Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/310

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

कांदिदु पोर्तीनारी, हे नामनेचे चित्रकार हांगा जालें. ऐतोर वियालोबुस, कामार्गु ग्वार्न्येरी, आंतोनियु कार्लुश गोमिश, ऑस्कर लॉरिथो फोर्नांदीस, क्लाउदिया सांतोरु हे नामनेचे संगितकार, ब्राझीलीया हे राजधानीचो आराखाडो तयार करपी लुसियु कोश्त हाका वास्तुशिल्पकलेच्या मलार व्हड नामना मेळ्ळ्या.

सांबा हो हांगाचो लोकप्रीय नाच संवसारभर गाजला. तेभायर फूटबॉल, आनी टॅनीस हे खेल हांगा बरेच लोकप्रीय आसात. पेले हो आंतरराश्ट्रीय नामनेचो फूटबॉल गडो ह्याच देशांतलो.

शिक्षणः ब्राझीलांत राश्ट्रीय साक्षरतायेचे प्रमाण सुमार 79.3% आसा. हांगा मुळावे शिक्षण फुकट आनी सक्तीचें आसा. माध्यमिक थरावयलें शिक्षण बरेचकडेन खाजगी संस्थाकडल्यान दिवप जाता. गांवगिऱ्या वाठरांनी शाळांचे प्रमाण उणें आशिल्ल्यान रेडिओ आनी हेर प्रसार माध्यमांवरवीं शिक्षणाच्यो कार्यावळी जातात.

उंचेल्या पांवड्यावयलें शिक्षण दिवपी हांगा 35 संघाराज्यार विश्र्वविद्यालयां आसात. हातूंतली मुखेल म्हळ्यार रियु जनैरु, नित्तेरॉय, बेलु ऑरिझेन्तु, जुआंव पेरओस, साल्वादोर, युनिवेर्सीदाद नसिऑनाल द ब्राझीलीया ही आसात. तेभायर सुमार 20 खाजगी विश्र्वविद्यालया आसात. शिक्षणाच्या प्रसाराखातीर सरकार बरेच यत्न करता. तरी पूण गांवगिऱ्या वाठारांनी शिक्षण फावो तशें पातळिल्लें ना.

रियु द जानैरु हांगा बरींच संग्राहलयां आनी अकादमी आसात. हांगा शिक्षण, संस्कृताय आनी कलेच्या मळार वावुरपी संस्थेचेय प्रमाण बरेंच व्हड आसा. सांवा पाउल रेसीफे आनी साल्वादोर शारांनीय अशीं संग्राहलयां आसात. ब्राझिलीया हें नवे राजधानीची स्थापणूक जायतसावन थंय ऱाश्ट्रीय मळावयल्या संस्थांचो आनी अकादमीचो बरोच वावर चलता. रियु द जानैरुतलें ग्रंथालय दक्षिण अमेरिकेंत सगळ्यांत व्हड आनी गिरेस्त अशें समजतात.

म्हत्वाचीं थळाः राजधानी ब्राझीलिया ह्या शाराक थंयचे वास्तुशिल्पकलेक लागून संवसारभार नामना मेळ्ळ्या. त्या शाराक देशांतले म्हत्वाचे पर्यटन आनी उद्देगीक केंद्र मानतात.

रियु जानैरु पयलीची राजधानी , सांव पाऊलू, साल्वादोर, रेसीफे ही शारां उद्देगीक नदरेन तशेंच पर्यटनाचे नदरेन दरगतीक पांवल्यात. बेलेम, मनाउस ही एमॅझॉन देगणांतली शारां थंयचे सैमीक सुंदरतायेक लागून नामनेक पावल्यांत. ब्राझील आनी आर्जेटिनाचे शिमेवयलो सुमार 70 मी. उंचायेचो इम्बासू धबधबो हें एक म्हत्वाचें पर्यटन केंद्र. -शैलेंद्र मेहता.

ब्राझील साहित्याचो इतिहासः ब्राझीलाच्या सुरवेच्या साहित्यांत पुर्तुगेजांनी दर्यापलतडी स्थापीत केल्ल्यो वसणुको आनी तांचो पुर्तुगालांत जावपी परिणाम, तशेंच पुर्तुगेजांचें व्हड नौदल आनी ताच्या आदारान लायिल्लो सोद ब्राझिलाच्या इतिहासाची तारखेवार नोंद, पॉप्युलर थिएटर आनी कामोंयश हाच्या महाकाव्याचें दर्शन जाता. कांय जाणांचय् मतान पॅरो वाया द कामिना (पुर्तुगेज खलाशी) हाणें लायिल्लो ब्राझीलाचो सोद आनी थंयचे सोबितकायेविंशी बरयल्लीं पत्रां (1500) ही ब्राझील साहित्याची सुरवात आसा. तशेंच पुर्तुगेज भोंवडेकार पॅरो द मागल्ल्यांयश द गांदो आनी गाब्रीएल सुआरीश दो सौझा हांची ब्राझीलाविंशीची वर्णनां मानुएल दा नोब्रेगा आनी झुजे द अंचीता ह्या जेझुईत पाद्रींनीं, बाटयल्ल्या अमर इंडियनाखातीर तयार केल्ले सेर्माव आनी कविता हांचोय ब्राझीलाच्या सुरवेच्या साहित्यांत आस्पाव जाता. पूण सुरवातीच्या काळांत बारोक आनी आर्किडीया ह्या साहित्य चळवळींत ब्राझीलांत साहित्य रचनेपरस नक्कलूच चड जाताली.

बारोकः हे पद्दतींत सोबितकाय वा नटयल्ले जिणेचेर चड भर दिला. बारोक हें उतर लॅटीन भाशेंतल्यान आयलां. हातूंत भौतिकवादापरस इंद्रीय प्रमाणांचेर आनी तत्वीक कल्पनांचेर चड भर दिलां. जीवीत आनी मरण हांचेमदलीं प्रतीश्ठापनी (परिस्थीती) दोखोवप हो बारोक पद्दतीचो मुखेल हेत. ह्या मताप्रमाण मनीस हो कांय दिसांचोच सांगाती आसून दर एकल्यान ह्या व्हड संवसारांत आपले धाकटुले जिणेचो बऱ्यांतलो बरो उपेग करप. फाटले चळवळीसावन सुरु जाल्ले, बायलांचे इंद्रीयगाह्य () तोखेवमीचेर बारोक शैलीन आनीक भर दिल्लो. सुरवेचे तीन शेंकडे ब्राझील साहित्याची लागीं लागीं हेच पद्दतीचेर रचणूक जातालीं.

बेन्तु तेयशेयर (1550-1600) हाचे 1601 त उजवाडा आयिल्ले ‘प्रोसोपोपिया’ हें म्हाकाव्य ही ब्राझील बारोक पद्दतीची सुरवात. ह्या तेंपावयलें हेर म्हत्वाचें साहित्य म्हळ्यार पाद्री आन्तोनियु विएरा (1608-1697) हांचे 16 खंडांनी उजवाडा आयिल्लें म्हाकाव्य. ‘सेरमोंयश आनी ग्रेगरी द मातुश (1623-1616) हाच्यो उपरोधी () कविता.

अठराव्या शेंकड्यात ब्राझीलाचो विचारवंत वर्ग राश्ट्रवादाचो पुरस्कार करपी अकादमीकडेन संघटीत जाल्लो. ‘एस्कुसिदोस’ (साल्वादोर 1724 -25), ‘फॅलिझस’ (रियु द जानैरु 1736- 1740) आनी ‘सेलेतुश’ (रियु द जानैरु 1752- 54) ह्यो ह्या तेंपावयल्यो कांय म्हत्वाच्यो अकादमी.

आर्कादियाः राश्ट्रीय भावनावांगडा ब्राझिलाच्या वातावरणाक फावो अशा लिखाणाची गरज जाणवपाक लागली. तेन्ना आर्काडिया पद्दतीच्या साहित्याक वाव मेळ्ळो. गांवगिऱ्या लोकांची जीण, तांचे सूख दूख तांच्यो आशा आकंक्षा हे सगळें साद्या आनी सोप्या उतरांनी मांडप हें आर्कादिया पद्दतीचे खाशेलेपण. ही पद्दत आपणायतना साहित्यीकांनी ब्राझीलाच्या पुर्विल्ल्या शास्त्रांचेरुय भर दिल्लो. क्लाउदियु मानुएल द कोश्ता (1729-1789) हांचो ‘ओब्राश पोयेटिस’ हो कविता झेलो 1768त उजवाडा येतकूच ब्राझीलांत आकार्दीया पद्दत सुरु जाली. ह्या