिच्या बापायचें नांव रतनसिंह. तो राजस्थानांतल्या मेडतिया गांवाचो राठोड आशिल्लो तिच्या आज्याचें नांव राव राठोड दूदाजी . तो वैष्णव भक्त आशिल्लो. ल्हानपणांतूच तिचो आवय –बापूय मेल्ल्यान ,तिच्या आज्यान तिचो सांबाळ केलो.
भगवान कृष्णाची भक्ती तिच्या मनांत कशी उत्पन्न जाली हेविशीं कांय आख्यायिका आसात. त्यो अशो-(१) एक फावट दारांतल्यान व्हंकलपावणी वता आसतना मीरेन आपले आवयक विचारलें 'म्हजें लग्न कोणाकडे जातलें? 'तेन्ना कृष्णाचे मूर्तीकडे बोट दाखोवन आवयन म्हळें, 'हो तुजो घोव '. त्या दिसासावन मीरा कृष्णाची भक्ती करपाक लागली. २- एकदां दारांत एक साधू आयलो. ताचेकडे कृष्णाची मूर्ती आशिल्ली. ती मीरेक खूब आवडली. तिणें हट्टान ती मूर्ती मागून घेतली आनी रातदीस कृष्णाची पुजा करपाक लागली.
वयांत येतकच सूमार १५१६ वर्सा, उदयपुरचो महाराणा संग हाचो चलो भोजराज, हाचेकडे तिचें लग्न केले. पूण थोड्याच दिसांनी तिचो घोव मेलो. उपरांत बापूय,मांव,देर हांच्या एका फाटोफाट मरणान मीरेक सामकें वैराग्य आयलें . ताकालागून ती कृष्णभक्ती आनी साधू-संतांचो सांगात हातूंत वेळ सरपाक लागली. राजघराण्यांतले बायलेन सगळ्या लोकांसामकार देवळांत पदां म्हणून नाचप हें भोजराजाचो सावत्र भाव,राणा विक्रमादित्य हाका मानवलेंना. तो तिचो छळ करपाक लागलो. हें तिच्या पदांतल्यान दिसता. मीरेन आपल्या भक्तिबळार सगळे हाल सोंसले. पूण निमाणे उबगण येवन घोवाच्या घराचो त्याग केलो आनी ती आपल्या चुलत्याकडे आयली.
थोड्याच दिसांनी मीरेची थंयचीय सुखी जीण सोंपली. राजकीय उलाढालींत मेडतियाचेर,जोधपूरच्या राव मालदेवाची सत्ता सुरू जाली आनी मिरेच्या चुलत्याक वनवास भोगचो पडलो. तेन्ना तिणें तीर्थयात्रेक प्रस्थान केलें.
पयलीं ती वृंदावनांत गेली आनी थंयसावन १५४३ च्या सुमाराक दवारकेक गेली. निमाणेमेरेन दवारकेकूच रावली.
मीरेच्या पदांच्या प्रसाराक लागून,तिच्या मूळ राजस्थानी भाशेंत ब्रज आनी गुजराती भाशेवांगडाच पंजाबी, खडी बोली , पूर मेडतियाचेर,जोधपूरच्या राव मालदेवाची सत्ता सुरू जाली आनी मिरेच्या चुलत्याक वनवास भोगचो पडलो. तेन्ना तिणें तीर्थयात्रेक प्रस्थान केलें. पयलीं ती वृंदावनांत गेली आनी थंयसावन १५४३ च्या सुमाराक दवारकेक गेली. निमाणेमेरेन दवारकेकूच रावली. मीरेच्या पदांच्या प्रसाराक लागून,तिच्या मूळ राजस्थानी भाशेंत ब्रज आनी गुजराती भाशेवांगडाच पंजाबी, खडी बोली , पूरबी ह्या भाशांचें मिश्रण जालां. तिच्या पदांतलो मुखेल विशय भक्ती आसलो तरी तातूंत वैयक्तिक अनुभव , कुळाची मर्यादा , गुरूगौरव,सोयया-धाययांकडे जाल्ले मतभेद तशेंच ताणीं केल्लो त्रास,आराध्यदेवतास्तुती, प्रार्थना,प्रणयानुभूती, विरह, लीलामाहात्म, आत्मसमर्पण हे विशय आयल्यात. ‘मीरा के प्रभु गिरिधर नागर’ ही तिच्या पदांतली नाममुद्रा जावन आसा.
मीरेच्या गुरूविशीं जायते वाद चलतात. तरी रैदास,वल्लभसंप्रदायी विठ्ठलनाथ, तुलसीदास जीवगोस्वामी ह्या गुरूंचीं नांवां घेतात. पूण तिच्या पदांनी रैदास गुरूचो चड उल्लेख येता. तिच्या रचनांविशीं निश्र्वित म्हायती मेळना.
पदावली ही तिची एकमेव, महत्वपूर्ण आनी प्रमाणभूत कृती म्हणूं येता.पूण पदावयलींतल्या पदांची संख्या अनिश्र्वित आसा. विगंड विगंड संस्करणांतल्या तिच्या पदांची संख्या उण्यांतउणी २० आनी चडांतचड १३१२ इतली मेळटा. तातुंतली ‘मीरॉंबाईके भजन ( लखनौ १८१८) ,मीराबाईक शब्दावली (अलाहाबाद १९१०), मीरॉंबाईकी पदावली प्रयाग १९३२), मीरा की प्रेमसाधना (पाटण १९४७), मीरॉं स्मृतिग्रंथ (कलकत्ता १९५०), मीरॉं बृहत् पदसंग्रह (काशी १९५२), मीरा माधुरी (काशी १९५६), मीरॉं सुधासिंधु (भीलवाडा १९५७) हीं संस्करणां उल्लेखनीय आसात.
मध्ययुगीन राजस्थानी, गुजराती आनी हिंदी साहित्यांत संत कवयित्री म्हूण मीरेक उंचेली सुवात मेळ्ळ्या. नाभादास, प्रियादास, ध्रुवदास, मलूकदास, हरिराम व्यास ह्या संतचरित्रकारांनी आनी संतांनी मीरेविशीं तोखणायेचे उद्गार काडल्यात.
अनुप जलोट, लता मंगेशकर, एम्.एस्. सुब्बुलक्ष्मी, अनुराधा पौडवाल ह्या नामनेच्या गायकांनी मीरेचीं पदां गायल्यांत.
मीस्त्राल, गाब्रिएला: (जल्म: ७ एप्रिल १८८९, व्हिकुनां- उत्तर चिली मरणः १० जानेवारी १९५७, हेंपस्टेड- न्यूयॉर्क).
चिलिअन कवयित्री. मूळ नांव लुसीला गोदॉय आल्कायागा. काव्यलेखन
